Translated from Russian to Uzbek

3. Supero'tkazuvchi matolar
Supero'tkazuvchi to'qimalar ozuqa moddalarini o'simlik orqali tashish vazifasini bajaradi. Ular o'simlik tanasida uning barcha a'zolarini bog'laydigan uzluksiz tarmoqli tizimni hosil qiladi. Suv va minerallar erigan to'qimalarga ksilem deyiladi. Assimilyatsiya mahsulotlarini tashish ikkinchi turdagi o'tkazuvchi to'qima - floem orqali amalga oshiriladi.

Ksilem, phloem singari, murakkab to'qimadir va uch turdagi hujayralarni o'z ichiga oladi: traxeya elementlari, mexanik tolalar va parenximali hujayralar.

Traxeya elementlari (traxeidlar, tomirlar) - teshiklari kirib ketgan, notekis qalinlashgan lignli membranali cho'zilgan o'lik hujayralar. Chig'anoqlar lignifikatsiyasi asta-sekin sodir bo'ldi va suv o'tkazuvchi elementlarning devorlarini mustahkamlashga yordam berdi. Ibtidoiy organizmlarda yupqa devorli membranalarda dastlab halqali, keyin spiral qalinlashuvlar, halqa va spiral traxeya elementlari paydo bo'lgan.

Evolyutsiya jarayonida lignifikatsiya deyarli butun qobiqqa tarqaldi, lekin uning ichida yumaloq yoki cho'zinchoq shakli bo'lgan ingichka devorli joylar (teshiklar) saqlanib qolgan. Nozik va zinapoyali traxeya elementlari paydo bo'ldi, ular gözenekli qalinlashuv turlariga kiradi. Traxeidlar lira, otquloq, ferns, gimnospermlarning asosiy suv tashuvchi elementlari hisoblanadi. Hujayra membranalarida birlamchi hujayra membranasi buzilmagan; shuning uchun suvning harakati teshiklar orqali filtrlash orqali amalga oshiriladi.

Kemalar angiospermlarga xosdir. Tomirlarning segmentlari bir -birining ostida joylashgan bo'lib, uzun ichi bo'sh quvur hosil qiladi. Tomirlar va traxeyidlarning asosiy farqi shundaki, ularning ko'ndalang septumida teshiklar (teshiklar) bor, buning natijasida suv harakati tezligi sezilarli darajada oshadi.

Qon tomir segmentlari ingichka membranali, uzunligi va kengligida o'sadigan tirik hujayralardan paydo bo'ladi. Keyin ikkilamchi qobiq yotqizila boshlaydi (u teshiklar va teshilishlar hosil bo'lgan joylarda cho'kmaydi).