Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

1-расм. Юк кўтариш машиналарининг таснифланиши 
ми н о р а л и
к о н со л
ка б елли
темир йў л кра ни
а в то мо б и л ь
к ў п р и к л и
ч о р п о я
к р а н -б а л к а
2-расм. Кран турлари. 
 
Бу кранлар қурилиш майдонларида, цехларда машинасозлик 
заводларида кенг қўлланилади.Уларнинг иш тавсифи циклик 
кўринишда бўлади. Ҳар бир циклга қуйидаги жараёнлар киради:

---

468 
➢
юкни ушлаб олиш;
➢
юкни аниқ бир масофага кўтариш; 
➢
кран ҳаракати чегарасида юкларни транспортировка 
қилиш; 
➢
юкни тушириш;
➢
юкни бўшатиш. 
Шу билан бирга айниқса сочилувчан юкларни ортишда 
узлуксиз ишлайдиган транспортерлардан фойдаланиш мақсадга 
мувофиқдир [3]. 
Хулосалар ва тавсиялар. 
Логистик тизимда маълум бир 
масофа оралиғида амалга ошириладиган жараёнлар қатъий вақт 
оралиғида бажарилиши лозим. Портларда,темир йўлларда, 
аэропорт омборхоналарига олиб келинган маҳсулотлар, юклар ва 
хом ашёлар ўз вақтида ишлаб чиқариш корхоналари ва 
истеъмолчиларга ўз вақтида етиб бормаса, сифат кўрсаткичлари 
пасайиб кетади. Бу эса ҳар бир соҳа ва тармоқнинг иқтисодий 
кўрсаткичларига салбий таъсир этади.
Мазкур ҳолатларни олдини олиш мақсадида ҳар бир цикл 
оралиғида бажариладиган технологик жараёнларни аниқлашда 
“юкларни ташишнинг вақт оралиғи графиги”ни жорий этиш 
мақсадга мувофиқ бўлар эди. Жумладан, юк кўтариш машиналари 
амалга оширадиган технологик операциялар мазкур графикда энг 
бошланғич ва охирги поғонани эгаллайди. 
Юк кўтариш, ортиш ва тушириш жойларида фаолият кўрса-
таётган мутахассисларнинг юқори малакакали бўлиши, машиналар 
ишчи жиҳозларининг автоматлашганлиги, универсаллиги ва 
маневрчанлиги юқори даражада таъминланган бўлса, тизимда 
амалга 
ошириладиган 
барча 
босқичлар 
муваффақиятли 
бажарилади. Бу поғоналарда юқори сифат кўрсаткичларига 
эришишишда ўзига хос бўлган ташкилий ва технологик чора-
тадбирларни ишлаб чиқишни тақазо этади. Жумладан: 
-соҳадаги мутахасисларни юк кўтариш машиналарининг
 
янги 
замонавий русумлари билан танишишиш бўйича ҳорижда 
малакасини ошириш; 
-автоматлаштирилган тизимлар ва рақамли технологияларни 
фойдаланилаётган машина ва механизмларга тезроқ жорий этиш;

---

469 
-яроқсиз деталларни ўз вақтида алмаштириш, таъмирланиши 
лозим бўлган жиҳоз ва қурилмаларга техник хизмат кўрсатишни 
сифатли амалга ошириш; 
-юк кўтариш машиналарида реконструкция ва модернизация 
жараёнларини ўз вақтида бажариш. 
Юқорида келтириб ўтилган вазифаларни ҳар бир корхонада ўз 
вақтида амалга оширилиши ўзининг иқтисодий жиҳатдан ижобий 
самарасини беради.