Triggerni tadqiq etish. Ishning maqsadi

axborot  va  boshqaruv kirishlariga ega bo`lishi  mumkin.  O`rnatuvchi kirishlar boshqa kirishlar 

holatlari qanday bo`lishidan qat’iy nazar trigger holatini o`rnatadi. Boshqaruv kirishlari, xususan 

axborot kirishlariga berilayotgan ma’lumotlarni yozishga ruxsat beradi. Eng keng qo`llaniladigan 

triggerlar bo`lib RS, JK, D va T triggerlar hissoblanadi. Bu triggerlarning shartli belgilanishi 1-

rasmda keltirilgan. 

RS-trigger  ikkita  axborotSvaRkirishlarga  ega.  S  kirishga  1  signali,  R  kirishga  0  signali  berilsa 

triggerning Q chiqishida 1 signal o`rnatiladi. Aksincha bo`lganda, ya’ni S=0 va R=1 bo`lsa trigger 

chiqishi Q=0. SR- trigger ishi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: 

 

bu  yerda:  Q

n

  va  Q

n+1

  –  mos 

ravishda  triggerning 

oldingi 

va 

yangi 

holatlari. 

1-rasm. RS-, JK-, D- vaT-turli triggerlarning shartli 

belgilanishi. 

RS-trigger  uchun  S=1  va  R=1  kombinatsiya  taqiqlangan  hissoblanadi.  Bu  vaqtda  triggerning 

axborot kirishlari holati aniq bo`lmaydi: Q chiqishda 0 ham, 1 ham bo`lishi mumkin.  

RS-triggerning  E-,  R-  vaS-triggerlar  deb  nomlanuvchi  turlari  ham  mavjud.  Ular  uchun  S=R=1 

holat  taqiqlanmagan.  E-trigger  S=R=1  bo`lganda  o`z  holatini  o`zgartirmaydi  (  Q

n+1

=Q

n

  ).  S-

triggerda S=R=1 bo`lganda Q=1, R-triggerda esa Q=0 bo`ladi.  

---

JK-trigger ikkita axborot JvaK kirishlarga ega. RS-trigger kabi JK-triggerda ham Q chiqishda 1 

yoki 0 o`rnatilishi J va K – kirishlarga bog`liq. Lekin, RS-triggerdan farqli ravishda JK-triggerda 

J=K=1  bo`lsa  triggerning  Q  chiqishi  holati  teskari  holatga  o`tkaziladi.  JK-triggerlar  faqat  S 

kirishdagi potensial o`zgarganda sinxronlashadi. JK-trigger ishi quyidagi shart bilan aniqlanadi: 

 

D-trigger, yoki kechikish triggerida, S kirishga sinxrosignal berilganda, D kirishdagi potensialga 

mos holat o`rnatiladi. D-trigger ish tenglamasi: Q

n+1

=Q

n

 

ko`rinishga ega bo`ladi. Demak, Q

n+1

 chiqish holati D kirish signali o`zgarishi bilan emas, balki 

sinxrosignal kelishi bilan o`zgaradi, ya’ni bir sinxronizatsiya impulsi davriga kechikadi ( Delay - 

kechikish ). D-trigger impuls yoki front yordamida sinxronizatsiya qilinadi.  

T-trigger,  yoki  sanoq  triggeri,  chiqish  holatini  S  kirishdagi  impuls  fronti  o`zgartiradi.  S 

sinxronizatsiya kirishidan tashqari T-trigger T tayyorlov kirishiga ham ega bo`ladi. Bu kirishdagi 

signal  S  kirishdagi  impuls  fronti  (T=1  bo`lganda)  ishga  ruxsat  beradi  yoki(T=0  bo`lganda) 

taqiqlaydi. T-trigger ishi quyidagi shart bilan aniqlanadi: 

 

Demak, 

T=1 

bo`lganda 

S 

kirishdagi signalning 

mos 

fronti  triggerni  teskari  holatga 

o`tkazadi.  T-trigger  chiqishidagi 

potensial o`zgarish chastotasi S kirishdagi impulslar chastotasidan 2 marta kichik. T-triggerning 

bu  xossasi  ular  asosida  ikkilik  hisoblagichlari  tuzish  imkonini  beradi.  Shu  sababli  bu  triggerlar 

sanoq triggerlari deb ataladi. T=1 bo`lganda T kirishga ega bo`lmagan sanoq triggeri T-trigger kabi 

ishlaydi. 

Foydalanilgan adabiyotlar. 

1. Aminov I.B. Informatika va dasturlash. Ma’ruzalar matni. 2010 yil. SamDU. 

2. S.K.G`aniev. Elektron hisoblash mashinalari va sistemalari.Toshkent.  

Internet saytlari: 

www. Ziyonet.uz 

www. Referat.uz