Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти мустақил иш мавзу: Ўзбекистон мустақилликка эришиш

Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти
МУСТАҚИЛ ИШ
Мавзу: Ўзбекистон мустақилликка эришиш йўлида
(1989-1991 йиллар)
Бажарди: Нуримов А.
Текширди:
Ўзбекистон мустақилликка эришиш йўлида
(1989-1991 йиллар
Ўзбекистоннинг мустақилликка эришуви узоқ давом этган Тарихий жараённинг натижаси бўлди. Ўзбек халқи қарийиб 3000 йиллик тарихимизда қисқа вақтгина мустақил яшаган холос. Айниқса, кейинги оқ ва қизил салтанатнинг 130 йил давом этган ҳукмронлиги ўз Тарихий давлатчилигига эга бўлган Туркистонни мустамлака ва қарамга айлантирганди. Бу зулматга қарши кураш гоҳ пинҳона, гоҳ ошкора бўтсин халқимиз азал-азалдан ўз фикри-зикри билан мустақил, озод, эркин яшаш учун тинимсиз интилди.
ХХ аср 90-йилларига келиб жаҳон ва собиқ Иттифоқдаги ўзгаришлар, ҳамда юзага келган вазият ўзбек халқининг мустақиллик учун бўлган курашини тезлаштириб юборди. Мана шундай жараёнда ўзбек хаиқига муносиб йўлбошчи зарур эди. Тарих тақозоси билан элим деб яшовчи Ислом Каримовдек жасоратли инсон 198-йил 23-июнда Ўзбекистонга раҳбарликка келди. Ўзбекистоннинг янги ҳукумати Марказ билан бўладиган муносабатларни ўзгартирмай туриб, ижобий силжишларга эришиб бўлмаслигини ва бунинг учун республиканинг тўлиқ мустақиллигини таъминлаш зарурлигини тушуниб етди. Унинг ташаббуси билан Ўзбекистон ҳукумати томонидан 1989-йил 15-августда «колхозчилар, совхоз ишчилари, фуқаролар, шахсий томорқа хўжаликлари ва индивидуал уй-жой қурилишини янада ривожлантириш тўғрисида" махсус қарор қабул қилинди. Гарчи, бу ғоя Иттифоқ раҳбарларига ёқмаган бўлса ҳам, И.А.Каримов ўз фикридан қайтмай, уни жасорат билан амалга ошира борди. Натижада ўша йилнинг 4 ойида аҳоли қўшимча 90,7 минг гектар ер олишди.
Ўта қисқа фурсат ичида 1,5 миллиондан кўпроқ оиланинг томорқа участкалари кенгайтирилди, томорқага етолмай юрган 580 минг оила унга эга бўлди. Томорқа хўжалиги майдонининг ўсиши, унга бўлган Эътиборнинг кучайиши, аграр сиёсатнинг устувор йўналишларидан бирига айланиши қишлоқ хўжалигининг кескин ўсишига олиб келди. 1989-2000 йиллар мобайнида дон йэтиштириш 2,5 баравар ўсиб, дон бўйича четга қарамликдан қутулган эканмиз, бу муваффақиятга эришишимизда томорқачилараинг ҳам муносиб ҳиссаси бор. Яна қатор маҳсулотлар ишлаб чиқаришда ҳам томорқачиларнинг уиуши катта. Масалан, шу даврда карТошка ишлаб чиқариш, мева, сут маҳсулотлари етиштиришда ҳам ижобий ўсишларга эришилди. Мазкур маҳсулотларнинг асосий қисми Шунингдек, ўша вақтда балл бам "Пахта исби"1, "Ўзбеклар иши" каби уйдирмалар билан ўзбек халқи нафсониятига тегиши давом этарди. Ўзбекистоннинг амаида мустақиллик сари ташланган энг мубим қадамлардан бири ЎзКП Марказий Комитетининг 1989-йил 25-ноябрдаги ХВЛИИ пленумида Ўзбекистон ҳукумати аввало республика ва ўзбеклар бошига ёғ илаётган маломат тошларига чек қўйиш, "Пахта иши", "Ўзбеклар ишиъ1 деган уйдирмаларДи бас қилиш, Москва матбуотида ўзбекларнинг миллий нафсониятига тегадиган чиқишлами тўхтатиш зарурлиги уқтирилди. 1989-йил 21 октабрда Ўзбекистон Олий Кенгашнинг ХИ сессияси Ўзбекистоннинг давлат тили ҳақидаги Қонунни қабул қилди. Ушбу қонунннг қабул қилиниши ўзбек халқининг, республикамизда яшовчи бошқа халқларнинг маданий-маънавий ва сиёсий ҳаётида рўй берган ғоят муҳим воқеа бўлди.
