Transformatorlarni parallel ishlashga ulash shartlari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi

“INFOKOMMUNIKATSIYA TIZIMLARINING ELEKTR TA’MINOTI”

fanidan


Mustaqil ish
Bajardi: Hojibayev Javohir
315-20 guruh

Qabul qildi: k.o’qituvchi. F.M.Qodirov

Toshkent 2022

Transformatorlarning parallel ulanishi.
Reja:

1. 
   Transformatorlarni parallel ishlashga ulash shartlari.
   
2. 
   Transformatsiyalash koeffitsientlari har xil bo'lgan transformatorlarning parallel ishlashi
   
3. 
   Qisqa tutashuv kuchlanishi bir xil btflmagan transformatorlaming parallel ishlashi
   

Kirish
Stansiya va podstansiyalarda kuchlanish, odatda, bitta transformator bilan emas, balki alohida-alohida yoki parallel ishlaydigan bir necha transformatorlar bilan transformatsiyalanadi. Ikki yoki bir necha transformatorning birlamchi chulg‘amlari umumiy birlamchi tarmoqqa, ikkilamchi chulg‘amlari esa umumiy ikkilamchi tarmoqqa ulanganda transformatorlarning birgalikda ishlashi ularning parallel ishlashi deyiladi

Ikki (yoki undan ko‘p) transformatorlaming birlamchi chulg‘amlari biita elektr tarmog‘idan (manbayidan) energiya bilan ta’minlanib, ikkilamchi chulg‘amlari esa umumiy iste’molchiga (yoki tarmoqqa) ulangan holdagi ishini transformatorlaming parallel ishlashi deyiladi. Transformatorlami parallel ishlatish iste’molchilarni elektr energiya bilan uzluksiz ta’minlashda katta amaliy ahamiyatga egadir. Masalan, parallel ishlayotgan transformatorlardan birortasida avariya holati sodir bo‘lsa yoki ta’mirlash uchun uni manbadan ajratganda ham energiya la’minoti uzilmaydi, chunki bu holda iste’molchilar elektr energiyani parallel ishlayotgan boshqa transformator(lar)dán oladi. Podstansiyaning umumiy yuklamasi oshganda parallel ishlayotgan transformatorlarning soni oshirilib, yuklama kamayganda esa transformatorlaming bir qismi larmoqdan ajratib qo'yiladi. Transformatorlar yuklamasining shu tarzda optimallanishi, ularning energetik ko‘rsatkichlari (FIK va cos(p)ni yaxshilaydi.
Transformatorlarni parallel ishlashga ulash shartlari. Transformatorlarni parallel ishlashga ulashda ularning chulg'amlarida tenglashtiruvchi toklarning vujudga kelmasligi va umumiy yuklama parallel ulangan transformatorlarning quwatiga mos holda taqsimlanishi zarur bo‘ladi. Buning uchun quyidagi shartlar bajarilishi talab qilinadi:
1) parallel ulanadigan va ishlab turgan transformatorlarning birlamchi nominal kuchlanishlari o‘zaro teng (U 1N(I)= U 1N(II)= •••) va ikkilamchi nominal kuchlanishlari ham teng boíishi, ya’ni liniyaviy transformatsiyalash koeffitsientlari (k?) bir xil bo’lishi lozim: — — ^/.m ~ ••• (6-5)
2) parallel ulanadigan va ishlab turgan transformatorlarning qisqa tutashuv kuchlanishlari bir xil bo‘lishi kerak, ya’ni Uqt. I ~ Uqt. II ~~ U qt. III ~ ” • ( 6 - 6 )
3) transformatoríar chulg‘amlarining ulanishi sxemalari va guruhlari bir xil bo‘lishi lozim. Parallel ishlashga ulangan ikkita uch fazali kuch transformatorining sxemasi 1-rasmda ko'rsatilgan. Transformatsiyalash koeffitsientlari k,, ularning o‘rtacha arifmetik qiymatlaridan farqi + 0,5 foizgacha, qisqa tutashuv kuchlanishlari u esa (±10) foizgacha farqli bo‘lgan hollarda ham transformatorlarm parallel ishlatish mumkinligi standartda belgilangan. Undan tashqari parallel ishlaydigan transformatoríar nominal quwatlarining farqi uch martadan oshmasligi kerak, chunki transformatorning qisqa tutashuv

