Transport vositalarining elektr jixozlari va elektron tizimlari

 
Kontakt-tranzistorli o‟t oldirish tizimini ishlatishda quyidagilarga rioya qilish 
lozim:
 
1)
dvigatel to‟xtagan zahoti o‟t oldirishni o‟chirish;
 
2)
tranzistor kommutatorini qismlarga ajratmaslik;
 
3)
kommutator yoki qarshiliklarga ulangan simlarni almashlab ulamaslik;
 
4)
qarshiliklarni qisqa tutashtirmaslik;
 
5)
uchqundan o‟t oldirish svechasining elektrodlari orasidagi normal tirqishni 
muntazam tekshirib turish va o‟rnatish;
 
6)
massaga batareyaning faqat manfiy qismasini ulash.
 
Nazorat savollari
 
1.O‟t oldirish tizimining tarkibiy sxemasi va uning tahlili qanday ?
 
2. O‟t oldirish tizimining turlari ayting ?
 
3. Kontaktli o‟t oldirish tizimining umumiy sxemasi va ishlash printsipi tushuntiring 
? 
 
4. Kontaktli o‟t oldirish tizimi jihozlarining tuzilishi qanday ?
 
5. 
Kontakt-tranzistorli o‟t oldirish tizimi tuzilishini tushuntiring ?
 
6. Ikki elektrodli gazli tirqish orasidagi elektr razryad ayting ? 
 
7.Teshib o‟tish kuchlanishi va unga ta‟sir qiluvchi omillar tushuntiring ?
 
 
3.6.O‟t oldirish tizimidagi ishchi jarayon. 
 
Uzgich kontaktlarining tutashi va birlamchi tokning o‟sishi. 
Uzgich-taqsimlagich batareyadan o‟t oldirish tizimdagi past kuchlanishli tok 
zanjirini uzish va ulash, yuqori kuchlanishli tokni o‟t oldirish svechalariga 
taqsimlash va dvigatelning ish rejimiga qarab o‟t oldirishni ilgarilatish burchagini 
o‟zgartirishga xizmat qiladi. Uzgich - taqsimlagichlar ichida eng ko‟p 
tarqalganlaridan R - 20 quyidagi asosiy qismlardan: uzgich, taqsimlagich markazdan 
qochirma rostlagich, vakuum rostlagichi, oktan-korrektor, kondensator, yuritish 
valigi va korpusdan iborat.
 
Uzgichning tuzilishi bilan tanishib chiqamiz (3.5 - rasm), u disk sharikli 
podshipnik yuqorigi disk va mushtcha shaybasini o‟z ichiga oladi. Yuqorigi disk 
pastki diskka nisbatan ma‟lum burchakka buriladi. SHarikli podshipnik burilishni 
rivojlashtiradi. Uchqun chiqishi natijasida sodir bo‟ladigan shariklar eroziyasini 

---

71 
bartaraf etish uchun ikkala disk shuntlovchi sim bilan ulangan. Yuqorigi diskka 
quyidagi detallar o‟rnatilgan: o‟q rostlash plastinasi rostlash vinti qisish vinti 
qo‟zg‟almas kontakt tekstolit kolodka richagcha qo‟zg‟aluvchan kontakt prujina 
kronshteyn ulash simi yon qisma plita. Qo‟zg‟almas va qo‟zg‟aluvchan kontaktlar 
magnetodagi singari erish temperaturasi yuqori bo‟lgan (3000

S dan yuqori) 
volьframdan yasalgan.
 
SHayba aylanganda uning chiqig‟i tekstolit kolodka tovoniga bosadi, u o‟qda 
aylanib, kontaktni ajratadi. So‟ngra kontaktlar yassi prujina ta‟sirida yana tutashadi. 
SHunday qilib, batareyadan o‟t oldirish tizimida past kuchlanishli tok zanjiri 
uziladi. Yuqorigi diskka joylashgan boshqa detallar uzgich kontaktlari orasidagi 
tirqishnini o‟rnatishga xizmat qiladi. Mushtcha shaybasi plita vositasida moylanadi.
 
Uzgich-taqsimlagich korpusiga kondensator, kondensatordan chiqqan sim esa 
yon qismaga mahkamlanadi. 
SHu qismaning o‟ziga induktsion g‟altak qismasi R dan chiqqan sim ulanadi. 
Korpus ichida yon qismaga simning bir uchi, uning ikkinchi uchi esa stoyka va yassi 
prujina orqali qo‟zg‟aluvchan kontaktga ulangan.