Воқеалар жараёни шу даражада тезлашдики, И.А. Каримовнинг сиёсати бевосита ўзбек халқи хоҳиш-иродаси, саъй-ҳаракати билан қўшилиб кетиб, иттифоқ раҳбариятини хийла талвасага солиб қўйди. Ўзбекистон ССР Олий Кенгашнинг 1990-йил 24-мартида бўлиб ўтган сессиясида бошқарув тизимини тубдан ислоҳ қилиш, президентлик лавозимини жорий этиш тўғрисида қарор қабул қилинди ва Ўзбекистонда иттифоқдош республикалар орасида биринчи бўлиб президентлик лавозими жорий этилди. Демократик жараёнларини янада чуқурлаштириш, сиёсий ўзгаришларни такомиллаштириш ва конститутсион тизимни мустаҳкамлаш мантиқан торн маънодаги мустақилликни талаб этади ва унинг замирида марказга бўйсунмаслик, ўз тақдирини ўзи белгилаш тамойили ётади. Шунингдек, давлат ҳокимияти ва бошқаруви олий органларининг ўзаро алоқасини такомиллаштириш-бу бевосита партия яккаҳокимлигини бартараф этиш, фуқаро ва давлат ўртасидаги муносабатларни яқинлаштириш демакдир. Бу эса охир-оқибатда республиканинг ўз тараққжёт йўлини ишлаб чиқадиган ва уни амалга оширадиган Президент лавозимини жорий қилишни тақозо этди. Бу табийки, Горбачев бошлиқ иттифоқ раҳбариятини қаттиқ ташвишга сола бошлаган эди. Аслини олганда, Ўзбекистон бошқа иттифоқчи республикаларда кундан кунга тазйиқ ва зўравонлик ошираётган, кам сонли халқларга зуғум ўтказилаётган бир пайтда ана шундай дадил сиёсат юрита бошлаган эди.
Ўзбекистоннинг мустақиллиги йўлидаги яна бир муҳим қадам Ўзбекистон ССР Олий Кенгашнинг ХII чақириқ иккинчи сессиясида (1990 й. 20 июн) қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси "Мустақиллик Декларатсияси"дир. Ушбу Декларатсияни қабул қилишда республика Олий Совети депутатлари жонбозлик кўрсатдилар. "Мустақиллик Декларатсиясиъда ҳар бир миллат ўз тақдирини ўзи белгилаши, Декларатсия қоидаси билан кафототланиши таъкидианди. Унда ўзбек халқининг асллар давомида қўлга киритган давлат қурилиши ва маданий тараққиёт борасидаги бой Тарихий тажрибаси ва анъаналари ҳисобга олинди. Декларатсия 12 моддадан иборат бўлиб, унинг И-моддасида "Ўзбекистон ССР нинг демократик давлат мустақиллиги республиканинг ўз ҳудудида барча таркибий қисмларини белгилашда ташқи муносабатлардаги танҳо ҳокимлигидиръВдеб, ёзиб қўйилган. Сессия қабул қилган бу "Мустақиллик Декларатсияси" халқимиз томонидан катта мамнуният билан кутиб олинди. Шу кундан бошлаб республикада Ўзбекистоннинг иқтисодий ва сиёсий ҳаётига доир масалалар мустақил тарзда ҳал қилина борди. Бунга мисол тариқасида 1991-йил 22-июлида Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши Президиуми қарорида Президент ҳузуридаги Вазирлар Маликамасига Иттифоққа бўйсунувчи корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг Ўзбекистон ССР ҳуқуқий тобелигига ўтиши тартибини белгилаш вазифаси топширилди. Ўша вақтда Марказ раҳбарлари Республикалар Иттифоқини қанчалик сақлаб қолишга уринмасинлар, бунинг иложи йўқ эди. Чунки энди эскича тартиб билан мамлакатни идора этиб бўлмас, ўз навбатида иттифоқдош республикаларнинг мустақилликка бўлган интилиши тобора кучайиб борарди. Бироқ Марказни кучаятириш тарафдорлари бошқа усуллардан: намойишлар ўтказиш, митинглар ташкил қилиш, ҳатто ғайри конститутсион йўллар билан давлат тўнтариши ўтказиш билан бўлса-да, олдинги буйруқбозлик тизимини мустаҳкамлашга ҳаракат қилдилар. Бунинг акси сифатида Ўзбекистон ҳукумати ўзбек халқи манфаатларини ҳисобга олган ҳолда ўзининг фаоф сиёсатини давом эттирарди. 