Toshkent viloyat chirchiq davlat pegagogika instituti

Bolalarda vokal appari va kuylash faoliyati turlari

Bolalarda o'ziga xos ovoz apparati (qisqa va ingichka ovoz paychalari, kichik o'pka sig'imi) mavjud. Odatda baland bosh tovushi, xarakterli yengillik, "kumush" tembr (ayniqsa, o'g'il bolalarda), lekin tembrning to'yinganligi yo'q. Shartli ravishda xordagi bolalar ovozlarini yoshiga qarab 3 guruhga bo'lish mumkin: kichik guruh, o'rta maktab o'quvchilari va katta xodimlar. Kichik bolalar guruhi - eng kichik yoshdan 10-11 yoshgacha. Falsetto ovoz ishlab chiqarish. Juda kichik diapazon, agar maksimal bo'lsa: I oktavagacha - II oktavagacha yoki D I - D II oktava. Bular boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar (1-4 sinflar). Kam ovoz kuchi. Bundan tashqari, o'g'il va qizlar o'rtasida sezilarli rivojlanish yo'q. Bunday xor jamoalarining repertuarida asosan 1-2 asar bor. Xor ta'limining ushbu boshlang'ich bosqichida professional qo'shiqchilik mahorati yotadi: intonatsiya, vokal texnikasi, ansambl.
Vokal apparatining faoliyati uchun bolalar o'tirgan yoki tik turgan holda qo'shiq aytishidan qat'i nazar, qo'shiq aytishga munosabatni kuzatish muhimdir. Qo'shiqni o'rnatish qoidalari rahbarlarga ma'lum, maktab o'quvchilari qo'shiq aytish jarayonida ularga rioya qilishlari kerak. Ular buni muntazam ravishda eslatib turishlari kerak.
Bolalar bilan barcha vokal va xor ishlari musiqiy va vokal eshitishning har tomonlama rivojlanishiga asoslanadi: melodik, garmonik, polifonik modal, dinamik, tembr.
Bolalar, o'smirlar va yoshlar bilan ishlashda tovush chiqarishning asosiy usuli yumshoq hujum bo'lishi kerak. Yosh bolalar uchun qattiq hujum qabul qilinishi mumkin emas. Qattiq hujum faqat ba'zan, alohida tasviriy qurilma sifatida mumkin. Ovoz ishlab chiqarishning doimiy usuli sifatida qattiq hujumdan foydalanish nafas olishning bir xil ishini buzadi, ovoz paychalarining ishiga salbiy ta'sir qiladi.
Bola ovozining ovoz sifati ustida ishlashga alohida e'tibor berilishi kerak - qo'shiq tembrining asosiy xususiyatlarini rivojlantirish: tovush, parvoz, tebranish, tushunarlilik, bir tekislik. Majburiy qo'shiq aytish bolalarning qo'shiq ovoziga katta zarar etkazishini unutmaslik kerak. Uning asosiy xususiyatlarining rivojlanishiga to'sqinlik qiladi, turli xil buzilishlar va vokal apparati kasalliklarini keltirib chiqaradi. Majburiy, baland ovozda kuylash badiiy ijrochilik talablariga zid keladi.
Bolalar ovozini saqlash metodlari. Bolalar ovozi apparatining tuzilishi va hushovozlikning shakllanish xususiyatlarini chuqur o’rganish bolalar ovozini saqlash va tarbiyalash uchun ma’lum metodika ishlab chiqishni zarur qilib qo’ydi. Bu ikki tushunchani (bolalar ovozining shakllanish va uni saqlash tushunchasini) bir-biridan ajratib bo’lmaydi. Chunki, bolalarni qo’shiq kuylashga to’g’ri o’rgatish ovozni saqlashning eng muhim usulidir, demak umumiy ta’lim maktablarida musiqa tarbiyasini amalga oshiruvchi musiqa o’qituvchilarining roli juda kattadir. Bolalarni qo’shiqsevar qilib tarbiyalash, o’qituvchilarning malakasiga, bolalar ovozidagi xususiyatlarni bila olishiga, qo’shiqqa o’rgatish metodikasini qanchalik egallaganligiga bog’liqdir.
Har bir o’qituvchi o’quvchilarni qo’shiq kuylashga o’rgatar ekan, u qo’shiqni bolalarga xos go’zal, jaranglagan, tiniq tovush bilan qiynalmasdan, erkin hech qanday zo’riqishsiz aytadigan qilib tarbiyalashga intilishi kerak.
Bolalarning vokal-xor malakalarini egallashi, qo’shiqchilik qobiliyatini doimiy o’stirib borishi, ijrochilik imkoniyatlarini rivojlantirish ustida muntazam ish olib borishi kerak. Qo’shiq kuylash malakalarini egallash ustida ish olib borilganida yelkani bukchaytirib yoki boshni orqaga tahlab o’tirishning nafas olishga va tovush hosil qilishga yomon ta’sir qilishini ko’rsatadigan har xil ko’rgazmali qurollardan foydalanish juda yaxshi natijalar beradi. Sinfga bolalarning qo’shiq kuylayotgnida to’g’ri va noto’g’ri holatda turganligini ko’rsatadigan plakatlar osib qo’yish mumkin.

1.