Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Kalsiyni aniqlash jadvali 4-jadval 
Kesma 
nomeri 
Chuqurlik, 
sm 
Suvli 
so‘rim 
ning 
umumiy 
hajmi, ml 
Suvli 
so‘rimning 
analizga 
olingan 
hajmi, ml 
Titrlash 
Trilon — 
Ca % 
miqdori 
0,05N 
0.01
N 
Reaktivlar: 
1.1:1 nisbatli (HCI) xlorid kislota; 
2. (NaOH yoki KON) ning 2n eritmasi; 
3.Trilon - B eritmasi (kalsiy ko‘p bo‘lsa, 0,05 N, oz bo‘lsa 0,01N); 
4.Mureksid; kongo qog‘ozi; 
 
 
 

---

124 
M a g n i y n i Trilon – B usuli bilan aniqlash
Magniy elementi o‘simlik uchun zarur oziq elementlaridan biri bo‘lib, 
deyarli hamma tuproq tarkibida uchraydi. Magniyli sho‘rlanish asosan 
magniy karbonat (MgCO
3
), magniy bikarbonat (MgH(CO
3
))
2
, magniy 
sulfat (MgSO
4
), magniy xlorid (MgCl
2
) lar ko‘rinishidagi suvda oson 
eriydigan va o‘simlik uchun zararli birikmalardir. 
Magniyning tuproqdagi miqdori asosan juda tez va qulay Trilon - B 
usulbi bilan aniqlanadi. Bu uslub bilan ishlaganda indikator sifatida qora 
xromogen EM – 00 qo‘llaniladi. 
Ish tartibi 
Suvli so‘rimdan olib kalsiy aniqlangandan keyin, o‘sha kolbadagi 
so‘rimda magniyni aniqlash mumkin. Bunda o‘sha so‘rim ustiga 1:1 
nisbatli xlorid kislotasidan mureksid to‘liq parchalanib ketguncha, ya’ni 
kongo qog‘ozi ko‘k binafsha rangiga o‘tguncha (nordon reaksiya) 
tomiziladi. 
Reaksiyani tezlashtirish uchun so‘rim 40-50° issiqlikda rangi 
yo‘qolguncha qizdiriladi, so‘ngra kongo qog‘ozi ko‘k binafsha rangdan 
qizil tusga kirguncha, ortiqcha kislota bufer eritmasi (NH
4
CI + NH
4
OH) 
bilan neytrallanadi.(pH 5,2). Qo‘shimcha ravishda yana xuddi shu bufer 
eritmadan 20 ml quyiladi va shpatel uchida taxminan ozroq qora xromogen 
kukunidan solib, yaxshilab chayqatiladi; Kolbadagi suyuqlik qizil rangdan 
havo rangga o‘tguncha Trilon-B eritmasi bilan titrlanadi. (agar magniy 
taxminan ko‘p bo‘lsa, Trilon-B eritmasining 0,05N, oz bo‘lsa 0,01N 
eritmasi bilan titrlanadi). 
Magniyning foiz miqdori Trilon-B eritmasining titrlashga sarflangan 
miqdoriga qarab, quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
magniyning foiz miqdori; 
a – titrlashga ketgan (0,05 yoki 0,01) normal Trilon -B eritmasining ml 
miqdori; 
f – 1 ml 0,05 n Trilon - B eritmasida - 0,00063 yoki 0,01n
Trilon - B eritmasida - 0,00126 g to‘g‘ri keladigan
koeffitsiyenti; 
E – so‘rimning umumiy miqdori, ml hisobida;
100 – foizga aylantirish koeffitsiyenti;
K – gigroskopik namlik koeffitsiyenti; 
m – analiz uchun olingan so‘rimning ml miqdori;
n – namuna og‘irligi, g hisobida 

---

125 
Suvli so‘rim analizida kalsiy va magniy ionlarini titrlash vaqtida ba’zi 
noaniqliklar ro‘y bersa, aniqlashga harakat beruvchi Cu, Mn, Fe, Al 
ionlarini yo‘qotishga harakat qilish lozim. Buning uchun so‘rimdan 20ml 
olinib, 250 mlli konussimon kolbaga quyiladi. Ustiga 80 ml suv solinib, 
umumiy hajmi 100 mlga yetkaziladi. Eritmani qizib turgan qum 
hammomiga yoki elektr plitka ustiga qo‘yilib, faqatgina bug‘chiqqunicha 
qizdiriladi. So‘ngra Cu ionlarini bog‘lash maqsadida natriy sulfid 
eritmasdan 2 ml, Mn ionlarini yo‘qotish uchun esa, gidrooksilamin 
eritmasidan 5 tomchi solinadi. Qolgan ishlar yuqoridagi kabi bajariladi. 
So‘rimda magniyning ko‘p miqdorda bo‘lishi ham, kalsiyni aniqlashga 
xalaqit beradi. Shuning uchun ham ishqor quyilmasdan oldin (kalsiyni 
aniqlash vaqtida) 2% shakarli eritmadan 2 ml quyilsa, kalsiy saxarat hosil 
bo‘ladi va kalsiy aniq titrlanadi. [1] 
Reaktivlar: 
1.
0,05 n Trilon – B;