1991-йил 11-январида мамлакат Президенти қишлоқ аҳолисига бевосита амалий ёрдам бериш учун навбатдаги Фармонга имзо эҳекди. Мазкур Фармон 1989-йилда бошланган ҳақиқий янгиланишларнинг мантиқий давоми эди. Президент имзолаган ҳужжатда 1991-йилда пахта экин майдони қисқартириҲшини назарда тутиб, томорқа майдонларига 108,5 минг гектар ер ажратиш кўрсатилган. 1991-йил 14-февралда Ўзбекистон Олий Кенгашининг навбатдан ташқари тўртинчи сессияси бўлиб ўтди. Сессияда мамлакат Президенти И.Каримов нутқ сўзфади. Мазкур нутқ матбуотда "Мураккаб вазиятда оқилона сиёсат юритайилк" деган сарлавҳада чоп этилди. Ушбу нутқида Ўзбекистон раҳбари Иттифоқ шартномасига ўз муносабатини билдириб, Ўзбекистоннинг бу шартномага кирмаслигини қайд этиб ўтди. 1991 йил Наврўз байрами арафасида Президент авф этиш тўғрисидаги Фармонга имзо эҳекди. Ушбу Фармон ҳам халқ томонидан зўр қувонч билан кутиб олинди. Қолаверса, амнистиянинг ўша даврда фақат Иттифоқ Президенти эълон қилар эди. 1991-йил 19-августга келиб, бутун жаҳонни ҳаяжонга солган Москвада давлат тўнтариҲшига уриниш бўлди.
Тўнтариш тарафдорларининг асл мақсадлари Иттифоқда яшовчи барча халқларнинг мустақилликка эришувига ёМ қўймаслик ҳамда мамлакалдаги парокандаликдан фойдаланиб қолиш эди. Лекин Ўзбекистон раҳбариятимавжудижтимоий-сиёсийвазиятнисақлаш,республика будудида фавқулодда ҳолат жорий cлилишига, Конститутцияга қарши давлат тўнтарифишини қўллаб-қувватташ йўлидаги иғвогарона ҳаракатларга учмаслик учун ўзларининг бутун имкониятларидан фойдаландллар. Ўша вақтда Ўзбекистон Президенти Ҳиндистон сафарида эди. Сафардан қайтиб 19 август куни кечқурун Тошкент шаҳри фаоилари билан учрашиб, қатъий тарзда Ўзбекистон нуқтайи-назарини маълум қилди. Республика раҳбарияти: "Марказдан, ким бўлишидан қатъий назар, Қонунга хилоф кўрсатмаларни бажариш мумкинэмасъ\-деб ҳисоблади.20августда Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги ВазирларМаликамасинингҚорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри раҳбарлари иштирокида қўшина мажлиси бўлди.Унда Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиш йўли ўзгармаслиги ҳақида Баёнот қабул қилинди. Президент И.А.Каримов республика аҳолисига мурожаат билан чиқди ва Ўзбекистоннинг ўз мустақиллигига эришиш йўли қалъий эканлигини таъкидлади. Ўзбекистон Президентининг Фармони билан Фавқулодда ҳолат давлат комитетининг ғайри конститутциявий, ҳуқуққа қарши қарорлари ва бошқа кўрсатмалари ноқонуний деб эълон қилинди. Шундай раураккаб шароитда, яъни марказ ва республикалар ўртасидаги муносабатлар тобора таранглашиб, марказ бошқарув қобилиятини йўқотган ҳар бир жумҳурият ўз ҳолига ташлаб қўйилган бир шароитда Тарихий вазиятни тўғри баҳолаган Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримов Олий Кенгаш сессиясини чақириш ва унда Ўзбекистон Мустақиллиги ҳақида Қонун қабул қилишни талаб қилди. Чунки ҳар бир миллий жумҳуриятнинг чинакам тенг ҳуқуқлиги ва мустақиллиги таъминлангандагина таназзулдан чиқиш мумкин эди. Айни шу мақсадларни кўзлаб, жумҳурият Олий Кенгашининг ХII чақириқ навбатдан ташқари сессияси 1991-йил 31-августда ўз ишини бошлади. Ўзбекистоннинг мустақил давлат деб эълон қилинишида мазкур сессия калта Тарихий аҳамиятга эга бўлди. Унда «Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги тўғристда" ҳамда "Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида"ги масалалар кун тартибига қўйилиб, қизғин муҳокама қилинди.