Transkripsiya va transliteratsiya


Tilning ko‘tarilish o‘rniga ko‘ra



Download 46,32 Kb.
bet3/7
Sana23.03.2023
Hajmi46,32 Kb.
#920820
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Transkripsiya va transliteratsiya

Tilning ko‘tarilish o‘rniga ko‘ra

Oldingi qator (til oldi)

Indefferent oraliq tovushlar

Orqa qator til orqa

Labning ishtirokiga ko‘ra
Tilning ko‘tarish darajasiga ko‘ra

Lablan-magan

Lablangan

Lablan-magan

Lablangan

Lablan-magan

Lablangan

Yuqori ko‘tarilish

i

ү

(‘‘)




ы

u

O‘rta ko‘tari-
lish



Yuqori o‘rta ko‘tarilish




ө




(o‘)




o

Quyi o‘rta ko‘tarilish

є
e















Quyi ko‘tarilish


ә















Demak, unlilarning turli variantlarini berish uchun transkripsiyada 15 ta belgi olingan. Bu belgilar orqali o‘zbek dialekt va shevalarida uchraydigan unli fonemalarni ifodalash mumkin.


2. Unli tovushlarda qo‘llaniladigan transkripsion belgilar. Lotin grafikasi asosilagi xalqaro fonetik transkripsiya ham ishlatiladi. a, ä ү, (ы) i (i) o, ő, i, ü, e kabi.
Unli tovushlar barcha tillarda ham ko‘p qirrali bo‘lib, u o‘zbek shevalarida ayniqsa fiziologik jihatdan rang-barangdir. Unlilarni ifodalashda quyidagi belgilardan foydalaniladi:
a – umumturkiy orqa qator, singarmonizmni saqlagan barcha o‘zbek dialekt va shevalariga xos unli, singarmonizmni yo‘qotgan shevalarda esa turli o‘zgaliklarga ega. Baynalminal so‘zlarda rus tilidagi a tovushiga mos keladi.
ә – aksariyat turkiy tillarda mavjud, old qator, quyi-keng, lablanmagan a unlisi. Barcha o‘zbek shevalarida qo‘llanadi.
ɔ – orqa qator, quyi-keng, qisman lablangan. SHahar va shahar tipidagi shevalarda keng qo‘llanadi.
e – old qator, o‘rta keng, lablanmagan, barcha o‘zbek shevalarida qo‘llanadi.
e – oldingi qator, lablanmagan ochiq e unlisi; bu tovush akustik jihatdan e ga yaqin bo‘lsa-da, uning ochiq varianti emas. Bu tovush ba’zan ruscha (etot so‘zidagi kabi) e ga mos keladi, masalan, qipchoq shevalarida: ekә viyәm, echki kabi.
є – oldingi qator, lablanmagane unlisining ochiq varianti; akustik jihatdan ә va e o‘rtasidagi tovush, masalan, Iqon.kel, Xorazm. gel, Namang. n’mєs’, bєlыg‘ kabi.

Download 46,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish