Transmilliy korporatsiya

Faoliyat uchun me'yoriy asos
Aytish kerakki, jahon hamjamiyati TMKlarning xalqaro maydonda mustahkamlanishini diqqat bilan kuzatib bormoqda. Gap shundaki, turli mamlakatlarning milliy xo‘jalik majmualarida xoldinglar faoliyati ijobiy va salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Jahon amaliyoti shuni ko'rsatadiki, TMKlar uchun foydali bo'lgan narsa qabul qiluvchi va eksport qiluvchi davlatlar uchun har doim ham foydali emas.



Nizom 1972 yil
Ushbu hujjat rivojlangan mamlakatlarda TMK faoliyatini tartibga solishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lishi kerak edi. Nizomning 2-moddasida har bir davlatning huquqlari mustahkamlangan:

1. 
   O'z qonunlari va qoidalariga muvofiq milliy yurisdiktsiyani kengaytirish doirasida xorijiy investitsiyalarni tartibga solish va nazorat qilish. Davlat maqsad va ustuvorliklariga ko‘ra, hech bir davlatni chet el kapitaliga imtiyozli shartlar berishga majburlab bo‘lmaydi.
   
2. 
   TMKlar faoliyatini o‘z vakolatlari doirasida tartibga solish va nazorat qilish, bunday tashkilotlar faoliyatining qonun hujjatlari, me’yoriy hujjatlar, me’yorlar, ijtimoiy va iqtisodiy siyosatga muvofiqligiga qaratilgan chora-tadbirlarni ko‘rish. Xoldinglar mamlakatning hech qanday ichki ishlariga aralashmasligi kerak.
   
3. 
   Chet el mulkini kengaytirish, milliylashtirish yoki topshirish.
   

Amerika tashabbusi bilan ushbu Xartiyaning ahamiyati asta-sekin pasaya boshladi. 1987 yilda BMT Bosh Assambleyasi Jahon iqtisodiy xavfsizligi kontseptsiyasini muhokama qildi. U ko'p jihatdan Nizomga yaqin edi, lekin unda mamlakatlarning majburiyatlari va huquqlari tizimi ko'rinishidagi qoidalarni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan asosiy apparat yo'q edi. Shunga ko'ra, Kontseptsiyani amalga oshirish mumkin emas edi.



Muammolar
Hozirgi vaqtda asosiy qiyinchilik amaliy mumkin emasligi hisoblanadi tashqi boshqaruv TNK. Bu masala 40 yil oldin ko'tarilgan. 1972 yilda TMK masalalari bilan shug'ullanish uchun BMT Markazi tuzildi. Assotsiatsiyaning asosiy maqsadi xoldinglar faoliyatini, ularning jahon va mahalliy iqtisodiyotga ta'sirini o'rganish edi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Markazi TMKlar to'g'risidagi ma'lumotlarni nashr etish, ularni rivojlantirishning eng muhim yo'nalishlarini aniqlash bilan ham shug'ullangan. Tahlil natijasida ushbu xoldinglarning kuchi jahon hamjamiyati tomonidan ularning faoliyatiga ta'sir qilish imkoniyatlari cheklanganligi bilan tan olindi.
BMT dekolonizatsiyasidan so'ng, boshqalar xalqaro uyushmalar yangi tashkil etish yo‘llarini izlay boshladi iqtisodiy tartib dunyoda. U mustamlaka zulmidan xalos bo'lgan davlatlarga ma'qul keladi, deb taxmin qilingan. Xalqaro tuzilmalar – YUNESKO, BMT, XMT va boshqalar ta’minlash zarur degan xulosaga keldi. tashqi yordam uchinchi dunyo mamlakatlari. Shu munosabat bilan rivojlanayotgan davlatlar va TMKlarda to'plangan xorijiy kapital o'rtasida murosaga kelish zarur edi.