Сессияда ЎзбекистонРеспубликасининг давлат мустақиллиги тўғрисида Президент И.А. Каримов маъруза қилди. У ўз нутқида 1991-йил ўрталарида Марказий Ҳукумат олиб бораётган ички сиёсатни таҳлил қилди. 19-21 авгусл кунлари Москва Фавқулодда ҳолат давлат комлтети аъзоларининг халқлар озодлиги, жумҳуриятлар мустақиллигига қарши қаратилганлиги халққа рўй-рост билдирилди. Олий Кенгаш депутатлари моддама-модда муҳокамадан сўнг Ўзбекистон Республикасининг Давлат мустақиллиги тўғрисидаги қонунни қабуи қилдилар. Сўнгра Республика Давлат мустақиллиги тўғрисидаги Баёнот қабул қилинди. Ўзбекистон ССР нинг номи Ўзбекистон Республикаси деб ўзгартирилди.
Мустақиллик белгиланган кун 1-сентабр 1991-йилдан бошлаб миллий байрам ва дам олисб куни деб эълон қилинди. Ўзбекистон Республикаси мустақиллиги ҳақидаги бу бужжатлар ўзбек халқининг асрий орзуси рўёбга чиққанлигининг ҳуқуқий ифодаси бўлди.
"Ўзбекистон Республикасининг Давлат мустақиллиги тўғрисида"ги қонун 17 моддадан иборат бўлиб, мустақил республика учун вақтинча конститутцияролини ўйнайдиган бўлди.
Ушбу қонунда Ўзбекистон мустақил демократик давлат деб эълон қилинди, маъмурий-ҳудудий тузилисби, ҳокимият ва бошқарув идоралари тизимини мустақил белгилаш қонунлаштирилди. Республиканинг давлат бўлиниши ҳамда иқтисодий асослари ҳам қонунда ўз аксини топди. Шунингдек, ушбу бужжатда Ўзбекистоннинг Қорақолпоғистон билан муносабатлари хусусида сўз бориб, Ўзбекистон Қорақолпоғистоннинг ҳудудий яхлитлигини тан олиши ҳақида фикр юритилади, у Ўзбекистон таркибида эканлиги эътироф этилади. Бундай қонуннинг қабул қилиниши ўша даврда эришилган ютуқларнинг юқори чўққиси бўлди. Шундай қилиб, ўзбек халқи асрлар давомида орзу қилган мустақилликка тинч йўл билан, юртбошимиз л.А. Каримов бошчилигида республика раҳбариятининг оқилона йўл тутиши орқали эришилди.
Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги эълон қилиниши билан бирга Давлат мустақиллиги билан боғлиқ қонунлар тизимини яратиш зарур эди. Ўзбекистон эришган истиқиолни мустаҳкамлаш учун мамлакатда референдум ўтказишга қарор қилинди. 1991-йили 18-ноябрда Олий Кенгаш ВЛИИ сессияси Ўзбекистон Респуликаси референдумини ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилди. Шунга мувофиқ 29-декабрда; "Сиз Олий Кенгаш томонидан Ўзбекистон Республикаси мустақил давлат деб эълон қилинишини та^и11ау5121шТ» мавзуида референдиум ўтказишга катта тайёргарлик кўрилди. Референдум якунига кўра унда қатнашган аҳолинининг 98,2 фоизи Ўзбекистон мустақиллигини ёқлаб овоз берди. Ўзбекистон мустақли республика деб эълон қилиниши жаҳон жамоатчилиги томонидан ҳам зўр қониқиш билан кутиб олинди. Фикримиз исботи сифатида Америка Қўшина Штатларининг ўша пайтдаги Президенти Жорж Бушнинг И. Каримов номига юборган телеграммаси ҳамда Шветсия бош вазири К. Билодтнинг телеграммаларида кўриш мумкин. 24-сентабрда Тошкентда халқаро анжуман ўтказилди. Ўзбеклар (Туркистонликлар) нинг биринчи халқаро учрашувида Ўзбекистон Президенти нутқ сўзтади. 