To‘sinli plitalari bo‘lgan koburg‘ali monolit temirbeton orayopma konstruksiyalarini loyixalash

III. Kurs ishining mazmuni

Yozuv qismida:

1. Bosh to‘sin yo‘nalishini aniqlash
2. Monolit plitaning hisobi
3. Ikkinchi darajali to‘sinning hisobi
4. Bosh to‘sinning hisobi
5. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

Chizmada:

1. Monolit orayopmaning rejasi

2. Monolit plitani armaturalash
3. Ikkinchi darajali to‘sinlarni armaturalash
4. Bosh to‘sinlarni armaturalash va bosh to‘sin uchun qurilgan materiallar epyurasi
5. Qo‘llanilgan armaturalarning sarfini hisoblash jadvallari


IV. Kurs ishi uchun topshiriq

Ushbu metodik ko‘rsatmaning 1 va 2 jadvallaridan kurs ishi raxbari tomonidan beriladi.

V. Kurs ishini bajarishga doir ko‘rsatmalar

To‘sinli plitalari bo‘lgan monolit qoburg‘ali orayopmalar monolit plita, ikkinchi darajali to‘sin va bosh to‘sinlardan iborat.

Bosh to‘sin binoning chetki qismida g‘isht devolarga, o‘rta qismida esa monolit ustunlarga tiralgan bo‘ladi.
Bosh to‘sinning yo‘nalishini tanlashda har ikki xil variantning (ya’ni bosh to‘sin ko‘ndalang yo‘nalishda yoki bo‘ylama yo‘nalishda) eskizni chizib olib ko‘ramiz. Sanoat binolarida ko‘ndalang yo‘nalishda bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Chunki, sanoat binolarida binoning fazoviy bikrligini ko‘ndalang ramalar ta’minlaydi. Fuqaro binolarida esa ustunlar oralig‘i qaysi yo‘nalishda kattaroq bo‘lsa, bosh to‘sin shu yo‘nalishda qo‘yilishi kerak.
1-jadval

№	Oxir-gidan oldin-gi raqam	Sinov daftarchasining oxirgi raqami bo‘yicha
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
0	15x30 5x5	16,5x35 5,5x5	18x40 6x5	19,5x45 6,5x5	21x50 7x5	22,5x30 7,5x5	24x35 8x5	15x44 5x5,5	16,5x49,5 5,5x5,5	18x55 6x5,5
1	19,5x33 6,5x5,5	21x38,5 7x5,5	22,5x44 7,5x5,5	24x49,5 8x5,5	15x60 5x6	16,5x36 5,5x6	22,5x46,4 7,5x5,8	19,5x48 6,5x6	21x54 7x6	22,5x60 7,5x6
2	24x48 8x6	15x58,5 5x6,5	16,5x65 5,5x6,5	18x33 6x6,5	19,5x45,5 6,5x6,5	21x31,5 7x6,3	22,5x58,5 7,5x6,5	24x65 8x6,5	15x42 5x7	16,5x49 5,5x7
3	18x63 6x7	19,5x70 6,5x7	21x70 7x7	22,5x49 7,5x7	24x56 8x7	15x67,5 5x7,5	16,5x75 5,5x7,5	18x45 6x7,5	19,5x52,5 6,5x7,5	21x60 7x7,5
4	22,5x75 7,5x7,5	24x45 8x7,5	15x56 5x8	16,5x64 5,5x8	18x80 6x8	19,5x48 6,5x8	21x56 7x8	22,5x64 7,5x8	24x72 8x8	15x53 5x5,3
5	16,5x31,8 5,5x5,3	18x37,1 6x5,3	19,5x42,4 6,5x5,3	21x47,7 7x5,3	18x53 6x8	19,5x48 6,5x8	24x31,8 8x5,3	15x58 5x5,8	22x46,4 5,5x5,8	19,5x58 6,5x5,8
6	21x46,4 7x5,8	18x42 6x6	24x52,2 8x5,8	15x63 5x6,3	16,5x37,8 5,5x6,3	24x44,1 6x6,3	19,5x50,4 6,5x6,3	21x56,4 7x6,3	22,5x63 7,5x6,3	24x37,8 8x6,3
7	15x54,4 5x6,8	16,5x61,2 5,5x6,8	18x68 6x6,8	19,5x40,8 6,5x6,8	21x47,6 7x6,8	22,5x54,4 7,5x6,8	24x61,2 8x6,8	15x73 5x7,3	16,5x43,8 5,5x7,3	18x51,1 6x7,3
8	19,5x65,7 6,5x7,3	21x73 7x7,3	22,5x43,8 7,5x7,3	24x51,1 8x7,3	15x62,4 5x7,8	16,5x70,2 5,5x7,8	18x78 6x7,8	19,5x46,8 6,5x7,8	21x54,6 7x7,8	22,5x62,4 7,5x7,8
9	24x78 8x7,8	23,4x43,8 7,8x6,5	21,9x42 7,3x6	20,4x38,5 6,8x5,5	15,9x52 5,3x6,5	17,4x54 5,8x6	20,4x60 6,8x6	18,9x30 6,3x5	17,4x42 5,8x6	15,9x40 5,3x5

