Тошкент вилояти Давлат педа­гогика институтининг 30 йил- лик санасига бапшлайман



Download 490,24 Kb.
bet38/38
Sana24.02.2022
Hajmi490,24 Kb.
#247872
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   38
Bog'liq
А З Зокиров Узбекистоннинг шифобахш ресурслари ва шифогох масканлари

Узбеки стон республикасининг
ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРИ В А САЙР-
САЁ^АТ М АН ЗИЛ Г ОХ^Л АРМИИ
БИЛ ЛИРУВЧИ ХАРИ ТАЛ АР



> *•


(










ФЖОНА РОДНЯ ВИЛОЯТМРИНИНГ РЕКРЕАЦИОН МУДССДСМАРН

НАМАЙ


X,аракатдаги 6а еурилаетган рекреацаон пуаесасалар


Г Шакир аспрори " "
р сицатгоцлари «. Р .
А Шацир аспрафи сана- ^ q ^
твриО типидаги ерш-
шоф/юр орамгщларц
S0
А Санаторийлар
й Дам алии/ уйлаДи

фр Саё^атацлар
жгЛурщиона 6а
w лат пил рий ооелари
т Минерал су В
буюерюри



Истщболдаеи релреарион пуаесасалар
Q
Дам алии/ уйлари
К Шацаратрофи Сихдтгалуюри & Дам o/ruw базалари
£0 Курорт шалррчаа/
^ Саёх,атеарюр
(туристик баюлар)
СанаториОлар










КАШКАААРЁ ВА СУРХОИЛАРЁ ВИАОЯТЛАРННИНГ PEKPEAUHOH МУАССАСАЛАРН


(/
У
MvKflPA* л/ // У


^аракатдаги 6а щшлавтгаи
рекреацион муассассиар



А Дам о/шш
и уо/тарц



<


Спёцатгвцлар
(туристик базолар)

JC
Шацар атрофи сицатещлари
laS/iam ниллий боеларц
и&рщгоналар


Истщболдаеи рекреацион
rtyaccaca/юр



& й/наторийлар & Курорт шакариаш Дан алии/уйлари D3 Лансианатлар ^3 Дам алии/базалари
Огё/утго^лар
ШШ (туристикбазалар)





ЖИЗЗАХ ВА СИРААРЁ ВИЛОЯТЛАРИНИНГ РЕКPEALIH0H Г1УАССАСАЛАРН


^арахатдаги 6а хурира&пган рехретрюн нуассасалар
й
Сана/пориилар
Курортлар

ft А»» олши уйяари
Шацар атрофи сиуитгохрюри


£>Бш&од


Нстик,6олдаги рекреацион
^ , муассаамар
'Зомин ^ \ . & Курортлар
^ ш Санаторий/tap
^r~v агёхатго/уюр
(туристик базаяар)
ГЭ [Шсионат/юр
Р Щауар атрофи
гЧз сихатгрхрюри
-е^7КДрикронаяар





КУИН АПУААРЁ 6НЛ0ЯТЛАРИНННГ PEKPEAUHOH МУАССАСААААРИ


/ Саелрхтеохрюр (туриапш
/ баямар)
9 Курортлар




со _
со Ташхиси

Электр билан даволаш

Ерурлик билан даволаш

Сув иссиклик, иклим билан даволаш, ЛФК




Буйрак 6а си иди к ажратиш нули касалликлари

Сурункалц пиело--

Гальваник балчш-; билан даволаш,




Сульфидли, хлорнд-натрийли ван-

нефрит.

гальванизация, УВЧ, ЭМ (электр майдони), СМТ, ДМВ, СМВ; ультра- товуш, ■




налар

Цистит.

Ганглерон электрофорези, СМТ, Уль-




Балчиц чаплаш, ЛФК.




тратовуш.




Бальнеотерапия. .:




Асаб системаси касалликлари




Бош мия томир- .лари. атероскле-

Дори моддаларндаи (кальций, бром, йод, ацетил салицил кислота, пла-

Аэротерапия-

Сульфидли, хлорид-натрийли, йод- бромли ваиналар. Гидротерапия..

ф'рОЗИ.

тифиллинни) . ёк,а усу ли да электро-

УФО.

Даволаш физкультураси.

Мияда 1\ои айланииш-

форез ^илиш. Электр yftiyy.

Кнслородли, углекислотали, суль-

иинг ^ткинчи бузили-

Йод, бром, ацетил салицид кислота,




фидли, азотли ваиналар. Турли

ШИ. ' . .

кавитон . электрофорези. I ипертония- да магний ва эуфиллин электрофоре-




хил душлар (елгшгичсимон ва ай- ланма). ,




зи. Электр уйцу, ёка со^асига ДМВ,










ПеМП, Диадннамик токлар.