1991 йил 14 сентябрида Ўзбекистон Компартиясининг Фавқулодда ХХШ сездида 1.А.Каримов таклифи билан Ўзбекистон Компартияси КПСС таркибидан чиққанлиги эълон қилинди. Партиянинг бундай буён фаолият кўрсатмаслиги Эътиборга олиниб, ушбу партия ўрнида Халқ-Демократик партияси тузилгани эълон қилинди. Ўзбекистон мустақил давлат деб эълон қилинган куннинг ўзидаёқ мустақил давлат рамзларини жорий қилиш юзасидан амалий чоралар кўрилди. Ўзбекистон Республикасининг Давлат Байроғи тўғрисида, республика гербининг нусхаси ва Давлат мадҳиясининг мусиқий баёни ҳақида махсус қарор қабул қилинди. Унда Конститутция комиссиясининг эксперт гуруҳига Давлат байроғининг вариантлари устида ишлашни давом эттириш, Олий Кенгашнинг тегишли қўмиталарига Конститутция комиссиясж ижодий гуруҳи билан ҳамкорликда Давлат байроғи, мадбияси ҳақида қонун лойиҳаларини ишлаб эҳиқиб, навбатдаги сессияга тақдим этиш топширилди. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ] 991-йил л8-ноябрида бўлиб ўтган ВЛИ] сессияси "Ўзбекистон Республикасининг Давлат Байроғи тўғрисида" қонун қабул қилди. Ўзбекистон Республикасининг Давлат Байроғи улуғ аждодларимизнинг ақида ва маслакларига мос келувчи, милиат табиати ва халқимиз руҳиятидан келиб эҳиқиб, унинг миллий ва маънавий жиҳатларини ҳам ўзида акс эттирмоғи керак эди. Мамлакатимиз давлат байроғи юртимизнинг ўтмиши, бугунги куни вакелажаги ёрқин рамзи бўлиб қолди. 1992-йил 2-июлда Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Х сессиясида "Ўзбекистон Республикасининг давлат герби" тўғрисида қонун қабул қилинди. Давлат гербидаги ҳар бир белги чуқур маънога эга. Герб рангли тасвирда бўлиб, хумо қуши кумуш рангда, қуёш, бошоқлар, пахта чаноғи ва "Ўзбекистон" деган ёзувлар тилла рангда, ғўза шохлари, барглари ва водийлар яшил рангда, тоғлар ҳаво рангида, чаноқдаги пахта, дарёлар, ярим ой ва юлдуз оқ рангда. Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи тасвирланган лента тўрт хил рангда берилган. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 1992-йил 10-декабрида бўлиб ўтган ХИ сессиясида "Ўзбекистон Республикасининг Давлат мадҳияси тўғрисида"ги қонун қабул қилинди. Сессияда шоир Абдулла Орипов ва бастакор Мутал Бурхонов томонидан тайёрланган мадҳия нусхаси тасдиқланди.
Ўзбекистон мустақлиликка эришгандан кейин давлат бошқарувининг Президентлик шакли ривожланди. 1991-йил 29-декабрда ўзбек халқи хоҳиш-иродаси билан Ўзбекистон Республикаси Президентини сайлади. Сайловга жиддий тайёргарлик кўрилиб, Ўзбекистон Республикаси сайловлари муқобиллик асосида ўтди. Олий Иавозимга икки номзод-Ўзбекистон ХДП ва Ўзбекистон касаба уюшмалари федератсияси номзоди И.А. Каримов ва "Эрк" Демократик партияси вакили Салой Мадаминов (Муҳаммад Солиҳ) номзоди қўйилди.
Сайловлар якунига кўра 8 миллион 514 минг 136 овоз ёки овоз беришда қатнашганламинг 86 фоиз.и Ислом Каримов номзодим, 1 миллион 220 минг 474 сайловчи (12,3 Во) Салой Мадаминов номзодини ёқлаб овоз берди. Марказий сайлов комиссияси округ комиссиялари мажлис баёнларини кўриб эҳиқиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисидаги қонуннинг 35-моддасига асосан Ислом Абдуғаниевич Каримовни Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига сайланган деб ҳисоблашга қарор қилди.
