Tuproqning unumdorligini va yaxshilashga qaratilgan tadbirlar Reja

Tuproq qoplamining ifloslanishi bu hudud bo‘yicha 4 hududga ajratiladi:

• 1 hudud - Sariosiyo tumani (TojAZdan 40 km. uzoqlikda). Bu hududda tuproqda ftor miqdori - 1,5 STCHK ni tashkil etib, ifloslangan qatlam 60 sm ga yetadi.
• 2 - hudud TojAZ dan 40 - 60 km. uzoqlik atrofi bo‘lib, mazkur HUDUD tuproqlarida ftoridlar to‘gshanishi STCHK dan kam.

• 3 - hudud TojAZ dan 60 - 90 km. uzoqlik atrofi bo‘lib, mazkur Hudud tuproqlarida ftoridlar to‘gshanishi STCHK dan kam bo‘lib, suvda eruvchi ftorning to‘gshanishi ham past darajada.
• 4 - hudud TojAZ dan 100 km. uzokdik atrofi bo‘lib, mazkur Hudud tuproqlarining ifloslanishi kuzatilmaydi.

• Tuproqda kimyoviy elementlar va moddalar miqdori, ularning qabul qilingan meyor (QQM) ko‘rsatkichi

• Ma’lumki, respublikamiz tuproqdarida D.I.Mendeleyev davriy sistemasidagi barcha elementlar ma’lum miqdorda uchraydi. Bu tuproq hosil qiluvchi ona jinslari, evolyutsiya davomidagi o‘zgarishlar natijasida vujudga kelgan. Biroq bu elementlar yer yuzidagi barcha tuproqlarda bir xil tarqalgan emas, ya’ni bu tuproq hosil bo‘lish omillari bilan bog‘liq hisoblanadi.

• Xalq ho‘jaligida turli faoliyatlar mobaynida tuproq tarkibidagi elementlar yoki moddalar miqdori o‘zgarib turadi. Har bir tuproqqa tushadigan kimyoviy modda yoki elementning o‘ziga hos xususiyati bo‘lib, tuproqka turlicha ta’sir qiladi.

• Tuproqda mavjud elementlar kuyidagi 4 guruhga ajratiladi:

• 1. Litofil elementlar guruhi: 81, TL, 8, R, G‘, S1, A1, 8ye, №, K, Sa, M§ va boshqa jami 51 element kiradi. Bular biosferada oksidlarni, gidroksidlarni, kislorodli kislota tuzlarini hosil qiladi.
• 2. Halkofil elementlar guruhi: Si, 2p, R, A§, Syo, Mp, G‘ye kabi elementlar, bular oltingugurt bilan ko‘proq birikm.alar hosil qiladi.

• 3. Siderefiller elementlar guruhi: G‘ye, So, R, S, R*, Ai, 8p, Mo kiradi. Bu elementlar temir bilan turli qotishmalar hosil qiladi.
• 4. Atmofiller elementlar guruhi: N. N, S, 0, Ne, Io, Ag, Kg, Xe, S1, Vg, I kabilar yer atmosferasining asosiy qismini tashkil qiladi.

• Xulosa
• Tuproqdan to’g’ri foydalanish yer kadastri (ro’yxatga olish) ning asosini tashkil etuvchi,yerni miqdor va sifat jihatdan ilmiy ravishda qat’iy hisobga olib borishini taqozo etadi. Yer kadastrining o’tkazilishida tuproq bonitirovkasi muhim o’rin egallaydi. Tuproqni bonitirovka qilish (lotincha Bonites sarxillik) tuproqlarning unumdorligiga ko’ra nisbatan baholash demakdir. Tuproqning bonitirovkasi yoki qiyosiy sifat bahosi ballarda ifodalanadi va bir tuproq o’zining unumdorligini belgilovchi xossalari bilan boshqa tuproqlardan qanchalik farq qilishini ko’rsatadi. Tuproqni bonitrovkasi uchun xo‘jalik , tuman, viloyat singarilarning tuproq xaritasi,tuproq xossalarini his etuvchi analiz matyeriallar chiqarilishi kyerak bo’lgan tuproqlar uchun asosiy ekinlarning ko’p yillik o’rtacha hosildorlik bo’yicha ma’lumotlari bo’lishi lozim. Tuproqning har bir baholanayotgan belgisi (xususiyati) bali quyidagi formula asosida hisoblanadi: bunda B-baholash balli, Af-baholanayotgan tuproq belgisi (gumus, azot, fosfor va boshqalarning tuproqdagi zaxirasi hamda boshqa xususiyatlari) ning haqiqatdagi ko’rsatkichi; Ana o’sha belgining etolon (andoza) ko’rsatgichi (bonitirovkalanayotgan belgining optimal ko’rsatgichi)

• Adabiyotlar:
•  
• Abdullayev X.A. O’zbekiston tuproqlari. T:,1977
• Boboxo’jayev.I. Uzoqov P. Tuproqning tarkibi, xossalari va analizi.
• Boboxo’jayev I. Uzoqov P. «Tuproqshunoslik» T: Mehnat 1995.
• Bohodirov M. Rasulov A. «Tuproqshunoslik» T: O’qituvchi 1975.
• Кaurichev I.S. Pochvovedenie M. Кolos 1989.
• Peyve Ya.V Bioximiya pochv M.Selxozgiz 1949.
• Rasulov .M. Irmatov I. Tuproqshunoslik, dehqonchilik asoslari bilan T. O’qituvchi 1980
• Tursunov L. Tuproq fizikasi T.Mehnat 1988.