Transportda ortish-tushirish ishlarini tashkil etish

6.
Kranlarning unumdorligini vayuritmasidagi kuvvatini aniklash.
Kranlarning texnik unumdorligi amaldan bizga tanish bo‘lgan (2.1) va (2.2)
formulalar orkali aniklanadi, ya’ni:
donali yuklar uchun
to‘kiluvchan yuklar uchun
bu erda, - bir ish sikliga sarflangan vakt, s;
- bir ish siklida eltib beriladigan o‘rtacha yuk mikdori, t;
- greyferning sig‘imi, m3;
- yukning xajmiy massasi,;
- greyferni to‘lishining inobatga oluvchi koeffitsient (= 0,80-0,95).
Kranlarning texnik unumdorligi ularning ish sikli vaktiga bog‘lik bo‘lib, uni
kamaytirish kranning texnik unumdorligini o‘sishiga sabab bo‘ladi. SHuning
uchun kranlarning ish siklidagi aloxida operatsiyalarni anik tasavvur kilish va bu
operatsiyalarni ba’zi birlarini parallel (birgalikda) bajarish yo‘llarini va usullarini
belgilab olish, ularning ish sikli vaktini kiskartirish imkoniyatini yaratadi.
2.18-rasm a-da og‘ir vaznli yuklami platformalardan ikki konsolli chorpoyali
kran (kuyida kran deb yuritiladi) bilan tushirish jarayoninig chizmasi ko‘rsatilgan.
Kranning ish siklidagi operatsiyalar kuyidagilardan iborat: yukni arkonlar
yordamida kran ilgagiga ilish; yukni yukoriga ko‘tarish; yuk ko‘tarish aravachasini
maydon tomon (ko‘ndalang yo‘nalishda) xarakatlanishi; kranni maydon bo‘ylab
xarakatlanishi (xar doim xam yuk tushirilayotgan vagonning ro‘parasiga yukni
tushirish imkoniyati bo‘lmasligi mumkin); yukni pastga tushirish; yukni arkondan
bo‘shatish; ilgakni yukoriga ko‘tarish; kranni maydon bo‘ylab, aksincha,
xarakatlanishi; yuk ko‘tarish aravachasini vagon tomon xarakatlanishi va nixoyat
jlgakni pastga tushirish. Ish siklidagi bu operatsiyalarni ba’zi birlarini ketma- ket
bajarilsa, ba’zi birlari esa parallel (ikki yoki undan ortik operatsiyalarni bir
vaktning o‘zida birgalikda) bajarilishi mumkin. Ish siklidagi ba’zi bir
operatsiyalarni parrallel bajarish kranlarning texnik imkoniyatlariga va kran
xaydovchisining kasb maxoratiga bog‘lik bo‘lib, ish sikli vaktini kiskartirishga olib
keladi, bu esa kranlarning texnik unumdorligini yuksaltirishning eng asosiy
omillaridan biri xisoblanadi. CHorpoyali, ko‘prikli va kabelli kranlar uchun ish
siklining vaktini kuyidagi formula orkali aniklash mumkin:
(2.19)
bu erda, x - yukni o‘rtacha ko‘tarish va tushurish balandligi,
- yukni ilgakka ilib olish va ilgakdan bo‘shatish vakti, s;
- kranning va kran aravachasining o‘rtacha xarakatlanish masofasi, m;
- munosib ravishda yukni ko‘tarish, kranning xarakatlanish va kran aravachasini
xarakatlanish tezliklari, m/s;
- tezlanish va sekinlanish vakti, (tt.s. =1+2) s;

---

80
- ish siklining aloxida operatsiyalarini parallel (ikki yoki undan ortik operatsiyalarni
birgalikda) bajarishni inobatga oluvchi koeffitsient (0,7-0,85).
4 va 2 sonlari u yoki bu operatsiya ish siklida necha marotaba kaytarilishini
ko‘rsatadi.Aylanuvchi strelali kranlarning ish siklining vaktini kuyidagi formula
orkali aniklash mumkin:
(2.20)
bu erda, P - kran strelasini burilish (aylanish) burchagi, grad;
- kran platformasini aylanish chastotasi, ayl/dak.