УФО,

Укалаш. . ...

Учламчи нерв нев-

Иовокоин, адреналин, димедрол, эл­ектрофорези. Ультратовуш. УВЧ или1у дозада, электрофорез билан ал- машлаб.

ралгияси.

УФО.




Буйин-елка ради­кулита.

СМТ. Эуфиллин электрофорези. Уль­тратовуш. Гистамин, ганглерон элек­трофорези.

Балчин чаплаш, укалаш. . Бальнеотерапия.

Бел-1ууймич радику-

ДДТ, СМТ. Ультратовуш. Платифил-

УВЧ эм.

Сульфидли, хлорид-натрийли ван-

лити.

лин, димедрол, новокаин электрофо­рези. Гидрокортизон фонофорези. .




налар.
Балчик чаплаш.




УЗБЕКИСТОННИНГ ТАБИИИ РЕСУРСЛАРИ ВА
ТАБИИЙ ЕДГОРЛИКЛАРИНИ МУ^ОФАЗА ЦИЛИШ
СУВНИ ИФЛОСЛАНИШДАН МУЗфФАЗА КИЛИШ
Сув Доимо харакатда, яъни цуёш энергняси сувни атмосферага парлатади, огирлиги ошиши натижасида у ерга цайтиб тушади. Сув айланишида усимлнкнннг роли хам каттадир. Баъзи маълумотларга цараганда усимлик сувни шймиб, ер шарида йилига 475 миллиард тонна сувни ха йога чидаради.
Ер шарида 100% сув б^лса, шундан 97,2% океан ва депгизларда, долган ^исми ^уруклпк вд музликларда бу- лади. Баъзи х^жалик тармо^лари, айни^са саноат ва tof-koh шахталаридан ажралган оцинди сувдаги хурго- ишн, симоб, никель, цинк, кобальт, молебден, марганец кабиларнинг сувга хушилиши натижасида баъзан ичим- лик сувлари маълум даражада за^арланади. Масалан, Шохимардон сойидаги К,адамжой тор-кон корхонасидан, О^ангарон водийсидаги 1^ушбулоц, К,изилолмасой шах­таларидан шундай металларга бойиган сувни баъзан а холи истеъмол г^илади, экинзорларини сугоради, мол- лари шу сувни ичади.
Республикамиз сув ресурсларига анча бой, лекин сув ресурслари регионлар б^йича бир текисликда та^- симланмаган. Республикамизнинг рарбий кисми суви кам регнонлардандир. Шарций цисмидан о^адиган Амударё, Сирдарё ва уларнинг ирмо^лари баланд тоглардан бош- ланадн. Дарё ва кул сувлари ^ишлох хужалигини, саио- ат тармо^ларини сув билан таъмин этиб цолмай, рекре- ацион шохобчаларни хам сув билан таъминлайди.
Сув з^авзаларининг ифлосланиши, уиинг биологик Химматининг йу^олишига . сабаб булмо^да. Агарда бу холатнинг олдини ололмаслик, жамиятхаёти ofhp ахвол- га келиши мумкин. Металлургия ва нефть саноати, tof- koh, кимё каби саноат тармоцлари чи^индилари ер юза- сидагн сувлар ва грунт сувларининг ифлосланишида асосий сабабчиларидан хисобланади. Масалан, ^ишлоц х^жалик экинларини, айнихса пахтани парвариш ^илиш- да жуда куп кимёвий элементлар ва за^арли моддалар ишлатилади. Натижада улар тупрох орцали ёки тутрн- дан-турри сувга, хавога утиб, атроф-мухитни захарлай- ди. Демак, бундай жойларга я^ин жойлашган рекреа- цион шифохоналар табиий мухитига х.ам анча таъсири


