Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
129 
қайсики унинг профили ўз моҳияти бўйича янги табиий жисмга айланган 
бўлса, ундай ҳолатда антропоген - қайта ўзгарган тупроқларни белгилашда, 
оригинал номлардан фойдаланилади. 
Агроземлар, абраземлар ва торфоземлар 
бузилмаган ўрта горизонтда 
ѐки айнан тупроқ пайдо қилувчи жинс устида спесифик (ўзига хос), 
гомогенли антропоген қайта ўзгарган горизонтлардан тузилганлиги билан 
характерланади; Стратоземлар, устки горизонтлари олиб келинган 
материаллар қалинлигида шаклланганлиги билан характерланади; акяземлар 
шоличиликда фойдаланиладиган тупроқларни бириктиради, қайсики улар 
узоқ муддатли босиши натижасида южудга келган белгилари, табиий 
профилининг қисман механик бузилганлиги билан биргаликда патоуоп 
бўлиши билан характерланади;
Антропоген - қайта ўзгарган тупроқларда типчатар антропоген таъсиир 
туфайли юзага келган табиий генетик горизонтлар Ва белгилар сифатий 
хусусиятларига кўра ажратилади.Антропоген - қайта ўзгарган тупроқларни 
классификациялаш принциплари улар тузилиши ва хоссаларининг геал 
хусусиятларини ифодалашга имкон яратади. 
Шунинг учун антропоген - қайта ўзгарган бирларнчи тупроқлар 
профилини қайта тиклашни талаб этмайди, бу шаҳар ҳудудлари 
тупроқларини тасвирлашда анча қулайлик яратади. 
Тупроқлар таксономияси тупроқ типи асосий таксономик бирлик. Хар 
қандай бошқа табиий обектлар сингари, тупроқлами систематик равишда 
таърифлаш ва ўрганишда, тадқиқот кўларнига боғлиқ бўлган, у ѐки бу 
обектни қандай аниқлаш даражасига эришишни олдиндан белгилаш зарур. 
«Тупроқ» сўзига яна ниманидир, яъни ушбу ҳолатда айнан қандай тупроқ 
еканлигини белгилайдиган қандайдир тушунчани қўшиш лозим. Типроқ 
систематикасининг ушбу вазифаси таксономик бирликлар системаси ѐки 
билим (кўриб чиқиш) даражаси ѐрдамида ечилади. 
«Таксономия» сўзи грекча таксо - тузилма, тартиб ѐки лотинча такрор- 
баҳолайман ва номос - қонун деган маънони англатади. Таксоном бирликлар 
(таксонлар) - Бу қандайдир обектлар системасида класс, дара ѐки ўрнини 
кўрсатадиган, уларнинг батафсиллик ѐки аниқлик даражаси белгилайдиган, 
классификациялаш (таснифлаш) ѐки систематикалаш (тартибга солиш), 
бирликларидир. Тупроқшуносликда таксономик бирликлар - Бу табиатc 
обектив равишда мавжуд тупроқ группасини тасвирлайдиган, кетма-кет 
бирига тенг тобе бўлган систематик категориялардир. 
Ҳозирги замон таксономиясининг негизида тупроқ типи тўғрисида 
Докучаевнинг таълимоти ѐтади, кейинчалик Бу тупроқ типи ва тупроқ пайдо 
бўлиш жараѐнининг типи ҳақидаги таълимотларда ўз ривожини топган деб, 
деярли бир хилдаги тупроқ пайдо бўлиш жараѐнлари кечадиган ҳамда 
ўхшаш физик-географик шароитларда катта майдонларда шаклланган 
конкрет тупроқларга айтилади. Тупроқ типларининг энг муҳим белгилари: 
тупроқда тўпланадиган органик моддалар ва улар парчаланиш, ўзгари 
жараѐнларининг деярли бир хил бўлиши; 2) тупроқ минерал ва органик- 
минел моддалар синтезидаги жараѐнламинг бк хиллиги; 3) моддалар 

---