Tuproqning umumiy fizik hossalari va ularning ahamiyati

Tuproq qattiq fazasining solishtirma og’irligi.
Tuproq qattiq fazasining 
solishtirma og’irligi 
deb, gramm xajmdagi sof massaning huddi shu xajmdagi 4
0 
C 
da olingan suvning sof og’irligiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi. Uning o‘lchov birligi 
g/cm
3
. Tuproqning qattiq fazasi birlamchi va ikkilamchi minerallar hamda organik, 
organo-mineral moddalardan tashkil topganligi uchun uning solishtirma og’irligi 
undagi minerallar turi va miqdoriga bog’liq. 
Tuproq tarkibida har xil minerallarning turli darajada nuragan bo‘lakchalari 
bo‘ladi. Ularning solishtirma og’irligi ham har xil. Buni quyidagi ma’lumotlardan 
ko‘rish mumkin. 

---

Tuproq tarkibida birorta mineralning ko‘p yoki oz bo‘lishiga qarab, uning 
solishtirma og’irligi o‘zgarib boradi. Masalan, chirindiga boy tuproqlarning 
solishtirma og’irligi kichik bo‘lsa (1,80-2,20 g/cm
3
), chirindisi kam tuproqlarda esa 
solishtirma og’irlik birmuncha yuqori (2,60-2,30 g/cm
3
) bo‘ladi. 
Tuproqning solishtirma og’irligi kam o‘zgaruvchan ko‘rsatkich. Uning 
o‘zgarishi tuproqda nurash jarayoni bilan bog’liq. Keyingi yillarda olib borilgan 
tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki, surunkali sug’oriladigan yerlarda birlamchi 
minerallarning parchalanishi natijasida ikkilamchi og’ir (soz) minerallar paydo 
bo‘lib, tuproqning massasi ortib kelmoqda.
Tuproqning solishtirma og’irligi faqatgina laboratoriya sharoitida maxsus 
shisha asbob (piknometr) lar yordamida o‘rganiladi. 
Solishtirma og’irlik ko‘rsatkichi tuproqlarning mineralogik tarkibini 
aniqlashda hamda tuproq g’ovakligini hisoblashda qo‘llaniladi. 
K
o‘pchilik madaniy ekinlar uchun maqbul zichlik 1,0-1,2 g/cm
3
b
o‘lib,
o‘simliklarning turiga 
va 
tuproqning hossalariga k
o‘ra, bu kursatkich
o‘zgarib turadi. Tuproqlarning mexanik tarkibiga ko‘ra, yetishtiriladigan
k
o‘pgina qishloq xo‘jalik ekinlari uchun zichlikning eng maqbul
k
o‘rsatkichlari quyidagi oraliqdadir: qumoq 
va 
soz tuproq lar uchun 1,0-1,30
g/cm
3
, 
yengil qumoq tuproqlarda 1,10-1,40, qumloq tuproqlarda 1,20-1,45,
qum tuproq larda -1,25-1,60 g/cm
3