И.А.Каримов-Ўзбcкистон мустақиллигининг асосчиси ва етакчиси Жаҳон цивилизасиясида алоҳида ўрин тутадиган, кўп асрлик бой тарихга эга Ўзбекистон диёрида бутун дунёга масбҳур олимлар, давлат арбоблари етишиб чиққан. Буюк халқ, буюк эл буюк зотларни яратади.
Халқимизмнг кўп йиллар давомида олиб борган матонатли кураши натижасида қарор топган мустақил Ўзбекистонда бозор муносабатларига асосланган одил, ҳаққоний дейнократик жамият қуриш стIХияли (кўр-кўрона) равишда эмас, балки жаҳон тараққиётининг, чунончи, буюк заминимизда яратилган Тарихий тажрибаларга, ғояларга, маърифий-илмий тараққиётга амал қилган ҳолда рўёбга чиқди.
Ўзбекистон мустақиллик томон йўл тутар экан 1989-йилнинг ёз ойлари ва 1990-йилнинг баҳорида Ўзбекистон ҳаётида унинг раҳбарлигида бурилиш даври бўлди. Худди шу пайтларда ўзбек ҳалқининг тақдирини ҳал қиладиган тараққиёт йўллари ишлаб чиқилди. Хусусан, тенг ҳуқуқли Мустақил Ўзбекистоннинг инсон манфаатини ҳимоя қилиш устивор вазифа деб мақсад қўйган демократик йўлда ривожланиши бош стратегик йўналиш деб белгиланди. Ана шу йўлнинг бошида, 1989-йилнинг июнидан Ўзбекистоннинг раҳбари, 1990-йилни мартидан Ўзбекистон Респубикасининг Президенти сифатида Ислом Абдуғаниевич Каримов турди.
Советларнинг кучи тугаётган ва аламини кимдан олишини билмай турган бир пайтда коммунистик мафкура ва амалиётнинг ҳаётга зид томонланни икир-чикиригача тушуниб етган ва дадил ошкора қила биладиган жасоратли, довюрак 1. Каримов ўша чириб бораётган тизим учун "иттифоқчи республикаларда энг хавфли" шахсга айланди.
Асрларга тенг қисқа вақтда Ўзбcкистонда эрисбилган ютуқлар, хусусан, мамлакатда ўрнатлиган ижтимоий-сиёсий, иқтисодий барқарорлик, Тарихий, динжй, миллий қадриятлармизнинг тикланиши, жамиятда ўрнатлиган осойишталикни, мустақил Ўзбекистон рcспубликасининг хаиқаро ҳамжамиятда тутган ўрнининг ортиб боришини блитун ҳалқимиз, жаҳон жамоатчилиги Ислом Каримов номи билан боғлайди.
Дунё мамлакатларида янги жамият қуришнинг "Ўзбек модел ига" унинг асосеҳиси ва етакчиси Ислом Абдуғаниевич Каримовнинг сиёсий чизмасига қизиқиш ортиб бормоқда. Америка Қўшина Штатларида чиқадиган нуфлизли "Новое русское слово" ҳафтаномаси (Қаранг: "Московские новостръ. 4-сон, 1993-йил 10-октабр). Ўзбекистон Президенти И. Каримовни Мустақил давлатлар ҳамдўстлигининг кўп раҳбарларига намуна қифиб кўрсатади ва БМТ Хавфсизлик Кенгашига мурожаат қилиб, Ўзбекистон Президентининг ижтимоий-сиёсий фаолиятига Эътибор беришга ва унинг тажрибаси билан нотинч мамлакатларнинг давлат раббарларини таништиришга cбақиради. 1996 йили Венада (Австрия) "ХХ аср халқлари доҳийлари" номида чоп этилган китобларнинг бир жилди Ўзбекистон Президентига бағишланган. Китоб муаллифлари "... Ислом Каримов коммунизмдан кейинги Ўрта Осиё минтақасидаги энг буюк давлат арбобидир" деб тан беради.
Ислом Каримовнинг ҳар бир асари, маъруза ва мақплалари бозор муносабатларига асосланган демократик жамият қуришнинг ғоявий-назарий асосларини, амалий ишларининг кундалик дастурини ташкил қилади.
Ғарб ва шарқнинг ривожланган мамлакатлари асрлар давомидаги тараққиёт йўлларини, ўзбек давлатчилигининг минг йиллар давомидаги Тарихий тажрибасини ўрганган ҳолда яратилган л.А. Каримов асарларида Мустақил Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маънавий-маданий тараққиётининг муҳим йўналишлари, янги жамият қуришнинг бутун дунёда тан олинган асосий тамойиллари тўғрисида таълимот яратилди.
