Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti sirtqi bo‘limi 5 yillik sirtqi jismoniy madaniyat ta’lim yo‘nalishi 19. 1-guruh talabasi kamolov shahzodning «harakatli o’yinlar o’qitish metodikasi»

Hujum texnikasi Zarbalarning turlariturga bo‘linadi: to‘g‘ridan va yondan.To'g'ridan heriladigan zarbalar - volanni raqibning tanasiga yo'naltirib zarba berish. Zarbaning bu usuli odatdaoshiriladi hamda bilak va panja imkoniyatlaridan kelib chiqib bajariladi,Bunday zarbalar ko'proq juftlik va mikst bahslarida to‘r yaqinidaturgan sportchiiar tomonidan amalga oshiriladi.Togidan beriladigan zarbalar uchun past yoki о ‘rta gavda holatlarixosdir. To‘r ustidan o‘zi tomonga uchib kelayotgan volan qanchalikpastlab kelayotgan boisa, to‘g‘ridan zarba beradigan 0‘yinchininggavda holati ham shunga mos tarzda past boiishi zarur .To‘g‘ridan beriladigan zarbaning texnik o‘ziga xosliklari - qoinikerish uchun imkoniyatning cheklanganligi. Bu kamchilik kuchli panjava bilakning volan tomonga tezroq to’giilanishi hisobiga qoplanadi,To‘g‘ridan zarbalar berishda sportchining yelkasi pastga egilganboiib, aksariyat hollarda zarbani o‘zidan shunchaki itarish y o ii bilanqaytarishga to‘g‘ri keladi. Ammo ayrim hollarda, ozroq qoini kYondan beriladigan zarbalar -o‘yinchining chap yoki o‘ngtomonidan, yoxud ustidan uchib o'tayotgan volanga beriladiganzarbalar hisoblanadi. Ular badmintonda zarbalarning kattagina qismini
tashkil qiladi,Badmintonda barcha zarbalar raketkaning ochiq yoki yopiq tomonbilan hamda yuqoridan, yondan, pastdanko'tariluvchi, pasayibboruvchi yoki yassi trayektoriya bo‘yicha amalga oshiriladi.Patli va plastik volanlarga zarba berishda ayrim tejrnik farqlar ham
mavjud. Plastik volan bilan o‘ynalganda bu holat zarba harakatiningyakuniy qismida uni jiddiy nazorat qilish zaruratida namoyonboiadi.
Zarbalarni bajarish texnikasi Badmintonda zarbalarni bajarish texnikasi amalga oshirilayotganzarba turiga bogMiq bo‘ladi, Har qanday zarbadan ko‘zlanadigan sosiy maqsad ochko yutib olish yoki raqibni imkon qadar noqulayVaziyatga tushirib qo‘yishdan iborat bo‘ladi. Yuqoridan beriladigan
zarbalar bunday maqsadlarga erishishjda eng samarali hisoblanadi.(Barcha zarba texnikalari o‘ng qo‘lda o‘ynaydiganlar uchun berilgan. Chapaqaylarga ko‘zgudagi tasvir, ya’ni berilganlaming teskarisi moskeladi).Raketkaning ochiq tomoni bilan yuqoridan beriladigan zarbalarRaketkaning ochiq tomoni bilan yuqoridan (yuqoridan-o ‘ ngdan)beriladigan zarbalar badmintonda kengroq tarqalgan. Sport badmintonidavolan raqib tomonda maydoncha yuzasiga tezroq borib tushishigaerishish uchun uni raqib tomonga imkon qadar tez va aylanma trayektoriyadauzatish juda muhim. Aynan yuqoridan beriladigan (yuqoritrayektoriya bo‘ylab, hujumkor (smesh; yarim smesh) yassi vato‘r yaqiniga qisqartirilgan) raketkaning ochiq tomoni bilanamalgaoshirilgan zarbalar buning uchun juda ham qulaydir. Shunisi muhimki, qayd etib o‘tilgan to‘rt turdagi zarba usullarining barchasida boshlang‘ich bosqich to‘liq bir xil bo‘ladi. Bu esa, o‘z navbatida, ularni to‘g‘ri bajarsangiz, raqibingiz sizning niyatingizni payqab olishini
