|
N |
Р2о5
|
К2о
|
Кечки карам -
|
60
|
30
|
80
|
Эртанги карам -
|
50
|
20
|
70
|
Бодринг -
|
40
|
9
|
26
|
Сабзавот экинлари тупроқдаги озиқ моддалар нисбатига ҳам турлича талабчан бўлади. М: карам учун биринчи ўринда азот бўлса, эртапишар сабзавот экинлари учун, авалло жуда кўплаб фосфор керак бўлса, қишда узоқ муддатда сақланадиган экинлар учун эса фосфор ва калий керак бўлади.
Кўплаб сабзавот экинлари тупроқэритмасининг реакцияси кучсиз кислотали ёки нейтралга яқин бўлган муҳитни ёқтиради.
Сабзавот экинлари тупроқтаркибидаги ҳаракатчан алюминий миқдорига жуда талабчан бўлиб, унинг миқдори 100 г да 3-4 мг дан кам бўлмаслиги керак, баъзи экинлар учун (пиёз, чеснок) 1 мг дан юқори бўлмаслиги керак.
2. Қишлоқ хўжалигида маҳаллий ўғитлар аввало сабзавот алмашлаб экиш далалари учун ажратилади. Турли тупроқзоналарида сабзавот экинлари учун ҳар гектарига 20-60 тоннагача гўнг қўлланилади.
Тупроқэритмасининг реакциясига сезгир бўлган сабзавот экинлари: сабзи, пиёз, бодринг органик ўғитларга жуда талабчан бўлади. Лекин бу экинлар учун янги ёки чиримаган гўнгни қўллаш тавсия этилмайди, гўнг уларни илдизмевасини шохланиб кетишига сабаб бўлиб унинг сифатини бузади.
Шунинг учун ҳам пиёз учун чириган гўнгдан гектарига 30-40 т. Бериш керак. Бодринг учун аксинча, чиримаган янги гўнгдан 60 т/га бериш тавсия этилади. Эртанги карам учун гўнгни самарадорлиги кам, чунки вегетация даври қисқа.
Сабзавот экинлари учун, вегетация даври узоқ бўлса ярим-чириган гўнг бериш керак, эртангилари учун эса яхши чириган гўнг бериш керак ёки уларни гўнгни кейинги таъсирига экиш керак.
Юқорида айтилганлардан кўриниб турибдики, органик ўғитларни сабзавот алмашлаб экиш даласида биринчи навбатда бодринг, кейин пиёз ва карам (кечки ва ўртанги) учун бериш керак. Енгил механикавий таркибга эга бўлган қумлоқ ерларда гўнгни баҳорда, оғир мехтаркибли тупроқларда эса кузда шудгорлашдан олдин бериш тавсия этилади.
Тажрибаларда аниқланишича, ерга солинган ҳар 1 тонна гўнг помидор ҳосилини 170-180, карам ҳосилини 150-160, картошка ҳосилини 85 – 90 ва полиз экинлари ҳосилини 180-190 кг га оширар экан.
Хўжаликда маҳаллий ўғитлар манбалари аниқлангандан кейин гўнг айланиш (обороти) режаси тузилиб, унда далалар бўйича органик ўғитларни солиш навбати кўрсатилади. Шу жойда бедапоя бузилгандан кейин тўртинчи йили гектарига картошка экинига 50-60, сабзавотларга 70-75 ва полиз экинларига 80-90 тонна гўнг ишлатиш режалаштирилади.
Гўнг алмашиш тизимига кирмаган майдонларга ҳар йили мунтазам равишда камида гектарига 20-25 тонна органик ўғитберилиши керак. Ўсимликларни ўсув даврида уларни озиқлантириш мақсадида минерал-органик ўғитлар беришда чиритилган, ярим қуруқ ва эланган гўнгдан фойдаланилади. Бунда ҳар 1 кг аммиакли селитрага 2-2,5 кг эланган қуруқ гўнг аралаштириб солинади ёки 1 тонна аммофос 1,5-2 тонна гўнгга аралаштириб берилади.
Ерларни шудгорлаш олдидан, одатда ёз-куз давомида тўпланган органик ўғитлар солинади. Ҳиш ва баҳор ойларида тўпланган ва чиришга улгурган гўнгдан ёзда экинларни озиқлантириш пайтида фойдаланилади. Хўжаликларда ёзги озиқлантириш мавсумида қўй қийи ва парранда гўнги мавжуд бўлса, у вақтда улардан экинларни минерал ўғитлар билан озиқлантиришда фойдаланилади. Бу ўз навбатида ҳосилдорликни ошириш ва сабзавот экинлари ҳосили сифатини яхшилашда катта аҳамият касб этади.
3. Ҳар хил сабзавот экинлари учун тупроқтиплари бўйича бирон бир озиқ элементининг етишмаслиги номаён бўлади.
Минерал ўғитларнинг самарадорлиги бўйича сабзавот экинларини қўйидагича жойлаштириш мумкин: лавлаги, карам, помидор, бодринг ва пиёз. Турли хил тупроқ-иқлим шароитида олиб борилган тажирбаларнинг кўрсатишича ҳар қайси элементдан 60-90 кг/га берганда сабзавот экинларидан қўйидагича қўшимча ҳосил олиш мумкин:
- карам - 18 кг;
|
- лавлаги – сабзи - 12-15 кг;
|
- помидор – 12 кг;
|
- бодринг – 11 кг;
|
- пиёз - 7-8 кг.
|
Сабзавот ва полиз экинларини вегетация даврида яхши озиқланишини таъминлаш учун, яъни ўсимликнинг озиқ моддаларга бўлган эҳтиёжини ёшлик давридан қондириш мақсадида ўғитлар йиллик меъёрини бир қисмини ёш ниҳолларга яқин солиш, асосий қисми эса ўсимлик озиқ моддага талаби ошган вақтда солиш керак.
Минерал ўғитларнинг асосий қисмини ерларни асосий ишлаш вақтида 25-30 см чуқурликда берилгани маъқул. Сабзавот экинлари одатда дастлаб тупроққа 25-30 см чуқурликда солинган ўғитлардан, яъни далада кўкариб чиққанидан кейин 20-30 кун ўтганда фойдалана бошлайди.
Сабзавот экинларининг биологик хусусияти, экиш ва ўтказиш усуллари, шунингдек тупроқнинг хоссасига қараб ўғитларни қўйидаги муддатларда бериш тавсия этилади:
Do'stlaringiz bilan baham: |
