Тупроқ ҳавоси ва унинг хоссалари Тупроқ ҳавоси таркиби ва хоссалари. Тупроқ ҳавоси режими. Аэрация жараёнлари

Тупроқнинг ҳаво ўтказувчанлиги ва режими
Тупроқнинг қатламлари орқали ҳавони ўтказиш қобилиятига тупроқнинг хаво ўгказувчанлик хоссаси дейилади. Бу мухим хосса туфайли қатламлардаги тупроқ ҳавосининг алмашиниши учун қулай шароит туқилиб, азрация яхшиланади. Натижада тупроқ ҳавосида кислород кўнайиб, карбоиат ангидрид камаяди.Донадор структурали тупроқларда ҳаво ўтказувчанлик айниқса яхши бўлади, чунки агрегатлар оралиғида нокапилляр йирик ғоваклар агрегат зарралари орасида эса капилляр ғовакликлар бўлади. Шу сабабли структурали тупроқларда сув ва ҳаво режими мўтадил бўлади.
Тупроқдаги кислород. Тупроқ ҳавоси ўсимликнинг илдиз системасини ва униб чиқаётган уруғларни кислород билан таъминлаб туради. Кислород етарли миқдорда бўлмаганда тупроқнинг "нафас" олиши кийинлашади ва ўсимликнинг эркин ўсиши учун имкон бермайди. Аэрациянинг яхшиланиши билан тупроқда кислород кўпаяди ва аэробактериялар фаолияти кучаяди, ўсимликларнинг илдизи яхши ўсади, тупроқнинг сув ва озиқ режимлари яхшиланади, ҳосилдорлик юқори бўлади.
Тупроқ ҳавосида кислород 20% атрофида бўлса, ўсимлик хаёти учун мўътадил шароит вужудга келади. Бунда аэрация жараёни яхшиланади, ўсимлик хаётининг бошқа омиллар хам нормаллашади ва тупроқнинг унумдорлиги ошади.
Тупроқдаги карбонат ангидрид. Тупроқ, хавоси таркибидаги карбонат ангидрид тупроқдаги хар ҳил жараёнлар натижасида пайдо бўлади.
Маълумки тупроқ ўзлуксиз равишда бораётган ҳар ҳил жараёнлар туфайли жуда кўи миқдорда СО2 ажралиб атмосферадаги О2 ўрнини тўлдириб боради.
Карбонат ангидриднинг тупроқ хосил килиш ва нураш жараёнларининг боришидаги геохимик роли ҳам жуда катта, Шунинг учун бирламчи минералларнинг емирилиши, карбонатлар ва фосфатлар эрувчанлик даражасининг кўтарилиши ва тўпланиши жараёнлари тупроқ хавоси таркибидаги СО2 нинг миқдорига боғлиқ. СО2 нинг жуда катта тупроқдаги макро ва микроорганизмларнинг фаолияти, органик моддаларнинг емирилиши ва оксидланиши туфайли пайдо бўлади. Карбонат ангидриднинг учдан бир қисмигача бўлган миқдори кўп йиллик ва бир йиллик ўсимликларнинг илдизлари орқали ажратилади. Тупроқ хавоси таркибидаги СО₂ нинг биологик ахамияти ғоят катта.