1-rasm. Parallel ishlashga ulangan ikkita uch fazali kuch transformatorining sxemasi
kuchlanishi uq( uning nominal quwati va kuchlanishi oshgan sari oshib boradi.
Chulg'amlarining ulanish guruhlari har xil bo‘lgan holda transformalorlarni parallel ulash mumkin emas, chunki bu holda ularning chulg‘amlaridan qiymati taxminan qisqa tutashuv tokining qiymatiga yetadigan tenglashtiruvchi toklar o‘tadi. Bu esa transformatorlar uchun xavflidir. Yuqorida ko'rsatilgan shartlardan birortasi to ‘la bajarilmagan hollarda transformatorlarning parallel ishlashini ko‘rib chiqamiz.
Transformatsiyalash koeffitsientlari har xil bo'lgan transformatorlarning parallel ishlashi. Parallel ishlayotgan I ransformatorlar ikkilamchi chulg‘amlaridagi EYK lar (E2I, E2II) qarama-qarshi ulangan bo'lgani uchun vektor diagrammada ularning vektorlari o‘zaro teskari yo‘naltirib chiziladi. Agar I ransformatorlarning birlamchi chulg‘am EYK lari shartga ko‘ra teng bo‘Isa, unda transformatsiyalash koeffitsientlari ka< k;n boMganda ikkilamchi chulg‘am EYK lari E2I> E2I1 boiadi va qarama-qarshi yo'nalgan bu EYK laming vektor yig‘indisi tufayli natijaviy EYK a E=E2I+E2II hosil bo‘lib, u transformatorlar chulg‘amlari orasida lenglashtiruvchi tok I ni vujudga keltiradi:
(1)
bu yerda Z^— to‘la qisqa tutashuv qarshiligi; “I” indeks birinchi iransformatorga, indeks “II” esa ikkinchi transformatorga tegishli. Odatda katta quwatli transformatorlarda (xqtI + xqlII) > (rqlI+rqtII) bo'lganligidan rq(J va rq(fI qarshiliklarini e’tiborga olmasa ham bo‘ladi. Hu holda tenglashtiruvchi tok Iteng EYK AE dan chorak davr (90°) ga orqada qoladi. Bu tok qiymati katta bo‘lgan EYK E2r ga nisbatan induktiv bo‘lib, qiymati kichik bo'lgan EYK E2II ga nisbatan esa sig'imiydir
Yuklama ulanganda Iten tok yuklama toki ga geometrik qo‘shiladi. Ikkilamchi chulg‘am EYK fe2, uning kuchlanishi U21 dan katta (E2 j>U2,) bo’lgan 1-transformator (T,) toki quyidagiga teng: i2[= IjtiI + Iteng. Agar tekshirilayotgan paytda 1-transformatorda Ilcng tok chulg‘am boshidan uning oxiriga o‘tayotgan bo‘lsa, 2-transformatorda esa u ehulg'am oxiridan uning boshiga o‘tadi va, shu sababli 2-transformator (Tu) ning toki quyidagi tenglama bilan aniqlanadi.
Ilcng tokning ta’siri tufayli transformatorlarda toklar tengsizligi (I2i > I2[[) hosil bo‘ladi. Bunday sharoitda 1-transformator T, o‘ta yuklanib, 2-transforrnator T1( ning yuklamasi esa me’yoridan kam bo‘ladi. Transformator (T|) ikkilamchi chulg‘amida Ileng toki vujudga keltirgan kuchlanish pasayishi (—jxqtII • Ilc>ng) EYK E21I ga qarama-qarshi yo‘nalgan, transformator (Tn) ikkilamchi chulg‘amida tenglashtiruvchi tok tufayli vujudga kelgan kuchlanish pasayishi vektori (~jxqUI • Itcng) esa EYK vektori E2II bilan mos yo'nalgan. Natijada transformatorlaming ikkilamchi chulg‘amlarida E2[> > U2 > E211 bo‘lgan holda umumiy kuchlanish U2 barqaror bo‘ladi.
Qisqa tutashuv kuchlanishi bir xil btflmagan transformatorlaming parallel ishlashi. Agar k,,= k2I1 va chulg‘amlarining ulanish guruhlari bir xil bo‘lib, qisqa tutashuv kuchlanishlari teng bo‘lmagan (uq[ ,№№ uqtII) ikkala transformatorni parallel ishlashga ulaganda yuiclama oshirilsa, qisqa tutashuv kuchlanishi kam bo‘lgan transformator ikkinchisiga nisbatan oldin nominal quwatiga erishadi. Umuman, parallel ishlayotgan transformatorlar orasida yuklama ulaming qisqa tutashuv kuchlanishlariga teskari mutanosiblikda taqsimlanadi: (S, / S „ ) : (S„ / SIlN) - u,.,,/ UjlI .

