Тренинг ҳақида умумий тушунча

1 БЎЛИМ. ТРЕНИНГ ПСИХОЛОГИЯСИ: УСУЛЛАРИ, ТАМОЙИЛЛАРИ, ТАРКИБИ
1Боб. Амалий психологияда тренинг усуллар тизими сифатида
Тренинг ҳақида умумий тушунча.
Ўтган асрнинг 50 йилларига келиб тренинг гуруҳ билан ишлашда энг қулай, ташкиллаштирилган усуллардан бири ҳисобланади. Тренинг ўзида махсус психотерапевтик ва психокоррекцион усуллардан ташқари ўзида, ролли ўйинлар, дискуссион усуллар, гуруҳий қарорлар қабул қилишни ўз ичига олади, бошқача қилиб айтганда янги малакаларни ишлатишда қўлланилади. Айнан тренинг бошқа психологик усуллар орасида касбий ва шахсий инсонлар онгини ва заҳираларни актуаллаштиришни психологик шартшароитларини яратиб беради. Инсонларни ҳатти-ҳаракатларини ўзгартириш ва дунёга бҳлган муносабатини аниқлаш имкониятини беради.
Тренингни ўзи эса ноаниқлигича қолаверади. Иллюстрация сифатида қуйидаги воқеани мисол келтириш мумкин:
Бир машхур ва тажрибали психологдан сўрашди:

• 
  Сиз гуруҳинги билан шуғилланаётганингизда уларни даволайсизми?
  
• 
  Албатта ҳа, - деб жавоб берди
  
• 
  Балки сиз уларни шахсий ривожланишида ёрдам берасизми?
  
• 
  Ҳа,-деб тасдиқлади у.
  
• 
  Бироқ стзнинг гуруҳингизга қатнашганлар сизнинг ҳеч нима демалигингиз ҳақида айтдилар-ку
  
• 
  Бу ҳам тўғри
  
• 
  Унда сизнинг самарали фаолиятингизнинг асоси нимада?
  
• 
  Менга инсонлар қизиқдир. Мен уларнинг ўзгариш қобилимятларига ишрнаман.
  

В.И.Слободчиков ва Е.И.Исаевлар амалий психологияда иккита тушунчани ажратишади: 1) амалий психология амалий тартиб интизом сифатида, унинг асоси эса табиий илмий типдаги психологияни тадқиқ қилишдир; 2) амалий психология «умумий психологик тажриба сифатида» бунда асосий тадқиқот психикани тадқиқ қилиш эмас балки психика билан ишлашдир (В.И. Слободчиков, Е.И. Исаев, 1995, с. 113—115).
Тренинг бошқа тушунча билан ҳам тушунтирилиши мумкин. Биринчи ҳолатда тренинг ўзига хос тадқиқот усули сифатида таҳлил қилинади, улар шахслараро муносабатларни ёки ижтимоий феноменларни ўрганади. Иккинчи ҳолатда эса тренинг амалий иш сифатида таҳлил қилинади, бунда аниқ инсонларнинг психологик характеристикаси ўрганилади. Тренинг тушунчаси ва унинг сабаблари психолог тренер учун ва бу ерга йиғилган тингловчилар учун турлича бўлиши мумкин. Муаммоли бўлади қачонки, тренер ва тингловчиларнинг дунёқарашлари бошқа-бошқа бўлган вазиятларда.
Тренингда асосий вазифа нима деган саволга жавоб бериш учун «тренинг» тушунчасини нимани англатишини таҳлил қилиб олиш мақсадга мувофиқ бўлар эди. Тренинг сўзи инглиз тилидан олинган бўлиб, машқ қилмоқ тушунчасини англатади. Машқ қилишнинг асоси нимада? Машқ қилиш вақтида инсон машқ қилиши мумкин бўлган ҳаракатларни амалга оширади. Масалан инсон сузишни ўрганиши учун у аввал сувда тура олишни ўрганиши керак, уларни қуруқ бассейнда машқ қилиши жуда ғалатидир.
Шундан келиб чиққан ҳолда баъзиларнинг сўзларига эътироз билдириш ўринлидир, уларнинг фикрича: «тренинг бу ҳаётнинг қандайдир моделидир, реалликни машқ қилдириш усулидир, у ҳақиқий ҳаётга ўхшайди». Бу нотўғри қарашдир. Яшашни ўоганиш учун инсон яшаши керак. Демак тренинг қатнашчилар ҳаётининг бир қисми бўлиб қолиши керак.