' , • 170




булиши мумкин. Чортшу, Чнмён каби санаторийларнинг агрофи деярли пахта далаларн ^исобланади.; Фикримиз- ча, шу шифохоналардаги сув, ^атто 'уснмлик меваси, пол из экинларининг .\осилини вацтн-ва^ти билан лабо­ратория та^лилидан утказиб туриш зарур. •
Узбекистан ер ости сув за^ирасига анча .бои улка ^исобланадн. Минерал сувлар ; санаторий-курорт ши- фохоналарида ишлатилса, чучук-iiccniy ер ости сувларп эса хужаликда, иморатларпи нситпш.учун ишлатплади.
Ер ости сувларидан етарлича‘фойдаланишимиз ке- рак. Семашко номидаги курортология ва физиотерапия, Гидроингео илмий-тад^и^от институтлари, айрнм инсти- тутларнинг баъзи ходимлари минерал сувлардан рацио- нал фойдалаинш со.^асида илмий-тад^икот ишларини жадаллик билан одиб бормшуда.
Республикада ер ости сувларини ■ му.хофаза дилинг тугрисида ало^ида гапиришимиз керак. Кринлшу хужа- лик экинларини cyFopnui, баъзи ахолн пунктларшш ичимлик сувлари билан таъминлаб туриш мац;садида жу- да куп мшудорда артезиан туудуцлари ^азилган. Баъзи ^удуцларшшг суви (баъзилари шнфобахш минерал сув зуисобланади) бекитилмай, уз ^олига ташлаб лууннлган, сув бскорга далага 01уиб ётибди. Натижада ер ости ар­тезиан сув камайиб кетиб, минерал сувнинг таркпбида- ги беба^о минераллар (йод, фтор, олтингугурт,1 темир ва ^оказо) фойдаланмай flyiy булиб кетмо^да. Одамлар табиий минерал сувли булшулйрдап (К,утурбулоц, Пар- кент тумаии) песту ва минерал сувли артезиан цудуцла- ри сувидан (Собир Рахимов жамоа х^жалигидаги ми­нерал сув, О^ангарон районида) ^зларича даволаимшу- далар. Баъзи ер ости сувларида зазуарли моддаларнинг пайдо булиши ^олатлари ^зм аншуланмоеда.


Х.АВОНИ МУ^ОФАЗА КИЛИШ •
Ергшнг газеимон ^обиги — хаво нобига денилади. Бу цобшу турли газлар — 78,08 % азот, 20,95% кисло­род в а аргон (0,93), карбонат ангидрид (0,03) каби газлардан таркиб топган.
^авода азот, кислород каби элементлардаи таннуари сув, чанг, газ х.ам учрайди. Сув булут, туманларда май- да томчи ва муз кристалчалари холида учрайди. Чанг


171


заррачалари эса хаво 1р>бппшш1г ифлослашшшда кат- та урин тутади.


Атмосферанинг тоза ва мусаффо булиши инсоннинг узига богли1\. Бунинг учун даво таркибида зарарли газ- ларшшг купаиишига царши турли хил тадбирлар куриш, йирик шах.арларда ^авонинг ифлосланмаслигига л^арши курашиш, транснортлардан чицадиган газларнинг хаво- га ажралиб чицишиии камайтирмш каби зарур вазифа- ларни амалга оширши керак.
Ифлосланган хавони тозалашда усимликларнинг ур- ни бсиихоят каттадир. Улар хаводаги карбонат ангидрид газини ютиб, кислород чн^аришдан таш^ари турли бак­терия ва чангларни тутиб колади. Шунинг учун а холи яшайдиган нунктлар атрофини, айницса, санаторий-ку­рорт июхобчалари жойлашган ерларии к^каламзорлаш- тириш зарур. Бу эса ,>;озирги ва келажакдаги авлоди- мизиннг соглигини сацлаш демакдир. -
УСИМЛИКЛАРНИ МУ^ОФАЗА КИЛИШ
■Табиатда моддаларнииг айланма харакатида $сим- лшсларнмнг хиссаси жуда катта. Усимликлар туфайли табиатда фотосинтез жараёни вужудга келади. Усимлик- лар, фотосинтез булмаса ^авода карбонат ангидрид (СОг) мшухори купайиб, сайёрампзда хаёт т^хтаган бу- лар эди.
. Усимлик кайта тикланадиган табиий ресурс ^исоб- ланади. У сайёрамиз ауолисини озик-овцат бнлан таъ- минлайди. Инсон даётнда усимликларнинг энг му^им- лари галла, сабзавот усимликлари, пол из каби уснмлик- лар хнсобланади, чорва моллари учун х.ам усимлик асо- сий озуца манбаидир, у кишиларга эстетик зав^ ва хор- диц бераднган табиат элементидир.
Усимликлар тогларда сувни тартибга солиб цолмай, дарё сувнни купайтиради. Олимларнинг фикрича, уснм- ликлар бнлан цопланган торларда сув икки баравар купроцдир. Бир гектар урмон бир йилда 18 млн.м2 за­вопи тозалайди.
Республикамизда бог ва урмонларни купайтириш лозим. Бунинг учун ба.^ор ва куз ойлари «Бог ойлиги» Утказиб, дарахт кучатлари утказиш ва утказилган ку- чатларни яхши парвариш килиш керрак. Усимлик дуи'ё- сини саклаш ва бойитиш учун ^ури^хона ва заказник