qiyinlashtiradi. Sportchining mahorati qanchalik yuqori bo‘lsa, uningxazinasidagi boshdan balanddan berilgan zarbalar shunchalik ko‘pnitashkil qiladi.Raketkaning ochiq tomoni bilan yuqoridan zarba berishda sportchiningharakatlari tabiiy hamda oldinga yoki yuqoriga tosh yoxudkichkina koptokchani uloqtirish harakatiga o‘xshash bo'lishi kerak,
Zarba berishga tayyorlanishdan oldin uni raqib qaytargandan keyinvolan qaysi tomonga uchib kelishini aniqlab olishga harakat qilishzarur. Raqibning javob zarbasi yuqoridan bo‘lishini aniqlagach,tezda volan uchib kelishi taxm'm qilingan joyga siljish va quyidagiholatni egallash zarur (31-rasm): chap yelka to‘r tomonga buriladi,raketka ushlagan o‘ng qo‘l bosh balandligida bo‘ladi, harakatniyaxshiroq muvofiqlashtirish uchun chap qo‘l ham deyarli shu darajaga
kerish zarur, bunda qo‘l kerilayotganda raketka dastagini tutib turganpanja uning kallagidan oldinda bo‘lishi kerak. 0‘ng yelka orqagaolinib, salgina egiladi. 0 ‘ng oyoq bilan siltanib o‘z vaqtida zarbagachiqiladi. Og‘irlik markazi oldinga o‘tkaziladi, o‘ng yelka ham o‘zi
bilan birga raketka ushlagan bilakdan bukilgan qo‘lni ham birga oliboldinga siljiydi, bunda raketka dastagini ushlab turgan panja zarbaberilgunga qadar uning kallagidan oldinda bo‘ lishi kerak.
Badmintonchining harakatlari me’yorida bocshashgan boMadi.
Ortiqcha bosimdan qochish zarur. Volanga o‘zinglzdari sal oldinroqda
zarba berishingiz, so'nggi soniyalarda esa ishga panjani Mitii qo‘shishingiz
zarur. Zarbani amalga oshirish dinamikasi to'g'ri 60‘lishi
uchun zarba berilayotgan paytda o‘yinchinig o‘ng oyog'i irilkon qadarvolanni kutib olish nuqtasining va zarba berilganda raketkaning maydonchaga trayektoriyasiga yaqinroq, chap qo‘l esa pastgatushirilgan bo‘ lishi juda muhimdir.

Bunday zarbani samarali amalga oshirishning badminton uchun

ham katta badmintonda yuqoridan zarba berish (smesh) uchun
ham xos bo'lgan yana bir siri bor. Qo‘lni kerish paytida chap qo‘I
salgina ko'tarilgan, bilakdan bukilgan, panjalar esa uchayotgan volangayo‘nalgan bo‘lishi zarur. Bunday holatda turish qulochni
yozish harakatini, demakki, shunga mos tarzda zarba dinamikasin
iham kuchaytiradi; shuningdek, sportchiga beixtiyor raketka kallagini
volanga zarba berish nuqtasiga texnik jihatdan to‘g‘ri va aniq
olib borish imkonini beradi; raketka kailagi o‘yin qashqasi irnkoniyatlaridan
samaraii foydalanishga yordam beradi.
Yuqoridan beriladigan zarbalarda tirsakning holati ham muhim
ahamiyat kasb etadi, Zarba paytida u yelkadan past bo‘lmasligi
va sportchining tanasiga yopishib turmasligi yoki juda ham yaqin
kelmasligi zarur., Ayrim boshlovchi sportchilar o‘z vaqtida to‘g‘ri joytanlashgaulgurmaganliklariboistanaorqagaharakatlanayotganpaytdayuqoridan zarba berishadi. Bu volanga zarba berish nuqtasiga noto‘g‘ri chiqish bilan bog‘liq xatoiikdir. Bunday zarba to‘g‘ri amalga oshirilgandatana xuddi volanga tashlangandek oldinga qarab harakatlanishi lozim, shuning hisobiga zarbagi qo‘shimcha kuch beriladi. Yuqoridan beriladigan barcha zarbalar uchun ikkita maslahat. Birinchidan, sportchi boshini pastga egmasligi yoki quyi solmasligi kerak, ikkinchidan esa, to bevosita zarba berilgunga qadar volannie ’tibordan qochirmaslik zarur.
