Toshkеnt viloyati chirchiq davlat pеdogogika instituti sport va chaqiriqqacha harbiy ta'lim fakultеti

zaharlovchi  (sinil  kislotasi,  xlortsian)  bo’luvchi  (fosgen,  difosgen), 

qaltiratuvchi  (xloratsetofenon,  adamsit),  ruhiyatga  ta’sir  etuvchi  (LSD-

dietilamidlizergin kislotasi va Bi-zet). 

Zaharlovchi 

moddalar 

zaharlash 

xususiyatiga 

hamda 

taktik 

qo’llanishiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi: 

 

O’ldiruvchi - Vi-iks, zarin, zoman, iprit, azotli iprit, sinil kislotasi, 

xlortsian, fosgen; 

 

Vaqtinchalik faoliyatni yo’qotuvchi - Bi-zet; 

 

Qaltiratuvchi - Xloratsetofenon, adamsit, Si-es, Si-er. 

O’ldiruvchi  zaharli  moddalar  ta’sir  doirasining  uzunligiga  qarab 

turg’un va noturg’un xillarga bo’linadi. Ba’zi turg’un zaharli moddalarning 

ta’sir  vaqti  bir  necha  kundan,  haftalargacha  cho’zilishi  mumkin.  Mana 

shundaylar qatoriga Vi-iks, zoman, iprit kiradi. 

Turg’un  bo’lmagan  zaharli  moddalar  tezda  parchalanib  ketadi  va 

ularning  ta’sir  etish  vaqti  ham  qisqa  bo’ladi.  Masalan,  sinil  kislotasi, 

xlortsian, fosgen. 

Yana  ximiyaviy  qurollar  organizmga  ta’sir  etish  vaqgiga  qarab  tez 

hamda  sust  ta’sir  etuvchi  xillarga  bo’linadi.  Tez  ta’sir  etuvchi  zaharli 

moddalarga  -  zarin.  zoman,  sinil  kislotasi,  xlortsian  Si-er  kirib,  ularning 

ta’siri bir necha daqiqada kuzatiladi. Sekin ta’sir etuvchi zaharli moddalarga 

Vi-iks,  iprit,  fosgen,  Bi-zet  kirib,  ularning  ta’siri  bir  necha  vaqtdan  keyin 

kuzatiladi.