Transportda axborot tizimlari va texnalogyalari

Tarmoqlarning texnik vositalari
 
Kompyuter tarmoqlari (qisqacha tarmoqlar) server (yoki xizmatchi kompyuter), koncentrator (HUB), axborot uzatish kabellari va modemdan tashkil topadi. Har bir qurilmaning xususiyatini qisqacha yoritib o‘tamiz.
Server — tarmoq ishini ta’minlovchi maxsus kompyuter.
Server disklarida kompyuterlarni birgalikda ishlash imkonini beruvchi dasturlar, ma’lumotlar omborlari va boshqalar saqlanadi. Bundan tashqari serverlar modemli va faksli aloqalarni, ma’lumotlarni bosmaga chiqarish ishlarini amalga oshiradi. Serverda joylashgan dasturlardan foydalanish doirasi umumiy masalaning qo‘yilishiga ko‘ra cheklangan bo‘lishi mumkin.
Koncentrator (RShV)—tarmoqda kompyuterlarni o‘zaro axborot almashinuvini ta’minlovchi maxsus qurilma (18-rasm). Ular 8, 12, 16 ta kompyuterni o‘zaro bog‘lashi mumkin.
Axborotni uzatish kabellari tarmoqda axborotni bir kompyuterdan boshqasiga uzatish uchun xizmat qiladi (odatda, koaksial kabel ishlatiladi).
Modem —axborotii kompyuterdan uzatish kabeliga o‘tkazuvchi maxsus elektron qurilma.



Modem «modulyator» va «demodulyator» so‘zlari birikmasidan hosil bo‘lgan. Bu qurilma yordamida axborotlar uzatuvchi kompyuterda raqamli ko‘rinishdan analog ko‘rinishiga aylantiriladi, shuningdek, qabul qiluvchi kompyuterda analog
ko‘rinishidan raqamli ko‘rinishga aylantiriladi. Boshqacha aytganda, modemning vazifasi kompyuterda «0» va «1» ko‘rinishida tasvirlangan ma’lumotni ikki asosiy chastotalik telefon signallariga va aksincha, telefon signalini «0» va «1» yordamida kodlangan axborot ko‘rinishiga o‘tkazib berishdan iborat. Modemning asosiy xarakteristikasi bodlarda o‘lchanadigan ma’lumotlarni uzatish tezligidan iborat. Zamonaviy modemlarning tezligi 2400, 9600, 14400, 19200, 22880 va 33600 boddan iborat. Elektron aloqalar uchun ushbu modemlarning ixtiyoriysidan foydalanish mumkin.
Kompg‘goterlar tarmoqda ishlashi uchun serverga kerakli operacion tizim o‘rnatilishi kerak. Bunday operacion tizimlar ikki turga bo‘linadi. Masalan, Windows for Workdows 95, Windows – 1 Workstation operacion tizimi serversiz tarmoqdarni tashkil etish imkoniga ega bo‘lgan operacion tizimlar hisoblanadi. Bunday tarmoqdagi kompyuterlar teng huqukli hisoblanadi. Ikkinchi turdagi operacion tizimlarda tarmoqni hosil qilish uchun maxsus kompyuter — server ajratiladi. Ularga Novell Net Ware NT Server va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Bunday operacion tizim kompyuter ishini ishonchli va samarali qilib amalga oshiradi.


