|
Gaz chikarish tarmogi. Avtomobil dvigatelining gaz chikarish tarmogi chikarish kuvuri
va sundirgich (glushitel) dan iborat. Chikarish kuvurining bir tomoni chikarish klapanlarining
kanallari, ikkinchi tomoni esa kabul kuvuri orkali sundirgich bilan birlashgan.
Sundirgich. Dvigatel silindrlaridan ishlatilgan gazlar katta tezlikda shiddat bilan
xarakatlanib, alanga va uchkun aralash shovkin xamda shitob bilan tashkariga chikadi. Bu
kamchilikni kamaytirsh uchun chikarish kuvuriga kabul kilgich kuvurchasi va sundirgich
urnatilgan. Yengil avtomobillarga asosiy sundirgichdan oldin ishlatilgan gazlarni kengaytiruvchi
birlamchi sundirgich kuyiladi. Bunday kushimcha sundirgich yordamida kengaytirilgan gazlar
soviydi va ularning jamgarilgan energiyasi birmuncha kamayadi.
1.6.3. Gaz ballonli avtomobil dvigatellarining ta’minlash
tizimi.
Avtomobil dvigatellarida suyultirilgan yoki sikilgan gazsimon yonilgi ishlatiladi. Gaz
ballonli avtomobillarda ishlatiladigan gazsimon yonilgi tabiiy yoki sun’iy yonuvchi gazlar bulib,
ular suyultirilgan neft gazi (SNG), sikilgan tabiiy gaz (STG) bulishi mumkin. SNG da ishlovchi
avtomobil dvigatellari keng tarkalgan.
Makbul xaroratda bosimi 1,6 MPa (16 kgkG’sm
2
) ga yetguncha gazsimon xoldan
suyuk xolatga utuvchi gazlarga suyultirilgan neft gazlari deb ataladi. Demak, bunday gazlar
yopik idish va ballonlarda suyuk xolatda buladi.
STG lar sikilgan gaz ballonli deb ataluvchi yuk avtomobillarida yonilgi sifatida
ishlatiladi. STG deb, suyuklik xolatiga utish xarorati past bulgan gazlarga aytiladi. Ular makbul
xaroratda bosimi sikilib, 20 MPa (200 kgkG’sm
2
) ga yetguncha xam gazsimon xolatni saklab
turadi. Gaz bilan ishlovchi dvigatellarning ish sikli karbyuratorli dvigatellarning ishlash uslubiga
uxshash bulsa-da, asbob va uskunalarining tuzilishi bilan fark kiladi.
Suyultirilgan gazda turli ZIL-432810, GAZ-53-07 yuk avtomobillari va LAZ-695P,
LiAZ-677G avtobuslar bir-biriga uxshash gaz ballonli ta’minlash tarmogi buyicha ishlaydi.
Bunday gaz ballonli uskunalashgan chizma rasmda tasvirlangan. Avtomobil kuzovi ostiga 250 l
38
sigimli gaz ballonli 5 urnatilgan. Gaz olish uchun ballonga ikkita naycha ulangan, xar bir
naychada sarflash ventillari 16 va 17 bor. Ulardan biri suyuklik satxidan yukorirok urnatilgan
bulib, undan dvigatelni yurgizib yuborish va kizdirish vaktida gaz buglari beriladi, ikkinchisi esa
suyuklikning pastki satxida urnatilgan. Ballondan chikadigan gaz buglatgichga tushib, u yerda
batamom buglanadi, sungra filtr 9 va buglarning bosimini pasaytiruvchi reduktor 10 dan utib,
mezonlagich 11 ga, keyin aralashtirgichga tushadi. Xosil bulgan yonuvchi gaz-xavo
aralashmasi kiritish naychasi bulinmasiga kiradi.
Gaz reduktori 10 dozator bilan bitta kutida jixozlangan bulib, ularga gazni kiritish va
chikarish naychalari ulangan.
ZIL va GAZ avtomobillarida kullaniladigan gaz ballonli uskunalarining umumiy tuzilishi
bir-biriga uxshash. Rasmda ZIL-431610 belgili yuk avtomobilining yukori bosimli universal gaz
ballonli uskunasi tasvirlangan. Bunda 8 ta ballon ikki guruxga bulingan xolda turttadan kilinib,
avtomobil saxniga urnatilgan bulib, ular bir-birlari bilan naychalar yordamida ketma-ket
ulangan. Xar bir gurux ballonlarda berkitiluvchi ventillar 7 va 9 muljallangan bulib, ular
taksimlash krestovinasi 10 bilan naychalar yordamida tutashgan. Krestovina 10 da tuldirgich
8 va sarflash ventillari 11 bor. Sikilgan gaz krestovina 10 dan sarflash ventili 11 orkali
yukori bosim reduktori 4 ga boradi. Ventil 11 da metall sopolli filtr joylashgan. Ikkinchi
almashtiriladigan metall sopolli filtr yukori bosim reduktori 4 da urnatilgan.
Yukori bosimli reduktorni muzlab kolish xavfidan saklash uchun, u avtomobil kapotining
tag bushligiga joylashtirilgan. Kish sharoitida reduktor 4 dvigatelning sovitish tizimida
aylanadigan suv bilan kushimcha kizdiriladi.
Reduktorning yukori bosim bushligida gazning bosimi 0,9-1,2 Mpa (9,0-12,0 kgkG’sm
2
)
gacha pasayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