Jadvalda binoning o‘lchamlari L₁ × L₂ va ustunlarning ko‘ndalang va bo‘ylama qadamlari l₁ × l₂ berilgan.

2-jadval.

Sinov daftarchasining oxirgi raqami bo‘yicha	Vaqtinchalik yuklama miqdori	Beton sinfi	Armatura sinfi
0	3000	V 15	A-II
1	5000	V 15	A-III
2	7000	V 20	A-II
3	8500	V 25	A-II
4	6000	V 20	A-III
5	10000	V 20	A-III
6	9000	V 20	A-III
7	12000	V 25	A-III
8	10000	V 30	A-II
9	15000	V 30	A-III

V.1 Monolit plitalarni hisoblash
Avvalo plitaning qalinligini aniqlab olish kerak. Uni aniqlash uchun quyidagi jadvaldan foydalanish tavsiya qilinadi.
3-jadval

Plitaning qalinligi	Vaqtinchalik yuklamaning miqdori
	3000	5000	7500	10000	15000
6	2,4	2,0-2,2	1,6-1,8	-	-
7	2,8	2,4-2,6	2,0-2,2	1,7-1,9	-
8	-	2,9-3,1	2,2-2,4	1,9-2,1	1,6-1,8

Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, plitaning qalinligi vaqtinchalik yuklamaning miqdoriga va plitaning ikkinchi darajali to‘sinlar orasidagi masofasiga bog‘liq. Plitaning ikkinchi darajali to‘sinlar orasidagi masofasini aniqlash uchun ikkinchi darajali to‘sinlarni ko‘ndalang kesimi o‘lchamlarini aniqlab olish kerak.
Ikkinchi darajali to‘sinlarni ko‘ndalang kesimining balandligi uni uzunligining ulushicha, eni esa ushbu kesim balandligining (0,4÷0,5) ulushicha qabul qilinadi.
Plitani hisoblash uchun orayopma rejasida shartli ravishda eni 1 m bo‘lgan yo‘lak tanlab olinadi. (1-rasm).
Plitaning 1m² qismi qabul qilinadigan yuklama aniqlanadi va bu yuklama o‘z navbatida tanlab olingan 1 metrli yo‘lning 1 pog. m. qismi qabul qilinadigan yuklama deb hisoblanadi.
Plitaning hisobiy oralig‘i quyidagicha aniqlanadi:
;
bu yerda: - devor bilan chetki qismdagi ikkinchi darajali to‘sin o‘qlari orasidagi masofa;
- ikkinchi darajali to‘sinlar o‘qlari orasidagi masofa;
- plitaning qalinligi;
- ikkinchi darajali to‘sin kesimining eni.
Plita ko‘p oraliqli uzluksiz to‘sinlar kabi hisoblanib, hisobiy eguvchi momentlari quyidagicha aniqlanadi:
a) birinchi oraliq va chetki oraliq tayanch uchun:
;
b) o‘rta qatordagi oraliqlar va tayanchlar uchun:
;
Armaturalarning ko‘ndalang kesim yuzasini quyidagi formuladan aniqlanadi:
;
bu yerda: M - hisobiy eguvchi moment;
R_s - armaturaning hisobiy qarshiligi;
h_o - kesimning ishchi balandligi;
- jadvaldan olinadigan koeffitsient bo‘lib, A_oning qiymatiga bog‘liq;
;
- betoninng ish sharoiti koeffitsienti.