LAN ning mantiqiy loyihasi
LAN mantiqiy loyihalash bosqichida quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak:
 Bitta kompyuterning trafikini aniqlash Ci = K*Cmax Mbit/s (hisoblash
boshida Cmax = 10Mbit/s ni oling, K - topshiriqdan kelib chiqadigan
koeffitsient);
 Qurilmagan tarmoqning umumiy trafigini aniqlash: CnΣ = N*M*Ci,
Mbit/s, M va N - topshiriqdan;
 Tuzilmaydigan tarmoqning yuklama koeffitsientini aniqlash:
 ρn = CnΣ/Cmax (*);
 LAN (to'qnashuv domeni) ruxsat etilgan yuklamaning shartlari
bajarilishini tekshirish: ρn(td)<=ρEthernet = 0.35 (**), bunda ρn(td) - LAN
mantiqiy segmentining tuzilmagan tarmoq yoki to'qnashuv domenining
yuklama koeffitsienti.
Eslatma: Agar (**) shart bajarilmasa, LAN mantiqiy tuzilishini amalga
oshirish kerak: tarmoqni har bir mantiqiy segmentdan Nls kompyuterlar tomonidan
mantiqiy segmentlarga (to'qnashuv domenlari) ajratish, har bir iteratsiya paytida (**)
shartning bajarilishini tekshirish: ρtd = (Nls * Ci) / Cmax≤ ρEthernet = 0.35;
 guruhlararo trafik va server trafigini aniqlash:
Cn.guruhlararo = Cser. = 0.5 * CnΣ
 guruhlararo trafik va server trafigi uchun yuklama koeffitsientini
aniqlash:
Cguruhlararo.ser = Cn.guruhlararo/Cmax≤ρ Ethernet = 0.35 (***).
Eslatma: agar (***) shart bajarilmasa, tarmoqdagi guruhlar almashinuvi uchun
Cmax qiymatini bajarilayotgan texnologiyaning keyingi variantiga teng oling.
Masalan, Ethernet uchun: Fast Ethernet, Gigabit Ethernet (***) shart bajarilguncha.
Tarmoq tuzilishi deganda tarmoqni qismlarga (segmentlarga) bo'lish usuli,
shuningdek, ushbu segmentlarni bir-biriga ulash usuli tushuniladi. Korxona
tarmog'iga kompyuterlarning ishchi guruhlari, bo'linish tarmoqlari, tayanch
tarmoqlari va boshqa tarmoqlar bilan aloqalar kirishi mumkin.
Tarmoq qismlarini birlashtirish uchun takrorlash uskunalari, takrorlash
konsentratorlari, kommutatorlar, ko'priklar va marshrutizatorlardan foydalanish
mumkin. Bundan tashqari, ba'zi hollarda, ushbu ulanish uskunasining narxi hatto
kompyuterlar, tarmoq adapterlari va kabellarning narxidan oshib ketishi mumkin,
shuning uchun tarmoq tuzilishini tanlash juda muhimdir.
Mukammal holda tarmoq tuzilishi binoning yoki korxona binolari
majmuasining tuzilishiga mos kelishi kerak. Bitta vazifani bajaradigan (masalan,
buxgalteriya hisobi, sotish, muhandislik) xodimlar guruhining ish joylari bitta yoki



qo'shni xonalarda joylashgan bo'lishi kerak. Keyin ushbu xodimlarning
kompyuterlarini bitta segmentda, bitta ishchi guruhda birlashtirish va ular ishlaydigan
server yaqinida, shuningdek, ularning barcha mashinalarini bog'laydigan markaz yoki
tugmachani o'rnatish mumkin. Xuddi shunday, tegishli vazifalar to'plamida ishtirok
etadigan bo'linma ishchilarining ish joylari binoning bir qavatida joylashgan bo'lishi
kerak, bu ularning segmentga qo'shilishini va keyinchalik boshqarilishini sezilarli
darajada osonlashtiradi. Xuddi shu qavatda ushbu blok ishlaydigan kommutatorlarni,
marshrutizatorlar va serverlarni sozlash qulay.
Boshqa holatlarda bo'lgani kabi, tuzilmani tanlashda, tarmoqni yanada
rivojlantirish uchun imkoniyatlarni qoldirish maqsadga muvofiqdir. Masalan, hozirgi
vaqtda talab qilinadigan darajadan (kamida 10-20 foiz) biroz kattaroq bo'lgan bir
nechta portlarga ega kommutatorlarni yoki marshrutizatorlarni sotib olish
yaxshiroqdir. Bu agar kerak bo'lsa, tarmoqqa bir yoki bir nechta segmentni osongina
kiritishga imkon beradi. Axir har qanday korxona har doim o'sishga intiladi va bu
o'sish har safar korxona tarmog'ini qayta loyihalash zarurati tug'dirmasligi kerak.
Kichik korxona uchta qavatdan iborat bo'lib, qavatlarning har biri beshta
xonadan, har bir xona uchta bo'linmadan, bo’linmalar esa uchta guruhdan iborat
bo’lsin. Bunday holda, siz shu tarzda tarmoq qurishingiz mumkin (1-rasm):
Ishchi guruhlari 1-3 xonalarni egallaydilar, ularning kompyuterlari takroriy
konsentratorlar bilan bir-biriga bog'langan. Konsentratordan bitta xonada, bitta
guruhda yoki butun qavatda foydalanish mumkin. Konsentratorni ishchilar soni eng
kam bo'lgan xonaga joylashtirish tavsiya etiladi.
Bo'limlar alohida qavatni egallaydi. Har bir blokning uchta ishchi tarmog'i
kommutator orqali ulanadi va marshrutizator boshqa birliklarning tarmoqlari bilan
bog'lanish uchun ishlatiladi. Kommutator konsentratordan biri bilan birga alohida
xonaga joylashtirilgani ma’qul.
Korxonaning umumiy tarmog'i marshrutizator bilan ulangan tarmoqlarining
uchta segmentini o'z ichiga oladi. Xuddi shu marshrutizator global tarmoqqa ulanish
uchun ishlatilishi mumkin.
Ishchi guruhlarning serverlari ishchi guruhlari xonalarida, bo'limlarning
serverlari bo'limlarning qavatlarida joylashgan.