Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

5.3.O‘zbekistonda elektron tijoratni B2B sektorini 
rivojlantirish yo‘llari 
 
“Ideal” holatda B2B andoza bo‘yicha elektron tijorat yuritish 
tadbirkorlarning avtomatik o‘zaro aloqadorligini ko‘zda tutadi. Xorijda 
B2B andozasi 40 yil oldin paydo bo‘lgan va keng tarqalgan. B2B 
andozasidan foydalanishning ikki ko‘rinishi bor: 
Birinchisi
: ikki yoki undan ortiq korxonalar o‘zaro turli xil 
shartnomalar tuzadi. Misol: korxonalar Internet orqali shartnoma 
tuzishda o‘z takliflarini yuborishlari, hisob varaqalarini qabul qilishlari 
va to‘lovlarni amalga oshirishlari mumkin. 
Ikkinchisi:
B2B sektorida elektron tijorat yuritishning rivojlangan 
tizimlarining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, korporativ axborot tizimlari 
bilan integratsiya hisoblanadi. Shunday qilib, istiqbolda, nafaqat xarid 
va sotuv jarayonining avtomatlashuvi, balki korxona boshqaruvining 
kompleks avtomatlashuvi masalalari yechimi ham ta’minlanadi. 
Ichki bozor doirasida elektron tijoratning bu yo‘nalishi ichki 
ishlab chiqaruvchilar orasida yangi tijorat aloqalarini vujudga keltirishga 
yordam berdi, shuningdek, materiallar va uskunalarni xarid qilish 
jarayoni sezilarli darajada yengillashdi. Xalqaro darajada B2B andoza 
bizning ishlab chiqaruvchilarga dunyo bozorida ishtirok etishiga keng 

---

78 
imkon yaratdi. 
B2B andozasini qurish va muvaffaqiyatli faoliyat yuritish 
maqsadida mo‘ljallangan bozor segmenti shu kabi yechimlarni qabul 
qilish va joriy etishga tayyor bo‘lishi lozim. Bozorning bu segmenti bir 
necha tasnifga ega bo‘lishi kerak. Ularning eng ahamiyatlisi 
quyidagilardir: hajmlilik va sig‘imlilik. Tabiiyki, Shimoliy Amerika, 
G‘arbiy Yevropa va bizning bozorlar uchun hajm bo‘yicha 
ko‘rsatkichlar keskin farqlanadi. 
Turli xil korxonalar va ishtirokchilar bozorning bu segmentida har 
biri o‘z maqsadini ko‘zlaydi, lekin B2B andozasini tadbiq etib, undan 
foydalanishda hamma yutishi mumkin. Texnologik yechimlarni yetkazib 
beruvchilar B2B andozasini amalga oshirishda o‘z mahsulotlari 
texnologiya va ilmlarini sotuvdan va keyinchalik bu bo‘yicha elektron 
tijorat jarayonini olib borish funksiyalarni amalga oshirishdan yutishadi. 
Ta’kidlab o‘tish lozimki, ko‘p hollarda korxonalar axborot 
resursining egasi yoki to‘la huquqli hamkori bo‘lib qoladi va uning 
faoliyatidan foyda olishda qatnashadi.