Истиқлолнинг дастлабки босқичида насбр юзини кўрган "Ўзбекистоннинг ўз мустақил ва тараққиёт йўли", "Ўзбекистон-бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли7» ва бошқа бир қанча асарлари ва нутқларида баён этилган Ўзбекистон Республикаси мустақлилигининг
биринчи навбатдаги вазифалари кейинчалик ғоят муҳим аҳамият касб этган "ъЎзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлидаъ1, "Демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш вазифалари" ва бошқа асарларида ўз ривожини топди.
Ўзбекистоннинг яқин ўтмишида ва ХХ асрнинг сўнгги ўн йилида босиб ўтган йўллари, уламинг сабоқлари, ХХI асрда Республика истиқлолини мустаҳкамлашнинг стратcгик вазифаларининг асосий йўналишлари И.А.Каримовнинг бир қанча хорижий мамлакатларда босилиб чиққан «Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари.", "Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда." асарлари ва Иккинчи чақириқ Олий Мажлиснинг биринчи сессиясидаги (22-январ 2000-йил) нутқида баён этиб берилди.
Ислом Каримов донолигининг яна бир кўриниши бозор муносабатларига ўтиш ва демократик жамият қуриш жараёнида маънавий-маърифий, ғоявий ва мафкуравий ишларнинг юксак аҳамиятини таъкидлаб кўрсатганлигидадир.
Ғарбнинг тараққий этган демократик мамлакатларида, Совет империяси парчалангандан кейин вужудга келган ҳамдўстлик мамлакатланнинг ҳеч бирида юксак ма навиятли инсонни тарбиялаш ишларига муҳим вазифалардан деб қаралмаган. Мустақилликнинг дастлабки кунларидан бошлаб И.А.Каримовнинг ҳар бир маъруза ва нутқлари ва асарларида бозор муносабатларига ўтиш даврида инсоннинг бойиш учун бўлган табий ҳаракатлари унинг моддий ва маънавий қашшоқланишига олиб келмаслигини, юксак маънавиятли, эътиқоди кучлик шахсни шакллантириш янги жамият қуришнинг зарурий шарти эканлигини кўп маротаба таққослаб кўрсатади.
Истиқлол шароитида одил демократик жамият қуриш вазифаларининг ортиб бориши, халқаро экстремистик, диний ақидапарастлик ҳаракатларнинг мустақиллигимизга таҳдидини ҳисобга олиб, Ислом Каримов жамиятшунос олимлар билан учрашувида (апрел, 2000й), газета ва журналлар мухбирларининг саволларига жавобларида (феврал 1998-йил, август 1998-йил, июн 2000-йил) миллий истиқлол ғояси ва мафкурасини ишлаб чиқиш ва уларни аҳоли ўртасида кенг тарғиб қилиш, айниқса ёшларимиз онгига сингдириш зарурати бу мураккаб Лекин муҳим ишларнинг йўллари ва усулларига Эътиборини кучайтирди.
1.А.Каримов истиқлолнинг биринчи кунларидан бошлаб таълим-тарбия соҳасида туб ўзгаришлар яратишга, янги жамият қуриш талабларига жавоб берадиган кадрлар тайёрлаш масаласига катта аҳамият берди. Президентимиз томонидан ишлаб чиқилган "Таълим тўғрисида"ги Қонун ва Кадрлар тайёрлашнинг млилий дастурига илғор тараққий этган мамлакатларни жамоатчилиги томонидан юксак баҳо берилмоқда. М. Ломоносов номидаги Москва Давлат университетининг ректори академик В.Садовничий Ўзбекистонда янги авлод тарбияси, таълим тизимини тубдан исиоҳ этиш борасида амалга оширлиаётган ишлар россиялик олимлар, таъИЖм соҳаси мутахассислари томонидан юксак баҳоланаётганини таъкидлайди. "Биз сизни келажак авлод учун катта ғамхўрликлар қилаётган давлат раҳбари сифатида алоҳида ҳурмат қиламиз"-дейди у Ўзбекистон Президентига мурожаат қилиб. И.А.Каримовга дунёнинг энг илғор илм-фан, маданият ва сиёсат арбоблари қаторида жаҳоннинг энг йирик ўқув юртларидан бўлган Москва Давлат университетининг фахрий профессори унвони берилди.
