Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Xarbiy dala terapiyasi fani: mavzu: nurlanish va nur kasalliklari tuzuvchilar: Zokirov Abduvohid 217A

energiyaning kompton effekt usuli bilan yutilishi katta ahamiyatga ega.

Korpuskular nurlarning xususiyatlari:

Betta zarrachalar tuzilishi bo’yicha manfiy zaryadga ega elektronlar va

musbat zaryadli pozitronlardan iborat. Betta zarrachalarni kirib borish xususiyati

havoda metrda o’lchanadi, tirik to’qimalarda esa santimetrda (2-5 mm) betta

zarrachalar atomning elektron qavati elektronlari bilan asosan o’zaro ta’sirlanib

atomlar ionlanishini chaqiradi.

Alfa zarrachalar musbat zaryadlangan geliy yadrosidan iborat bo’lib, ikkita

proton va ikkita neytrondan tashkil topgan. Ular yuqori zichlik ionlanishni

chaqiradi va kichik kirib borish xususiyatiga ega. Alfa zarrachalar havodagi tezligi

bir necha santimetr bo’lsa, organizm to’qimalarida millimetrning yuzdan nechadir

bo’laklaridan iborat.

Neytronlar yadro zarrachalaridan bo’lib, zaryadga ega emas. Energiyasi

bo’yicha neytronlar bir necha guruhga bo’linadi : sekin, oraliq, tez, o’ta tez,

atomlar yadrosi bilan o’zaro ta’sirlanadi (qattiq va qattiq emas radiatsion ushlash )

neytronlarni zararlangan tanachalar yadrosi bilan o’zaro ta’siri jarayonida hosil

bo’lgan (protonlar va beruvchi yadrosi, elektronlar va alfa zarrachalar) va gamma

nurlanish atomlar va molekulalar ionlanishning bevosita sababidir. neytron

Nurlanish to’qimalarda molekulalar shikastlanishini yuqori darajada chaqirish

xususiyatiga ega. Bunday moddalarga tirik to’qimalar kiradi.

Ionlovchi nurlanish ta’sirida organizmda rivojlanadi:

1. Nurlanish energiyasini yutish natijasida ionlangan va qo’zg’algan atomlar va

molekulalar hosil bo’ladi (bevosita ta’sir)

2. Suvning radiolizi mexanizmi va kimyoviy faol erkin radikallar H, OHI,

H2O2 hosil bo’lishi (bilvosita ta’sir)

Nurlanishli shikastlanishlar patogenezi:

1. Ionlovchi nurlanishni bevosita ta’siri (to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita) organizm