Tr[ ni ham nominal quwatgacha yuklash maqsadida umumiy yuklama yana ham oshirilganda T, ning yuklamasi me’yordan oshib ketadi. Bu esa amaliyot uchun salbiy holdir. Parallel ishlatiladigan transformatorlar nominal quwatlarining nisbati 3 : 1 dan katta bo'lmasligi kerak. Demak, qisqa tutashuv kuchlanishlari har xil bo'lgan transformatorlami parallel ishlatishda ularning o‘rnatilgan quwatidan to‘la foydalanib bo‘lmas ekan. Agar tashqi xarakteristikalari ma’lum bo‘lsa, berilgan ikkilamchi chulg‘am kuchlanishi kattaligi bo‘yicha parallel ishlayotgan transformatorlaming tokini grafik usulda aniqlash mumkin

Umumiy yuklama ulanganda qisqa tutashuv kuchlanishi uqt katta bo'lgan transformatoming kuchlanish pasayishi ko‘p bo‘lib, uning tashqi xarakteristikasi absissalar o‘qiga ko‘proq og'adi. Ordinatasi nominal kuchlanishga teng bo‘lgan nuqtadan absissalar o‘qiga o‘tkazilgan parallel chiziqning tashqi xarakteristikalar bilan kesishish nuqtalari izlanayotgan toklaming qiymatini beradi.

Chulg' amlarning ulanish guruhlari har xil bo‘lgan transformatorlaming parallel ishlashi. Aytaylik, chulg‘amlari Y/Y— 0 va Y / A — 11 ulangan birlamchi va ikkilamchi nominal kuchlanishlari bir xil (U 1N,=U 1Nn; U2N1=U 2Nl) boMgan ikkita transformator parallel ishlash uchun ulangan. Unda ikkilamchi chulg'amlar mos fazalarining UYK lari E2I va E2I1 kattaligi jihatdan teng, lekin fazasi 30° siljigan (3-rasm).
Chulg' amlarning ulanish guruhlari har xil bo‘lgan transformatorlaming parallel ishlashi. Aytaylik, chulg‘amlari Y/Y— 0 va Y / A — 11 ulangan birlamchi va ikkilamchi nominal kuchlanishlari bir xil (U 1N,=U 1Nn; U2N1=U 2Nl) boMgan ikkita transformator parallel ishlash uchun ulangan. Unda ikkilamchi chulg'amlar mos fazalarining UYK lari E2I va E2I1 kattaligi jihatdan teng, lekin fazasi 30° siljigan ,

ta’sir qilib, uning kattaligi:
AE = 2 E2 sin(30 / 2) « 0,52 E2. (6.9) Hosil bo'lgan AE ta ’sirida transformatorlaming ikkilamchi chulg‘amlaridan tenglashtiruvchi tok Iteng2 o‘tib, bu esa, birlamchi chulg‘amlardan ham tenglashtiruvchi tok I , o‘tishiga sababchi bo‘ladi. Uning kattaligi: U = AE / (ZqtI + ZqtII). Agar, masalan, ishlayotgan ikkita transformatorning quwatlari bir xil va nisbiy birliklardagi to ‘la qisqa tutashuv qarshiliklari va kuchlanishlari Z , = Z , = u ,, = u , „ = 0,05 bo‘lsa, unda I, / h, nisbat quyidagiga teng bo'ladi: Iteng= 0,52/(2 0,05) « 5,2. Demak, salt ishlash rejimda ham Iten tok nominal tokka nisbatan taxminan 5,2 marta katta bo‘lar ekan. Demak, har xil guruhdagi transformatorlami parallel ishlashga ulash mumkin emas ekan.
Foydalanilgan elektron manbalar:

1. 
   www.researchgate.net
   
2. 
   www.srcyrl.electric-test.com
   
3. 
   www. studfile.net