Ўзбекистон республикасининг қисқа вақт ичида таълим-тарбия, маданият ва спорт соҳасида эришган катта ютуқларини ҳисобга олиб И.А.Каримовга ЮНЕСКО "Оллин медали", халқаро Олимпия комитети томонидан "Ўтин медал" топширилиши, Россия федератсияси Олий педагогика академиясига фахрий аъзо этиб сайланиши бежиз бўлмасдан юртбошимиз томонидан ишлаб чиқилган ва муваффақиятҲ амалга оширлиаётган Кадрлар тайёрлаш млилий дастурининг дунё миқёсида тан олинганлигининг белгисидир.
И.А. Каримов янги жамият қуришда млилий, диний қадриятларимизни тиклаш ишларига, шу мақсадда Ватанимиз тарихини холисона, ҳаққоний яратишга жамиятшунос олимларнинг Эътиборини жалб қилди. Фрезиденлимиз истиқлолнинг дастлабки кунларида (1992 йил январ): "Тарихга, меросимизга бўлган муносабат тубдан ўзгартирлииши лозим, янги дарсликлардан тортиб оддий китобларгача-ҳаммасига ҳақиқат ёзилиши шарт" деб аниқ вазифа қўйди.
Ватанимиз тарихини ўрганиш унинг янги, келажак авлодни тарбиялашдаги тутган ўрни, аҳамияти масалалари И.А.Каримовнинг "Тарихий хотирасиз келажак йўқ" (1998-йил, август) номли асарида кенг баён этиб берилди. Юртбошимиз ҳаққоний тарих миллатнинг ўзлигини англашнинг пойдевори, маънавий-мафкуравий, ғоявий-сиёсий ишларимизнинг ҳақиқий манбайи эканлигини қайта-қайта таққослаб кўрсалади. Президентимиз ҳар бир "сиёсатчиман, арбобман деган одам, агар виждони бўлса, ўз халқининг Тарихий ўтмишини билиши шарт" деб вазифани кескин қўйди.
Ўтиш даврининг мураккаб вазифалари, қарама-қаршиликлари давлат раҳбаридан бошқарувнинг ҳар хил усулларини керак бўлса қаттиқўлликни талаб қилади. Президент Ислом Каримов шундай вазиятда халқимизманфаатларига мос келадиган демократик усуллардан фойдаланиб мамлакатни бошқармоқда.
1992-йил Россиянинг "Комсомолская правда" газетаси мухбири: "Мухолифларингиз сизни тоталитаризмда айблаб танқид қилмоқда" деса, унга жавобан И.А.Каримов: "Ҳа, мен буни яхши биламан. Мухолифларим мени диктатор қилиб кўрсатишни жуда хоҳлайдилар. Тан оламан, эҳтимол менинг ҳаракатимда авторитаризм нишоналари бордир. Аммо мен буни фақат бир нарса билан изоҳлайман: тарихнинг муайян даврларида, ҳақиқий давлатчилик қарор топаётган пайтда айниқса бир тизимдан иккинчисига ўтиш даврида ҳар ҳолда кучли ҳокимият зарур. Қон тўкилишига ва қарама-қаршиликка йўл қўймаслик, минтақада миллатлараро ва фуқароларнинг тотувлиги, тинчлиги ва барқарорҳгини сақлаш учун шундай бўлиши зарур. Бу йўлдамен жоммни фидо қилишгатайёрман" дебжавоб берган эди.
Ўзбекистон халқининг истиқлол йилларида эришган энг катта ютуғи-мамлакатда ўрнатилган тинчлик, барқарорлик, тартиб интизомдир. Республика аҳолисининг мутлақ кўпчилиги (97,5 фоизи) бундай шароитга бевосита И.А.Каримовнинг етакчилигида эришилди деб ҳисоблайди.
Ўзбек халқи 2000-йил 9-январда бўлиб ўтган Президент сайловида ўзининг Ислом Каримовга нисбатан чуқур ҳурмати ва эбтиромини изҳор қилди. Сайловчифарнинг 91,9 фоизи Ислом Каримовга овоз бериб яна бир карра давлат раҳбари этиб сайлади.
И.А.Каримов янги даврнинг жаҳон миқёсидаги давлат арбоби, Ўзбекистон халқининг буюк йўлбошчиси сифатида мамлакатнинггина эмас, хорижий давлатлар ва халқаро ташкилотларнинг қатор нишонлари ва фахрий унвонлари билан тақдирланди.