Tuĝanoq bakteriyalar va ularning hosil bòlishi

Rhizobium avlodining quyidagi turlari, ya‘ni Rhizobium leguminosanim nuxot; vika va chechevitsa o’simliklariga, Rhizobium phasepli — nuxotga, Rhizobium japonicum —soyaga, Rhizobium vigna — vignaga, moshga, araxisga, Rhizobium lupini — lyupinga, Rhizobium tripolii — kashkap bedaga, Rhizobium meliloti — bedaga ixtisoslashgan. Albatta bir o’simlikning tuganak bakteriyasi ikkinchi o’simlikni kasalantirishi tufayli azot o’zlashtirishi ancha sust bo’lishi mumkin. Keyingi vaqtlarda, xujayin o’simlik bilan bakteriya — yuldosh orasidagi bir - birin "tanish" mexanizmiga ancha katta, e‘tibor berilmokda. Tekshirishlar shuni kursatdiki, dukkakli o’simlik hujayra kobigining ustida maxsus oqsil bo’lib, unga uni o’zigagina ixtisoslashgan bakteriyalar "yopishadi". Bu ish bakteriya hujayrasi qavatidagi lipopolisaharid orqali amalga oshiriladi. Bakteriya lipopolisaharid ta‘siriga javoban dukkakli o’simlik hujayra devorida lektin moddasi paydo bo’ladi va u tuganak bakteriya ustidagi (pustidagi) polisaharidni bog’ laydi. Bakteriya polisaharidi, o’simlik ustidagi polisaharid bilan uxshash bo’lib, bu ularning spetsifik bog’ lanishini ta‘minlasa kerak Shu yusunda tuganak bakteriya unga kiradi, kupayadi, tuganak hosil qiladi va dukkakli o’simlik ildizi bilan munosabatda bo’ladi. Tuganak bakteriyalarning bu xususiyati virulentlik deb ataladi. O’simlik virulent tuganak bakteriya bilan o’simlik kasallantirilsa atmosfera azoti ko’p o’zlashtiriladi. Jarayonni kuchaytirish uchun o’simlik tuganak bakteriya bilan kasallantirib (passaj qilib) turilishi yoki ularga mo’tagen ta‘sir ettirib borilishi tavsiya etiladi.