Toshkеnt viloyati chirchiq davlat pеdogogika instituti sport va chaqiriqqacha harbiy ta'lim fakultеti

O’quv savollari. 

1. Kimyoviy qurollarning turlari va xususiyatlari 

2. Kimyoviy qurollar shikastlash xususiyatiga ko’ra turlari 

 

Kimyoviy qurollarning turlari va xususiyatlari 

Turli  zaharlovchi  moddalar  va  ularni  joylarda  changlatish  uchun 

manzilga yetkazib beruvchi vositalar kimyoviy qurollar deyiladi. 

Odamlar  va  hayvonlarni,  o’simliklarni,  shuningdek  havoni,  joylarni, 

suv,  oziq-ovqatlarni  hamda  turli  buyumlarni  zararlovchi  zaharli  kimyoviy 

birikmalar  zaharlovchi  moddalar  (ZM)  deyiladi.  ZM  birinchi  marta  birinchi 

jahon  urushida,  ya’ni  1915  yil  22  aprelda  nemis  armiyasi  tomonidan 

qo’llanilgan.  Ular  xlor,  fosgen,  difosgen,  iprit,  xlorpikrin  kabi  ZM  ni  keng 

qo’llaganlar.  Bunga  javoban  boshqa  mamlakatlar  ham  kimyoviy  qurol 

qo’llashgan.  Xlor  qo’llanilgan  birinchi  gaz  atakasi  ingliz-frantsuz 

qo’shinlaridan  15000  kishini  zaharlanishiga  olib  kelgan.  SHulardan  5000 

kishi  o’lgan.  Birinchi  jahon  urushi  davrida  hammasi  bo’lib  bir  milliondan 

ko’proq kishi ZM bilan zaharlangan. 

1925  yilda  zaharlovchi  moddalarni  harbiy  maqsadlarda  qo’llashni 

taqiqlash  haqida  Jeneva  bitimi  tuzilgan  edi.  Ammo  bu  bitimga  AQSH  va 

Yaponiya shu kunga qadar imzo chekmagan. 

Kimyoviy qurollar - nishonga tez va o’ylangan maqsadga to’la erishish 

darajasi  bo’yicha  ta’sir  etishiga  qarab  eng  xavfli  va  qudratli  qirg’in  qurol 

hisoblanadi.  CHunki  uning  juda  kichik  dozasi  ham  juda  qisqa  vaqtda  ta’sir 

etib  hamma  narsani  zaharlaydi.  Yana  uning  zaharlilik  kuchi  ma’lum  vaqt 

mobaynida havoda, suvda, yerda hamda o’simlik dunyosida saqlanib turadi. 

Dastlab  kimyoviy  qurollar  unitar  tarzda  ishlatilgan,  ya’ni  bitta  zaharli 

modda  kimyoviy  qurol  sifatida  qo’llanilgan.  Keyinchalik  binar  -  kimyoviy 

qurol  yaratildiki,  buning  oldini  olish  va  qurol  asoratidan  qutilish  juda  ham 

muammo  hisoblanadi.  Binar  -  ikki  va  undan  ortiq  zaharli  moddasi  bo’lgan 

qurol  demakdir.  Kimyoviy  qurollarni  ta’sir  darajasini  oshirish  uchun  ular 

ishlatilganda par, aerozol yoki tomchi holatiga o’tkaziladi. 

---

Kimyoviy  qurollar  shikastlash  xususiyatiga  ko’ra:  asabni  fallajlovchi, 

(zoman,  zarin,  Vi  iks),  terini  zaharlovchi  (iprit,  azotli  iprit),  umumiy