Тўсинли плиталари бўлган кобурғали монолит темирбетон ораёпма конструкцияларини лойихалаш “Қурилиш конструкциялари”

IV. Курс иши учун топшириқ

Ушбу методик кўрсатманинг 1 ва 2 жадвалларидан курс иши рахбари томонидан берилади.

V. Курс ишини бажаришга доир кўрсатмалар

Тўсинли плиталари бўлган монолит қобурғали ораёпмалар монолит плита, иккинчи даражали тўсин ва бош тўсинлардан иборат.

Бош тўсин бинонинг четки қисмида ғишт деволарга, ўрта қисмида эса монолит устунларга тиралган бўлади.
Бош тўсиннинг йўналишини танлашда ҳар икки хил вариантнинг (яъни бош тўсин кўндаланг йўналишда ёки бўйлама йўналишда) эскизни чизиб олиб кўрамиз. Саноат биноларида кўндаланг йўналишда бўлиши мақсадга мувофиқдир. Чунки, саноат биноларида бинонинг фазовий бикрлигини кўндаланг рамалар таъминлайди. Фуқаро биноларида эса устунлар оралиғи қайси йўналишда каттароқ бўлса, бош тўсин шу йўналишда қўйилиши керак.
1-жадвал

№	Охир-гидан олдин-ги рақам	Синов дафтарчасининг охирги рақами бўйича
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
0	15х30 5х5	16,5х35 5,5х5	18х40 6х5	19,5х45 6,5х5	21х50 7х5	22,5х30 7,5х5	24х35 8х5	15х44 5х5,5	16,5х49,5 5,5х5,5	18х55 6х5,5
1	19,5х33 6,5х5,5	21х38,5 7х5,5	22,5х44 7,5х5,5	24х49,5 8х5,5	15х60 5х6	16,5х36 5,5х6	22,5х46,4 7,5х5,8	19,5х48 6,5х6	21х54 7х6	22,5х60 7,5х6
2	24х48 8х6	15х58,5 5х6,5	16,5х65 5,5х6,5	18х33 6х6,5	19,5х45,5 6,5х6,5	21х31,5 7х6,3	22,5х58,5 7,5х6,5	24х65 8х6,5	15х42 5х7	16,5х49 5,5х7
3	18х63 6х7	19,5х70 6,5х7	21х70 7х7	22,5х49 7,5х7	24х56 8х7	15х67,5 5х7,5	16,5х75 5,5х7,5	18х45 6х7,5	19,5х52,5 6,5х7,5	21х60 7х7,5
4	22,5х75 7,5х7,5	24х45 8х7,5	15х56 5х8	16,5х64 5,5х8	18х80 6х8	19,5х48 6,5х8	21х56 7х8	22,5х64 7,5х8	24х72 8х8	15х53 5х5,3
5	16,5х31,8 5,5х5,3	18х37,1 6х5,3	19,5х42,4 6,5х5,3	21х47,7 7х5,3	18х53 6х8	19,5х48 6,5х8	24х31,8 8х5,3	15х58 5х5,8	22х46,4 5,5х5,8	19,5х58 6,5х5,8
6	21х46,4 7х5,8	18х42 6х6	24х52,2 8х5,8	15х63 5х6,3	16,5х37,8 5,5х6,3	24х44,1 6х6,3	19,5х50,4 6,5х6,3	21х56,4 7х6,3	22,5х63 7,5х6,3	24х37,8 8х6,3
7	15х54,4 5х6,8	16,5х61,2 5,5х6,8	18х68 6х6,8	19,5х40,8 6,5х6,8	21х47,6 7х6,8	22,5х54,4 7,5х6,8	24х61,2 8х6,8	15х73 5х7,3	16,5х43,8 5,5х7,3	18х51,1 6х7,3
8	19,5х65,7 6,5х7,3	21х73 7х7,3	22,5х43,8 7,5х7,3	24х51,1 8х7,3	15х62,4 5х7,8	16,5х70,2 5,5х7,8	18х78 6х7,8	19,5х46,8 6,5х7,8	21х54,6 7х7,8	22,5х62,4 7,5х7,8
9	24х78 8х7,8	23,4х43,8 7,8х6,5	21,9х42 7,3х6	20,4х38,5 6,8х5,5	15,9х52 5,3х6,5	17,4х54 5,8х6	20,4х60 6,8х6	18,9х30 6,3х5	17,4х42 5,8х6	15,9х40 5,3х5

Жадвалда бинонинг ўлчамлари L₁ × L₂ ва устунларнинг кўндаланг ва бўйлама қадамлари l₁ × l₂ берилган.

2-жадвал.

Синов дафтарчасининг охирги рақами бўйича	Вақтинчалик юклама миқдори	Бетон синфи	Арматура синфи
0	3000	В 15	А-II
1	5000	В 15	A-III
2	7000	В 20	A-II
3	8500	В 25	A-II
4	6000	В 20	A-III
5	10000	В 20	A-III
6	9000	В 20	A-III
7	12000	В 25	A-III
8	10000	В 30	A-II
9	15000	В 30	A-III

V.1 Монолит плиталарни ҳисоблаш
Аввало плитанинг қалинлигини аниқлаб олиш керак. Уни аниқлаш учун қуйидаги жадвалдан фойдаланиш тавсия қилинади.
3-жадвал

Плитанинг қалинлиги	Вақтинчалик юкламанинг миқдори
	3000	5000	7500	10000	15000
6	2,4	2,0-2,2	1,6-1,8	-	-
7	2,8	2,4-2,6	2,0-2,2	1,7-1,9	-
8	-	2,9-3,1	2,2-2,4	1,9-2,1	1,6-1,8

