Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti gumanitar fanlar fakulteti tarix kafedrasi

II BOB Sosoniylar davlati xo'jaligi, madaniyati, falsafiy -diniy harakatlar
II.1 Saltanatning birlashuvi va xo'jalik rivoji.

Dastlabki sosoniylar davrida xoʻjalik va madaniyat. Dastlabkl sosoniylar Eronni birlashtirish borasida juda koʻp harakat qilganlar. Eronning bir davlat qilib birlashtirilishi xoʻjalikning rivojlanishi uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Eron davlatiga qarashli Frot, Dajla, Kerxa, Korun, Tajan, Murgʻob,Erimander kabi daryo boʻylaridagi joylar ekinbop yerlar edi. U yerlarda bogʻdorchilikka ham katta eʻtibor bilan qaralgan. Asosan olma, oʻrik, nok, anjir, xurmo ekilgan.

Eronning katta qismi dasht, yassi togʻlik va togʻliklardan iborat boʻlib, yaylovlar koʻp boʻlgan. Eron chorvadorlarining qoʻy, echki, ot, tuya va qoramol podalari, shu yaylovlarda oʻtlab yurgan. Sosoniylar saltanatining shahar va qishloqlarida temirchilik, qurolsozlik, zargarlik, toʻqimachilik, meʻmorchilik, koʻnchilik, kulolchilik, toshtaroshlik, gilam toʻqish, namat, sholcha bosish ancha rivoj topgan edi. Eron shahar va qishloqlarini bir-biri bilan birlashtirib turuvchi karvon yoʻllari sertarmoq boʻlgan. Ularda doimo savdo karvonlari qatnab turgan. Eron savdogarlari va shohlari Misr, Suriya, Kichik Osiyo, Kavkaz, Turon va Hindiston bilan qizgʻin savdo-sotiq ishlarini olib borganlar.
4. Sosoniylar davri madaniyati. Sosoniylar davrida madaniyat ancha rivoj topgan. Bu madaniyatning ravnaqida Qadimgi Eron, Parfiya, Bobil, Ellin va boshqa xalqlar madaniyatining taʻsiri kuchli boʻlgan. Sosoniylar davlati kuchaygan davrda meʻmorchilik va boʻrtma naqshli rasm-tasvirlar ishlash birmuncha rivojlangan. Ustalar sosoniy shohlari, nufuzli kishilar, sarkardalar uchun ajoyib saroylar, muhtasham binolar qurganlar. Sosoniylar davrida zardushtiylik ibodatxonalari qurilishiga ham katta eʻtibor berilgan, chunki zardushtiylik davlat dini sifatida qabul qilingan edi.
Sosoniylar davri Eron tarixida juda katta ahamiyatga ega. Mutaxassislarning fikricha, Sosoniylar davrida xalqning san'ati va me'morchiligi umumiy qayta tiklanish davrini boshdan kechirgan. O'sha davrda metall buyumlar va marvarid o'ymakorligi kabi hunarmandchilik juda murakkablashdi, chunki davlat tomonidan stipendiya rag'batlantirildi, Sharq va G'arbdan ko'plab asarlar sosoniylarning rasmiy tili bo'lgan pahlaviy tiliga tarjima qilindi. Sosoniylar imperiyasining islom san'ati va me'morchiligiga ta'siri. Afg'oniston Kushonlarning dizaynini nusxa ko'chiradi.
Islom me'morchiligiga ta'siri –Musulmon me'morlar bir qancha sosoniylar me'moriy ixtirolarini qabul qilishgan, islom arxitekturasi sosoniylar arxitekturasidan katta qarz olishgan. Gumbazlar, qaysidir ma'noda mukammal bo'lmasa -da, keyinchalik sosoniylar binolarida islomiy binolarga qo'shilish uchun ishlatilgan. Arklar ham ishlatilgan va keyinchalik musulmon me'morlari tomonidan yaxshilangan. Ivanlarni islom me'morlari islom binolarida, masalan, Eronning Isfaxondagi Jame masjidida ishlatish uchun ishlatgan va olib yurgan. Balki, sosoniylarning islom me'morchiligiga ta'sirining eng buyuk namunalaridan biri bu sosoniylar shaharlarining markazida joylashgan olovli ma'bad minorasini nusxalashdir. Minora spiral minora bo'lib, islom me'morlari tomonidan Iroqning Bag'dod shahridagi Samarra ulug 'masjidi uchun minora sifatida foydalanish uchun nusxa ko'chirilgan, lekin sodiqlarni namozga chaqirish uchun baland spiral minoradan foydalanish amaliy emas.