V.2 Plitalarni armaturalash
To‘sinli plitalarni 3 xil usulda armaturalash mumkin:
1. Alohida sterjenlar bilan;
2. Uzluksiz o‘ramli to‘rlar bilan;
3. Alohida tekis to‘rlar bilan.
Alohida sterjenlar bilan armaturalash qurilishni industrlashtirish talabalariga javob bera olmaydi. Shuning uchun ushbu usulni ish hajmi kamroq bo‘lgan joylarda, shuningdek, qurilish maydonida payvandlangan to‘rlar yo‘qligida qo‘llash mumkin.
Shuning uchun to‘sinli plitalarni armaturalashda asosan V_r-I sinfdagi sim armaturalardan tayyorlangan o‘ramli to‘rlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Plitalarni payvandlangan to‘rlar bilan armaturalashda ham uzluksiz armaturalash (o‘ramli to‘rlar bilan) yoki alohida armaturalash (tekis to‘rlar bilan) mumkin. Agar ishchi armaturaning diametri 5 mm yoki undan kam bo‘lsa, uzluksiz armaturalash, armatura diametri 6mm yoki undan ortiqbo‘lsa alohida armaturalash maqsadga muvofiqdir. Plitalarni armaturalash hisobiy eguvchi moment epyurasiga asosan amalga oshiriladi. (2-rasm).
Chetki oraliqlarda va birinchi oraliq tayanchlarda eguvchi momentning qiymati katta bo‘lganligi sababli qo‘shimcha to‘rlar bilan armaturalanadi. (2-rasm).


V.3 Ikkinchi darajali to‘sinlarni hisoblash
Ikkinchi darajali to‘sin o‘rta qatordagi tayanchlari bosh to‘sindan iborat bo‘lgan ko‘ndalang kesimi tavr shaklidagi uzluksiz to‘sinlar kabi hisoblanadi. Ikkinchi darajali to‘singa eni ushbu to‘sinlar orasidagi masofaga teng bo‘lgan yuklanish maydoni bilan yuklamalar ta’sir qiladi.
Ikkinchi darajali to‘sinlarning hisobiy oralig‘i L_o bosh to‘sinlar orasidagi masofaga, chetki oraliqlari esa g‘isht devorga tiralgan qismining markaziy o‘qidan bosh to‘singacha bo‘lgan masofaga teng.
o‘rta oraliqlar: ;
chetki oraliqlar: ;
Ikkinchi darajali to‘sinlarga ta’sir qiladigan yuklamalar hisoblangandan so‘ng, eguvchi moment va qirquvchi kuchlar aniqlanadi.
Birinchi oraliqdagi eguvchi moment monolit plitadagi kabi aniqlanadi:
;
Birinchi oraliq tayanchdagi eguvchi moment quyidagicha aniqlanadi:
;
O‘rta qatordagi oraliqlar va tayanchlarda eguvchi moment quyidagi formula bilan aniqlanadi:
;
Ko‘ndalang kuchlarni (yoki qirquvchi kuchlarni) quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:
chetki tayanchda: ;
chapdan birinchi oraliq tayanchda: ;
o‘ngdan birinchi oraliq tayanchda va qolgan hamma tayanchlarda: ;
Ikkinchi darajali to‘singa kesim tanlash uchun birinchi oraliq tayanch momenti orqali uning ko‘ndalang kesimi o‘lchamlari aniqlab olinadi.
To‘sinning hisobini tenglashtirilgan momentlar bilan hisoblanayotganligi uchun deb qabul qilinadi.
To‘sinning tayanchdagi momenti manfiy bo‘ladi, chunki plita cho‘ziluvchi zonada. Shuning uchun hisobni to‘g‘ri burchakli kesimdagi kabi davom ettiramiz.
Buning uchun ni aniqlab, to‘sinning ko‘ndalang kesimi o‘lchamlari va foydali balandlikni haqiqiy hisobiy qiymatiga ega bo‘lamiz.