Traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik

r

Li
Ш

Tayanch iboralar: mashina traktor agregatli, ish qobiliyati, tuzuklik va buzuqlik, ochiq, noaniq resurs va noresurs buzilish, puxtalik, ishga yaroqlilik, ta’mirboblik, saqlanuvchanlik ва uzoq muddatlik, chiniqtirish, me’yoriy ishlatish va buzilish davri, eyilish sur’ati va kataligi, texnikaviy, sifat va tejamlilik nezonlari.

W
Qishloq va suv xo‘jaligida mashina traktor agregatlaridan foydalanishda orttirgan tajribalar texnikalarga texnik xizmat ko‘rsatish tizimini takomillashtirish zarurati paydo bo‘lganini ko‘rsatmoqda. Bunday holatlarning asosiy sababi shundaki, 5 yildan 15 yilgacha foydalanib kelinayotgan texnikalarning foydalanishdagi ishonchlilik ko‘rsatkichlarining pasayishi natijasida ularning resursi 30-40% ni tashkil etishi, 50-70 % material-texnik bazalarning etishmasligi natijasida texnikalar parametrlarining me’yordan chetlab ketganligi, 20-50 % dizel dvigatelli texnikalar sifati normadan tushib ketgan motor moylarida ishlatilishi, 17 % dvigatellar dizel yonilg‘isi aralashib ketgan motor moylarida ishlatilishi, 43 % dvigatellar me’yordan ortiq yonilg‘i sarfi bilan ishlashi, 46 % dvigatellar remenlarining tarang tortilmaganligi, 20 % dvigatellar ifloslangan filtrlarda ishlatilayotganligi, 44 % traktorlarda uzatmalar qutisi zichligining buzilganligi, 69 % tormoz tizimining yaxshi ishlamasligi, 31 % gidrotizimdan moy oqishi, 90 % akkumulyator batareyalarning distillangan suvlari kamayib ketganidan zaryadlanishi buzilganligi, 1,2 -2 marta ko‘proq ishdan chiqishi aniqlangan.
Texnikalardan texnik foydalanish tizimi ularga zamonaviy texnik xizmat ko‘rsatish, to‘xtovsish ishlashini ta’minlash, texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish va ularning uzoq muddat ishonchli ishlashini ta’minlaydi

.

1. 
   §. Mashina traktor agregatlarining ish qobiliyati. Agregatlar va tizimlarining ish qobiliyatini yo‘qotishning harakterli ko‘rinishlari
   

Mashina traktor agregatlaridan foydalanish jarayonida ular turli tashqi ta’sirlar ostida bo‘ladi, natijada ularda kamchilik va nuqsonlar kelib chiqadi.
Mashina traktor agregatlaridan texnik foydalanish ularni joydan joyga ko‘chirish, saqlash va foydalanishda texnik xizmat ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi [23].
Texnik xizmat ko‘rsatish deganda yangi yoki ta’mirdan chiqqan texnika vositalarini chiniqtirish (obkatka) yonilg‘i bilan ta’minlash, texnik ko‘rikdan o‘tkazish va ta’mir qilish tushuniladi.
Har qanday texnik vositalar, qishloq xo’jaligi mashinalari, ularning tashkil etuvchi qismlari unumdorligi, tejamliligi, massasi, shakli, dizayni (pardozi) va boshqalarga bog‘liq bo‘lgan hossalarga ega.
Mashina traktor agregatlaridan foydalanish jarayonida mana shu hossalari o‘zgaradi.
Bu hossalarni 5-ta guruxga ajratish mumkin:

1. 
   Foydalanish va iste’mol qilish hossalari (quvvat, tezlik, yonilg‘i sarfi va boshqalar);
   
2. 
   Ishonchlilik hossalari;
   
3. 
   Texnologik hossalari;
   
4. 
   Standartlanish, unifikatsiyalanish va o‘zaro almashuvchanlik darajasi;
   
5. 
   Dizayn (estetik ko‘rsatkichlari, tashqi ko‘rinishi v.x.k.z).
   

Demak, foydalanish sifatini aniqlaydigan texnik parametrlarining barcha talablarini qoniqtiradigan texnika vositalari yaroqli hisoblanadi.
Mashina traktor agregatlarining nosozligini aniqlashda, unga va ish sharoitlariga qo‘yiladigan asosiy va qo‘shimcha talablar nazarda tutiladi.
Mashina traktor agregatlarining foydalanish ko‘rsatkichlarini talab etilgan muddat yoki ish hajmini bajarguncha bo‘lgan oraliqda barcha funksiyalarini bajara olish hossasi ishonchlilik deb aytiladi. Mashina traktor agregatlarinin

g
ishonchliligi uning buzilmasdan ishlashi, ta’mirbobligi, saqlanuvchanligi va qismlarining har xil yuklamalarga chidamliligi bilan ifodalanadi.
Mashina traktor agregatlarining foydalanish ko‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Bajariladigan ish hajmi;
   
2. 
   Xizmat muddati;
   
3. 
   Resursi;
   
4. 
   Garantiya muddati;
   
5. 
   Garantiyalangan ish hajmi.
   

Mashina traktor agregatlarining texnik holati va texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari barcha muddatlarda barqaror bo‘lmay foydalanish jarayonida o‘zgaradi. Bunday o‘zgarishlarga detallarining uzluksiz eyilib borishi, mexanizmlarining texnologik toliqishi sabab bo‘ladi.
Mashina qism va detallarining eyilishi quyidagi omillarga bog‘liq:

• 
  Detallar tayyorlangan materialning kimyoviy va fizikaviy hossalariga;
  
• 
  Ishqalanuvchi sirtlarning ishlash sharoitiga;
  
• 
  Solishtirma bosim miqdori va nisbiy siljish tezligiga;
  
• 
  Detallar issiqlik darajasiga;
  
• 
  M oylash sifati va moy miqdoriga.
  

1000 1000