барпо этищ зарур. Республикамизда 20 дан ортиц шун- дай цури^хоналар мавжуд. Чотцол tof Урмони, Пай- рамбар орол цуридхонаси, Зомин халц миллий боги каби кури^хоналар «Кдкзпл китоб» га ёзилган усимлик ва .^айвонот дунёсини сацлаш ва цаита купай гиришда кат- та хизмат курсатмоцда. Афсуски, баъзи цурикхоналари- мизда белгиланган тартибга риоя килннмайди. Бу ер- ларда дарахтларнинг кесилишига йул куймлади, ёнрин чицади, мол бо^илади, ов овланади. Натижада, айнн^- са, тогларнмиздаги ^имматба^о доривор ва шифобахш усимликлар камайиб кетмшуда.
Республикамизда рекреация ахамиягига эга усимлик турларига хар хил витамин ва глюкозага бой булган ёнго^, бодом, пнста, зира; зирк; эрмон, иеириц, равоч, ковул кабилар киради. Кейинги вацтларда бундай дорн- вор ва хужалик ахамнятига эга булган уснмликлар се- зиларли даражада камайиб бормо^да. Бунине олдини олиш учуй бундай усимликларни мухчэфаза килиш, улар- дан хужалик тармоцларида TyFpn фойдалаииш ва улар- ни купайтиришга ^аракат »^илиш керак.
Ёввойи х.олда усаётгаи рекреация ахамиягига эга булган усимликларга (назоратдан таилуаридаги жой- ларда) одамлар томонидан зарар етказилади. Баъзи усимликларни илдизи билан суруриб олиш натижасида жуда камайтириб (лола, равоч, анзур, ииёз кабилар) юборилган. Бу эса республикамиз ахолиси зиммасига камайиб кетаётган, айшщеа ноёб булган усимлик тур- ларини мухофаза цилиш ва купайтириш масъулнятшш юклайди.
' ТАБИАТ ЕДГОРЛИКЛАРИНИ .МУХ.ОФАЗА КИЛИШ
Табиатнннг дикдатга сазовор жойларини урганнш ва табиат ёдгорликларини мухофаза килиш эстетик, м а ла­ний, илмий ва рекреацион жихатдан мухим ауамиятга эга, бу со.^ада дастлабки ишлар ^илинди. Яьни респуб­ликамизда 500 дан орти^ табиат ёдгорлпклари давлат мухофазасига олинди, илмий асосда карталаштириш иш- лари бажарилди, рекреацион максадларида фондала- ниш учуй маълум жойлар ажратилди.
Улкамиз дицк;атга сазовор булган табний корлар, ландшафтлар, очилиб цолгаи tof жинслари ва уларда-


173




ги минераллар, минг йиллик чинорлар, куллар, шарша- ралар каби табиий ёдгорликларга бой. Бундай жойлар- дан Нурота районидаги Оцтов тизмаси (нодир арчазор- лар ёшн 600—700 йилдан ортиц), Омонцутон дарёси во- дийсида (дарё ва шамол уйиб юборган даралар),Оцан- гарон водийсида полеолнт одами ёдгорликлари топилган «Кулбулоц»), Нурота tofh (Каттаунгур Варганза тор- лари, будоцлар ва каризлар), Моргузар (илон ути да- раси) ва бошца.к^плаб жойларни мисол цилпб айтиши- миз мумкин.
Табиат ёдгорликлари хамда дицкатга сазовор лаид- шафтдан рекреацнон мацсадда фойдаланганда шу жой- да кейинчалик руй бериши мумкин булган табиий оци-~ батларга. эътибор бериш зарур. Чунки айрим сабаблар- га кура рекреацнон мацсадлар: учун < -фойдаланаётган жойларнинг усимлик, цайвонот дунёси ёки тупроц цат- лами узгариб, баъзан йуц булиб кетиши, умуман табиий комплексига салбий таъсир этилишн мумкин.
Республикамизда мехнаткашларнииг дам олишини таъминлаш ва соглпгини мустацкамлаш учуй диццатга сазовор ва табиат ёдгорликлари мавжуд булган жой- лардан'рекреацнон мацсадларда фонда лам ил моцда. Са- марали фойдаланаётган жойларга Чирчиц, Шохимардон, Пошшоота, Оцаигарон,: Ургут каби дарё водийлари ки- ради. Бу жойларда ицлимий санаторийлар, дам олиш уйлари, саёцатчилар манзили, 1 кашшофлар оромгоци каби согломлаштириш зоналари барпо этилган. Аммо баъзи ландшафт турлари рекреантларнннг куплиги ёки «Сайил»га келгаи мехнаткашларнииг беницоят купайиб кетиши натижасида катта зарар курмоцда. Бундай хо- латларшшг олдини олиш мацсадида рекреацнон шарои- ти цулай булган жойларда купроц согломлаштириш зо- наларини барпо этиш лозим.


Download 490,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish