5.MAVZU. PSIXOLOGIYA FANIGA KIRISH. TIBBIYOTDA PSIXOLOGIK BILIMLARNING O’RNI VA AHAMIYATI REJA:
1.Psixologiya fanining tibbiyotdagi o’rni. Psixologiyaning shakllanish tarixi va rivojlanish bosqichlari.
2.Qadimgi dunyo va o’rta asr faylasuf va mutafakkirlarining psixologiya ilmi to’g’risidagi tushunchalari. Dunyo va rus olimlarining psixologiya faniga qo’shgan hissalari.
3.Psixologiyaning prеdmеti, maqsadi va vazifalari hamda printsiplari.
4. Psixika va ong muammolari. Ongning psixologik tavsifi. Onglilik va ongsizlik tushunchalari.
5. Psixologik qonuniyatlar va ularni aniqlash mеtodlari.
6.Psixologiya fanining tarmoqlari, bosqa fanlar bilan bog’liqligi.
Tayanch tushunchalar: tibbiyot psixologiyasi, bemor ruhiyati, defektologiya, kasalliklar, miya, anomaliya ong va ongsizlik, determinizm, animizm, tropizm Psixologiya ko‘plab fanlar bilan uzviy bog‘liq holda rivojlanib bormoqda. Fanlar orasidagi bog‘liqliklar psixologiyaning fanlar tizimidagi o‘rnini belgilab beradi hozirgi zamon psixologiya sohalari hozirgi kunga kelib 300 dan ortiqni tashkil qiladi. Bu sohalar o‘ziga xos ob’ektga ega bo‘lib, bir-biridan farq qiladi. Shu bois fan sohalarini o‘rganish qulay bo‘lishi uchun tarmoqlarni ma’lum tizimga keltirish maqsadida ma’lum guruhlarga tasniflash joriy qilingan. Tibbiyot psixologiyasi shifokor faoliyatining va bemor xulq-atvorining psixologik jihatlarini o‘rganadi. Uni quyidagi tarmoqlari mavjud:
A) neyropsixologiya — psixik hodisalar bilan miyadagi fiziologik tuzilishlar o‘rtasidagi nisbatni o‘rganadi; B) psixofarmakalogiya — dorivor moddalarning shaxs ruhiy holatiga ta’sirini o‘rganadi; V) psixoterapiya — bemorni davolash uchun ruhiy ta’sir vositalarini o‘rganadi; Tibbiyot sohasidagi barcha masalalar, vazifalar tibbiyot psixologiya masalalar bilan chambarchas bog’lanib ketadi. Tibbiyot psixologiyasi asoslarini o`rganish tibbiyot xodimining vazifasi va burchidir.
tibbiyot psixologiyasisi ko`magida tibbiyot xodimlari va vrachlar:
1) asab-ruhiy kasalliklar yoki somatik kasalliklar bilan og’rigan bemorlarning ruhiy aholi to`g’risida;
2) bemor psixikasiga somatik kasallikning ta’siri to`g’risida va aksincha, asab-ruhiy o`zgarishlarning somatik kasalliklarning o`tishiga ta’siri to`g’risida to`g’ri fikr yurita oladilar.
3) somatik kasalliklarning kelib chiqishi, o`tishi va oqibatlarida ruhiy omillarning qanday rol o`ynashini aniqlay oladilar.
tibbiyot psixologiya quyidagi mavzularni o`rganadi.
1.bemor shaxsining individual –psixologik, individual tipologik, emotsional holatlari, ularning tibbiy-psixologik ko`rsatkich-lari va h.
2.tibbiyot xodimlarining shaxslilik xususiyatlarini, kasbiy qobiliyatlari, kasbga oid qadriyatlari tizimi va boshqalar.
3. Tibbiyot xodimlari bilan bemorlar o`rtasidagi shaxslararo munosabatlar, ya’ni tibbiyot xodimi – bemor, bemor-bemor munosabatlari, shuningdek bemorning o`z kasaliga munosabatini belgilovchi omillarni.
4 tibbiyot xodimlarining o`zaro munosabatlarini.
5. O`rta tibbiyot xodimlarining shaxslilik va kasbiy xususiyatlarini.
tibbiyot psixologiyasining asosiy vazifasi — shaxsning kasallikka reaksiyasini va bemorning o`rta tibbiyot xodimi, vrach hamda o`z yaqin qorindoshlari bilan munosabati xususiyatlarini o`rganishdan iborat.
tibbiyot psixologiyasi yana quyidagilarni o`rganadi:
1.kasalliklarning oldini olish va sog’liqni mustahkamlashda psixikaning rolini.
2.turli xil kasalliklarning kelib chiqishi, kechishi-da, rivojlanishida psixikaning roli va o`rnini.
3. Kasallikni davolash vaqtida psixikaning holatini.
4.turli kasalliklarda ro`y beradigan ruhiy o`zgarishlarni va ularning oldini olishni.
Tibbiyot psixologiyasining maqsadi bemorga uning shaxsiga oid individual xususiyatlarni hisobga olgan holda shubxasiz terapevtik samara beradigan usullarni topib, yondoshishdan iboratdir.
Mustaqil mamlakatimiz tabobatining asosida bemor psixikasiga ozor beradigan turli ta’sirotlardan, jumladan, somatik kasalliklarga aloqador ta’sirotlardan saqlab borib, bemorni imkoni boricha avaylash va unga insonparvarlik, mehribonlik, shirinsuxanlik bilan muomala qilish tamoyili yotadi.
Bemorning ruhiy aholiga to`g’ri baho bera bilish va shu aholiga ta’sir ko`rsatish uchun tibbiyot xodimi tibbiyot psixologiyasi asoslarini bilishi shart.
Tibbiyot psixologiyasi psixoprofilaktika, psixoterapiya, psixogigiena kabi dolzarb masalalarni ham o`rganadi. Tibbiyot psixologiyasi bemor odam kasalliklarining kelib chiqishiga, kechishiga va oldini olishga aloqador bo`lgan psixik faoliyatning turli tomonlarinn tekshiradi. Tibbiyot psixologiyasining metodlari quyidagilar: kuzatish metodi, eksperiment metodi, so`rab-surishtirish va suhbat metodi, tarjimai holini tekshirish metodi, faoliyat samaradorligini tekshirish, testlash, kompyuter asosida aniqlash, anketalash. Barcha tibbiyot fanlari singari tibbiyot psixologiyasi ham ikki qismdan iborat:
1. Umumiy tibbiyot psixologiyasi.
