Transformator chulg'amlari ulanish guruhlari. Parallel ulash shartlari

TRANSFORMATOR CHULG'AMLARI ULANISH GURUHLARI. PARALLEL ULASH SHARTLARI.
Uch fazali transformatorlarda chulg’amlarning ulanish guruhlari YuK va PK chulg’amlarga tegishli bir xil liniyaviy kuchlanishlari vektorlarining o’zaro siljish burchagini ifodalaydi.
CHulg’amlarning ulanish guruhini soat tsiferblatining aylanasida 112 raqamlar ko’rsatilganda aniqlash usuli amalda qulay hisoblanadi (bu usul standartda ham belgilangan). Buning uchun, dastavval, soatni tasvirlovchi aylana chizilib, uning raqamlari aylanaga teng taqsimlab belgilanadi.
U ch fazali transformatorning ulanish guruhi YuK va PK chulg’amlar liniya EYuK vektorlari orqali aniqlanganligidan aylanaga YuK chulg’am uchun EYuK lar vektor diagrammasi chiziladi.
Buni quyidagi sxemalar uchun ko’rib chiqamiz:
1. Transformator chulg’amlari Y/Y sxemali ulanganda YuK chulg’am fazaviy EYuK larining vektor diagrammasi bir-biridan faza jihatdan 120 siljigan uchta bir xil vektordan iborat bo’lib, ularning uchlari o’zaro to’g’ri chiziqlar bilan ulanganda tomonlari liniya (fazalararo) kuchlanishni beradigan teng tomonli uchburchak hosil bo’ladi.
Uchburchakning bitta (masalan, AV) tomoni YuK chulg’amning liniyaviy EYuK vektoriga modulь jihatdan teng (AV Ye_AV) va soatning «12» raqamiga doimiy ravishda yo’naltirilgan bo’lishi kerak. SHu sababli YuK chulg’amining vektor diagrammasiga oid uchburchakni doiraning markazidan «12» raqamga yo’naltirilgan AV radiusni chizishdan boshlanadi. SHu uchburchakka oid boshqa ikki tomonining holatini aniqlash uchun uzunligi AV radiusga teng bo’lgan VS vatarni V nuqtadan o’tkazamiz. A, V va S nuqtalarni o’zaro to’g’ri chiziqlar bilan birlashtirib teng tomonli uchburchak hosil qilinadi. Bu uchburchak medianalarining kesishgan nuqtasidan uning uchlarigacha bo’lgan oraliq (chizmada vektor) YuK chulg’am fazaviy EYuK larni beradi.
YuK chulg’am uchun aniqlangan fazaviy EYuK vektorlari transformator-ning PK chulg’ami uchun vektor diagrammani qurishda zarur bo’ladi. Bunda YuK
va PK chulg’amlarning o’ralish yo’nalishi hamda fazaviy chulg’amlarning boshi va oxirlarining belgilanishi bir xil bo’lganida bir o’zakka joylashtirilgan chulg’amlarni bitta faza magnit oqimining kuch chiziqlari kesib o’tganligi tufayli chulg’amlarning EYuK lari fazaviy chulg’amlarining oxiridan bo-shiga bir xil (musbat) yo’nalgan holati tekshiriladi.
Ikkilamchi chulg’am liniyaviy EYuK vektor i Ye_ab (bir fazali transformatorda fazaviy EYuK vektori Ye_xa) YuK chulg’amning liniyaviy EYuK vekto-ri Ye_AV ga (bir fazali uchun fazaviy EYuK vektori Ye_XA ga) nisba-tan 0 dan 360 oralig’ida burchaklarga sil-jigani uchun 360 ni 12 ga bo’lgandan chiqqan natija (30) ulanish guruhining birligi qilib qabul qilinadi. «Yulduz» sxemasiga ulangan PK chulg’am EYuK lari vektor diagrammasini qurish
uchun YuK chulg’amning A fazaviy chulg’am EYuK vektori Ye­­_XA bilan mos tu-shadigan yo’nalishda yordamchi MN punktir chiziq chiziladi (6.2-rasm) va uning doiradan yuqori qismida birorta nuqtani belgilab, shu nuqtadan PK chulg’amning fazaviy EYuK vektorlari (E_xa va Ye_ub) ni YuK chulg’am «A» va «V» fazalarining tegishli EYuK vektorlari (E_XA va Ye_YB) ga mos ravishda yo’-naltiriladi. Ularning uchlarini birlashtirib, liniyaviy EYuK vektori Ye_ab hosil qilinadi. Guruhni aniqlash uchun shu vektorning yo’nalishini aniqlash kifoya bo’ladi.
Transformatorlarni parallel ishlashga ulash shartlari. Transfor-matorlarni parallel ishlashga ulashda ularning chulg’amlarida tenglashti-ruvchi toklarning vujudga kelmasligi va umumiy yuklama parallel ulangan transformatorlarning quvvatiga mos holda taqsimlanishi zarur bo’ladi. Buning uchun quyidagi shartlar bajarilishi talab qilinadi:
1) parallel ulanadigan va ishlab turgan transformatorlarning birlamchi nominal kuchlanishlari o’zaro teng (U_1.N(I)= U_1.N(II)= …) va ikkilamchi nominal kuchlanishlari ham teng bo’lishi, ya’ni liniyaviy transformatsiyalash koeffitsientlari (k_ℓ) bir xil bo’lishi lozim:
k_l.I  k_l.II  k_l.III  ... (6.5)
2) parallel ulanadigan va ishlab turgan transformatorlarning qisqa tutashuv kuchlanishlari bir xil bo’lishi kerak, ya’ni
u_{qt. I}  u_{qt. II}  u_{qt. III}  ... (6.6)
3) transformatorlar chulg’amlarining ulanishi bitta guruhga taalluqli bo’lishi lozim.
I kkita bir fazali kuch transformatorlarini parallel ishlashga ulash
sxemasi 6.5,a-rasmda va parallel ishlashga ulangan ikkita uch fazali kuch transformatorining sxemasi 6.5,b-rasmda ko’rsatilgan.
Transformatsiyalash koeffitsientlari k_l, ularning o’rta-cha arifmetik qiymatlaridan farqi  0,5 foizgacha, qisqa tutashuv kuchlanishlari u_qt esa
(10) foizgacha farqli bo’lgan hollarda ham transformatorlarni parallel ishlatish mumkinligi standartda belgilangan.