Shunday qilib, raketkaning ochiq tomoni bilan yuqoridan zarba
berishning umumiy texnikasi bilan tanishib chiqdik. Mazkur zarbalar ikkita asosiy element muhim o‘rin tutadigan yakuniy bosqichi bilan farqlanadi, bular: raketka kallagming holati (32-rasm) va zarba paytida panjaning harakati. Ushbu guruhga mansub zarbalarning barchasida tayyorgarlik bosqichida sportchining harakati o‘xshash bo‘lgani bois,
bu narsa Zarbani niqoblash, demakki, raqibning javob harakatlariga tayyorlanishini mushkullashtirish imkonini beradi.
Baland-olis zarbada volan raketka kallagining simli yuzasidan
boshqa zarba turlarida bo‘lganidan ko‘ra oldinroq ajraladi hamda
yuqoriga-oldinga harakatlanadi. Hujumkor zarbada boigani kabi
panjaning kuchli bukilishi ro‘y bermaydi (33-a-rasm).
Yuqori hujumkor zarbada. ham deyarli xuddi shunday manzarani
kuzatishimiz mumkin. Ammo bu holatda volan nisbatan qiyalab
uchishi kerak. Buning uchun zarba nuqtasi shunday tanlanadiki, bundari.volanning raketkadan uchib chiqish burchagi baland-olis zarbadagidan birmuncha kamroq boiadi, Volanga ko'proq uzunasiga zarba beriladiYakunda bu holatda ham xuddi yuqori dag i kabi panjaning kuchlibukilishi ro‘y bermaydi.

Zarbalaming yana bir o‘zigaxosligi - zarbaning butun kuchi
imkon qadar uning bosh!ang5ich paytiga sarflanishi kerak. U
keskinlik degan tushuncha bilan izohlanadi. Kuchli keskin zarba
berilganda, ayniqsa, patli volanga, o'ziga xos tovush ham chiqadi.
Bunday holatda volan katta boshlang‘ich tezlik oladi, bunda uning
. Zarba paytida raketkaning patlari yig'iladi va volan juda tez
holati: raqib maydonchasidagi keraklia kuchi susayadi, patlar yanava to ‘r ortiga tashlash. yoyiladi va volan tez va
kutilmaganda, buning ustiga zarbani qabui qiluvchiga nisbatan yontomoni bilan pastga qulaydi (badmintonchilar tili bilan aytganda -“pastga sho‘ng‘iydi”
Hujumkor zarba (smesh) - yuqoridan beriladigan zarbalar orasida
ochko yutish uchun eng samaralisi hisoblanadi. Raketka bilan volangaeng yuqori nuqtadan zarba beriladi. Zarba paytida raketkani ushlabturgan qo‘l to‘lig‘icha tik ko‘tarilgan bo'lib, zarba oxirida u bilakkanisbatan bukilgan holatda bo‘ladi (33-34-rasmlar).Sanab o!tiigan zarbalarni amalga oshirish klassik texnikasiningumumiy qoidalari ana shulardan iborat. Ammo amaliyotda, ya’nio‘yin jarayonida ushbu chizmadan chekinish holatlari va oraliq turdagivaziyatlar ko‘plab kuzatiladi,
Masalan, sakrashdagi smesh volanga eng yuqori nuqtadan zarba
berish, uning raqib maydonchasiga uchib borish vaqtini sezilarli
darajada kamaytirish, anchagina aylanma, demak, qabul qilish uchunnoqulay trayektoriya xosil qilish hamda uni raqib himoy^mingkamroq muhofaza qilingan qismiga yo‘naltirish imkonini beradi.