Toshkent yangiyul poligraph service

Elektrostatikli boyitish usuli materiallarni turlicha elektr o'tkazuvchanligidan foydalanib ajratishga asoslangan. Masalan, temir kolchedoni bilan mis kol- chedoni (xalkopirit - CuFeS₂), qo‘rg‘oshin yaltirog'i, tug‘ma

metallar saqlovchi rudalami dielektrik jinslardan, masalan, ohaktosh, gips, qum, silikat va boshqalardan ajratishda foydalaniladi^Uning ishlash prinsipi ham elektromagnitli separatorga o‘xshaydi.' Ammo elektrostatik separatorlarga magnit o‘miga elektrod o‘matilgan bo‘ladi va elektrod manfiy qutbi bilan tok sozlagichga ulangan bo‘ladi. Elektmi yaxshi o‘tkazuvchi zarrachalar manfiy zaryadlanib bunkerdan itariladi va boshqa yig‘gichga, dielektriklar esa bunkerga tushadi.

•/ Flotatsion boyitish. (Flotatsiya inglizcha flotation so‘zidan olingan bo‘lib, qalqib chiqish degan ma’noni anglatadi. Bu usul keng j tarqalgan bo‘lib, unda polimetall sulfidli mdalar boyitiladi. Appatitlar nefelindan ajratiladi, oltingugurtli rudalardan konsentraktlar olinadi, toshko‘mir va ko‘pgina tuzlar boyitiladi*. Bu usulda xomashyo tarkibidagi mayda zarrachalaming suvda ho'llanish darajasi har xilli- gidan foydalaniladi. Materiallaming ho‘llanish darajasi — bu qattiq zarracha, suyuqlik va havo chegarasida hosil bo'luvchi ho'llanishning chekka burchagi kattaligi hisoblanadi (7- rasm). Suv ho‘llanmaydigan (gidrofob) zarracha bilan o‘tmas chekka burchak hosil qiladi. Sirt taranglik kuchi suyuqlik sathini tenglashtirishga intiladi, natijada gidrofob zarracha suyuqlikdan itarilib yuzaga qalqib chiqadi. Gidrofil zarrachalar esa, suyuqlik ostiga tushadi.

Bu hodisa mineral zichligiga bog'liq emas, ko‘pchilik hollarda og‘ir gidrofob zarrachalar yuzaga qalqib chiqadi, yengillari esa cho‘kadi. Zarrachaning o‘lchami qanchalik kichik bo‘lsa, ho‘llanish kuchliroq bo'ladi. Pulpa orqali havoning mayda pufakchalari puflansa, o‘zi bilan birga gidrofob zarrachalarini ham olib yuzaga qalqib chiqadi. Qattiq zarrachaning ho‘llanmaslik darajasi va ho‘llanish chekka burchagi qanchalik katta bo‘lsa, uning havo pufakchasiga yopishish va yuzaga qalqib chiqish ehtimoli shunchalik katta bo'ladi. Natijada suyuqlik yuzasida gidrofob material zarrachalarini olib chiqqan ko'pikchalar qavati hosil bo'ladi. Uni osongina ajratib olish mumkin. Yaxshi ho'llanadigan zarrachalar asta-sekin suyuqlik ostiga cho‘kib to‘planadi.

Tabiiy minerallar ho‘llanish darajasi bilan bir-biridan kam farq qiladi. Shuning uchun ham flotatsiyaga qulay muhit yaratish uchun

pulpaga turli flotareagentlar qo‘shiladi. Barcha flotareagentlar: ko'pik hosil qiluvchilar, yig‘gichlar va to‘g‘rilagichlar (regulyatorlar)ga bo‘linadi.

Ko‘pik hosil qiluvchilar organik sirt aktiv moddalar bo‘lib, ko'pikning tashqi qavatida adsorbsion parda hosil qiladi hamda ko‘pik- ning barqarorligini, mustahkamligini oshiradi. Ko‘pik hosil qiluvchi sifatida qarag‘ay moyi, yog‘och qora moyi (qatroni, toshko‘mir smolasining ba’zi fraksiyalari, OH—guruh saqlovchi moddalar (yu- qori alifatik spirtlar, fenollar, krezollar) va boshqalardan foydalaniladi.

Yig'gichlar — organik moddalar bo‘lib, molekulasi qutbsiz (uglevodorodli) va qutbli (karboksil, gidroksil, amin va boshqa) qismlardan tuzilgan bo'ladi. Bunday moddalar o‘zining qutbli guruhlari bilan qattiq zarracha yuzasiga absorbsiyalanib, uning gidrofobligini keskin oshiradi. Natijada unday zarrachalar pufakchalar (ko‘pikchalar) sirtida yig‘iladi va suyuqlik yuzasiga qalqib chiqadi. Yig‘gichlar sifatida, sulfidli rudalar uchun kisantogenotlar va ditiofosfatlar, ishqoriy yer elementlari tuzlarini yoki metall oksid- larini (Sn0₂, Fe₂0₃, Mn0₂) saqlovchi minerallar (appatit (Ca₃ (P0₄)₂ • CaF₂), flyurit (NaAlF₆), barit (BaS0₄) va boshqalar) uchun yuqori alifatik aminlar ishlatiladi.

Regulyator — to‘g‘rilovchi, reagentlarning tanlab ta’sir etish xossasini oshirish uchun xizmat qiladi. To‘g‘rilovchilardan bir xillari yig‘gichlarni absorbsiyalanishini tezlashtirsa, boshqalari esa flotatsiyalanishi kerak bo'lmagan zarrachalarga absorbsiyalanib, ulaming gidrofilligini oshiradi. Regulyatorlar, molekulasida gidrofob guruhlari bo‘lmaydi. Masalan, suyuq shisha silikat minerallami va ohakning flotatsiyalanishini kamaytiradi. Shunday qilib, ko‘p marta selektiv flotatsiyalash natijasida nafaqat foydali komponentni, bekorcha jinslardan ajratib boyitish, balki ulami to‘liq ajratish ham mumkin. Flotareagent sarfi katta bo'lmaydi. Bir tonna jinsga 100 grammgacha flotareagent sarflanadi xolos.

Xomashyoni boyitish uchun ikki tipdagi flotatsiya mashinalari ishlatiladi:

1. 
   Kamerali (bo‘lmali) mashina. Bunda pulpa havo bilan mexanik usulda aralashtiriladi.
   
2. 
   Tog'orali mashina. Pnevmatik (siqilgan havo yordamida ish- lovchi) usulda aralashtiriladi.
   

Kamerali mashinalarda bir necha bo‘lmalar bir-biri bilan tutashtirilgan bo‘lib, har bir bo‘lma (kamera) ichida va bo‘lmalar tutashgan joyda: teshiklari bo‘lgan disk (to‘garak) panjara, to‘siq, otseklar (bo'lmalami ajratuvchi bo'shliq) joylashtirilgan bo‘lib ular

yordamida pulpa sathi har xil darajada saqlab turiladi va flotatsiyaga turli sharoit yaratiladi. 8- rasmda bu mashinaning bitta bo‘lmasini uzu- nasiga kesmasi ko'rsatilgan. Bo‘l- maning ostki qismida quvurchalar orqali ko‘pik hosil qilish uchun havo hamda flotoreagentlari bo‘lgan toza pulpa kiritiladi.

B
8- rasm. Aralashtirib flotatsiyalash mashinasining bo‘lmasi.