Transformatorlar

I bulim TRANSFORMATORLAR

I bob. TRANSFORMATORLARNING IShLATILIShI, TUZILIShI VA IShLASh PRINTSIPI

1. 
   Transformatorlarning ishlatilishn
   

Xozirgi vak^da xalk xujaligining barcha so^alarida turli xil elektr mashinalari, transformatorlar va boshka elektr asbob- uskunalari ishlatilmokda. Elektr mashinalari va transforma­torlar ma’lum kuvvatga muljallab tayyorlanadi. Bu kuvvat mashi­na ishlaganda undan ajralib chikadigan issiklik mikdori bilan anik,lanadi. Xar bir elektr mashinasi, transformator yoki bosh- ka elektr asbobining pasportida ularning normal sharitda ish- lashini xarakterlovchi kattaliklarning nominal kiymatlari, masalan, nominal kunnati, nominal kuchlanishi, nominal teki va boshkdlar kursatilgan buladi.

Amalda ishlatiladigan elektr asbob-uskunalarining nominal kuchlanishi 6 V, 12 V, 24 V, 36 V, 127 V, 220 V, 380 V, 660 V,

6. 
   kV, 10 kV, 35 kV, 110 kV va boshkalarga teng bulishi mumkin. Kupgina sha\arlarda past kuchlanishli elektr tarmornning kuch­lanishi U= 220 V ga teng. Ba’zan kuchlanishi 127 V bulgan iste’- molchini kuchlanishi 220 V bulgan elektr tarmogiga ulab ishlatish kerak bulib koladi. Bunday iste’molchini 220 V li elektr tarmo- FHra turridan-t^rri ulash mumkin emas; bu \olda uni elektr tar- MOFHra kuchlanishni pasaytiruvchi transformator orkali ulana- di (1-rasm).
   

Uzgaruvchan tok kuchlanishining kiymatini uzgartirib beruv- chi statik elektromagnit apparat transformator deyiladi.

Elektr tarmokdarida elektr energiyasini ma’lum masofaga uza- tishda (kuchlanishni oshirish uchun) na uni iste’molchilar orasi- da taksimlashda (yukori kuchlanishni pasaytirish uchun) trans­formatorlar keng ishlatiladi.

Elektr tarmogining mu^im apparati ^isoblangan transfor- matorni rus elektrotexnigi P. N. Yablochkov 1876 yilda ixtiro Kilgan. Transformatorni yanada takomillashtirish ustida rus ixtirochisi I. F. Usagin \am kupgina tadkitsot ishlari olib borgan.

Elektr energiyasi turli xil elektr stantsiyalarda ishlab chika- riladi. Odatda, elektr stantsiyalar tabiiy energetika resurslari mavjud bulgan rayonlarda kuri- ladi Bunday rayonlar esa kupin-

1. 
   rasm. Transformatorning ^{cha sanoat} markazlaridan ancha