Жадвалдан кўриниб турибдики, плитанинг қалинлиги вақтинчалик юкламанинг миқдорига ва плитанинг иккинчи даражали тўсинлар орасидаги масофасига боғлиқ. Плитанинг иккинчи даражали тўсинлар орасидаги масофасини аниқлаш учун иккинчи даражали тўсинларни кўндаланг кесими ўлчамларини аниқлаб олиш керак.
Иккинчи даражали тўсинларни кўндаланг кесимининг баландлиги уни узунлигининг улушича, эни эса ушбу кесим баландлигининг (0,4÷0,5) улушича қабул қилинади.
Плитани ҳисоблаш учун ораёпма режасида шартли равишда эни 1 м бўлган йўлак танлаб олинади. (1-расм).
Плитанинг 1м² қисми қабул қилинадиган юклама аниқланади ва бу юклама ўз навбатида танлаб олинган 1 метрли йўлнинг 1 пог. м. қисми қабул қилинадиган юклама деб ҳисобланади.
Плитанинг ҳисобий оралиғи қуйидагича аниқланади:
;
бу ерда: - девор билан четки қисмдаги иккинчи даражали тўсин ўқлари орасидаги масофа;
- иккинчи даражали тўсинлар ўқлари орасидаги масофа;
- плитанинг қалинлиги;
- иккинчи даражали тўсин кесимининг эни.
Плита кўп оралиқли узлуксиз тўсинлар каби ҳисобланиб, ҳисобий эгувчи моментлари қуйидагича аниқланади:
а) биринчи оралиқ ва четки оралиқ таянч учун:
;
б) ўрта қатордаги оралиқлар ва таянчлар учун:
;
Арматураларнинг кўндаланг кесим юзасини қуйидаги формуладан аниқланади:
;
бу ерда: М - ҳисобий эгувчи момент;
R_s - арматуранинг ҳисобий қаршилиги;
h_o - кесимнинг ишчи баландлиги;
- жадвалдан олинадиган коэффициент бўлиб, А_онинг қийматига боғлиқ;
;
- бетониннг иш шароити коэффициенти.


V.2 Плиталарни арматуралаш
Тўсинли плиталарни 3 хил усулда арматуралаш мумкин:
1. Алоҳида стерженлар билан;
2. Узлуксиз ўрамли тўрлар билан;
3. Алоҳида текис тўрлар билан.
Алоҳида стерженлар билан арматуралаш қурилишни индустрлаштириш талабаларига жавоб бера олмайди. Шунинг учун ушбу усулни иш ҳажми камроқ бўлган жойларда, шунингдек, қурилиш майдонида пайвандланган тўрлар йўқлигида қўллаш мумкин.
Шунинг учун тўсинли плиталарни арматуралашда асосан В_р-I синфдаги сим арматуралардан тайёрланган ўрамли тўрлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
Плиталарни пайвандланган тўрлар билан арматуралашда ҳам узлуксиз арматуралаш (ўрамли тўрлар билан) ёки алоҳида арматуралаш (текис тўрлар билан) мумкин. Агар ишчи арматуранинг диаметри 5 мм ёки ундан кам бўлса, узлуксиз арматуралаш, арматура диаметри 6мм ёки ундан ортиқбўлса алоҳида арматуралаш мақсадга мувофиқдир. Плиталарни арматуралаш ҳисобий эгувчи момент эпюрасига асосан амалга оширилади. (2-расм).
Четки оралиқларда ва биринчи оралиқ таянчларда эгувчи моментнинг қиймати катта бўлганлиги сабабли қўшимча тўрлар билан арматураланади. (2-расм).


V.3 Иккинчи даражали тўсинларни ҳисоблаш
Иккинчи даражали тўсин ўрта қатордаги таянчлари бош тўсиндан иборат бўлган кўндаланг кесими тавр шаклидаги узлуксиз тўсинлар каби ҳисобланади. Иккинчи даражали тўсинга эни ушбу тўсинлар орасидаги масофага тенг бўлган юкланиш майдони билан юкламалар таъсир қилади.
Иккинчи даражали тўсинларнинг ҳисобий оралиғи L_o бош тўсинлар орасидаги масофага, четки оралиқлари эса ғишт деворга тиралган қисмининг марказий ўқидан бош тўсингача бўлган масофага тенг.
ўрта оралиқлар: ;
четки оралиқлар: ;
Иккинчи даражали тўсинларга таъсир қиладиган юкламалар ҳисоблангандан сўнг, эгувчи момент ва қирқувчи кучлар аниқланади.
Биринчи оралиқдаги эгувчи момент монолит плитадаги каби аниқланади:
;
Биринчи оралиқ таянчдаги эгувчи момент қуйидагича аниқланади:
;
Ўрта қатордаги оралиқлар ва таянчларда эгувчи момент қуйидаги формула билан аниқланади:
;
Кўндаланг кучларни (ёки қирқувчи кучларни) қуйидаги формулалар билан аниқланади:
четки таянчда: ;
чапдан биринчи оралиқ таянчда: ;
ўнгдан биринчи оралиқ таянчда ва қолган ҳамма таянчларда: ;
Иккинчи даражали тўсинга кесим танлаш учун биринчи оралиқ таянч моменти орқали унинг кўндаланг кесими ўлчамлари аниқлаб олинади.
Тўсиннинг ҳисобини тенглаштирилган моментлар билан ҳисобланаётганлиги учун деб қабул қилинади.
Тўсиннинг таянчдаги моменти манфий бўлади, чунки плита чўзилувчи зонада. Шунинг учун ҳисобни тўғри бурчакли кесимдаги каби давом эттирамиз.
Бунинг учун ни аниқлаб, тўсиннинг кўндаланг кесими ўлчамлари ва фойдали баландликни ҳақиқий ҳисобий қийматига эга бўламиз.