Transformatorlarni ishlatish

5.2. YUklanish rejimlari 
 
Transformatorlarning nominal va joiz rejimlari, hamda joiz 
sistematik ravishda o‘ta yuklanish va avariviy o‘ta yuklanish rejimlari 
mavjud. Muntazam o‘ta yuklanish rejimi bo‘lishi ehtimoli mavjudligi 
sababli, transformatorlarning yuklanish qobiliyati tushunchasi kiritiladi.
Transformatorning nominal yuklanish rejimi deb shunday nominal 
tokli yuklanganlik rejimga aytiladiki, unda kuchlanish va chastota 
nominal qiymatlarda, sovitish muhiti parametrlari va o‘rnatish joyi 
sharoitlari (joylashtirish kategorisi, dengiz sathidan balandligi) standart 
va texnik sharoitlarda belgilangan nominal kattaliklarda bo‘ladi. Bu 

---

rejimga transformatorlarning hisobiy xizmat muddati (25 yildan kam 
emas) to‘g‘ri keladi. Nominal kattaliklar transformatorga mahkamlangan 
pasport taxtachada, bakda yoki transformator qoplamasida ko‘rsatilgan 
bo‘ladi. 
Transformator yuklanishining joiz rejimi deganda, nominal 
rejimdan farqli bo‘lib, transformator chulg‘amining qizishi sababli uning 
izolyasiyasidagi hisobiy eskirish, nominal rejimdagi eskirishdan farq 
qilmaydigan sharoitlardagi transformatorning davomli yuklanish rejimiga 
aytiladi. Boshqacha qilib ayitganda, bu yuklanish rejimida transformator-
ning xizmat muddati hisobiyga mos keladi. 
Ishlatish jarayonida nominal rejimga nisbatan u yoki bu 
og‘ishlarning joiz ekanligi haqida savol bo‘lishi aniq. Bu og‘ishlar davlar 
standartlari, texnik shartlar va yo‘riqnomalarda qayd etiladi. Masalan, 
barcha kuchli transformatorlar davlat standarti GOST 11677-85 ga 
muvofiq, biror fazada ham kuchlanish nominal miqdoridan farq qilmasa, 
uzoq muddat yuklanganlik nominaldan 1,05 marta katta bo‘lishi joiz 
bo‘ladi.
kV
kV·A
Bundan tashqari, kuchlanishi 35 
kV
gacha bo‘lgan transforma-torlar 
(quvvati 630 
kV·A
dan yuqori) va kuchlanishi 110÷1150 
kV
bo‘lgan 
barcha transformatorlar nominaldan yuqori bo‘lmagan toklar bilan, 
ixtiyoriy chulg‘amning ixtiyoriy ulamasidagi kuchlanishi nominalga 
nisbatan 110% dan oshmaganda davomli ishlash joiz bo‘ladi. Bunda har 
qanday chulg‘amning kuchlanishi,
U
kl
kuchlanish klassiga bog‘liq 
bo‘lgan eng katta ishchi kuchlanishi 
U
m
 
dan oshmasligi shart.
Transformatorlarning joiz bo‘lgan uzoq muddatli yuklanishi 
(yuklanish ortishi) sistematik ravishda o‘ta yuklanish rejimi hisoblanadi. 
YUklanish kattaligi (
β
= 
I 
/ 
I
N
) davlat standarti GOST 14209-85 «Moyli 
transformatorlar. Joiz yuklanishlar» asosida me’yorlanadi va 5.1. jadvalda 
keltirilgan. 
5.1– jadval