|
BUFERNING TA’SIR MEXANIZMI - СН3СООН / СН3СОО-
- NН4 / NН3
BUFER ERITMALARNING TA’SIR MEXANIZMI - СН3СОО− + Н+ → СН3СООН
- СН3СООNa + НCl → СН3СООН + NaCl
- СН3СООН + −ОН → НОН + СН3СОО−
- СН3СООН + NaОН → НОН + Н3СCООNa
- NН3 + Н+ → +NH4
- NН3 + НCl → NH4Cl
- +NH4 + −OH → НОН + NН3
- NH4Cl + NaOH → НОН + NН3 + NaCl
BUFER SISTEMASIGA QO’YILADIGAN TALABLAR: - Undagi kislota (РКА< 3) o’ta kuchli bo’lmasligi kerak, bunday hollarda kislota dissotsasiyasiga ahamiyatsiz qarash kerak emas;
- Undagi kislota (РКА > 11), o’ta kuchsiz bo’lmasligi kerak, bunday hollarda tuzlar gidroliziga ahamiyatsiz qarash kerak emas.
- Buferli eritma рНi bog’liq:
- Kislota-asos juftining (uning рКа si orqali) bog’lanish tabiatiga
- Temperaturaga
- Asos va kislota molyar muvozanatdagi o’zaro nisbatiga
BUFER SIG’IMI - BUFER SIG‘IM - 1l bufer eritmaning pH qiymatini dastlabki ko‘rsatkichiga nisbatan bir birlikka o‘zgartirish uchun qo‘shiladigan kuchli kislota yoki kuchli asosning mol ekvivalent miqdori bilan belgilanadi:
- bu yerda: B — bufer sig‘imi; c — kuchli kislota yoki asos miqdori,
- mol//; pH0 — kislota yoki asos qo‘shilgunga qadar bo‘lgan eritmaning
- vodorod ko‘rsatkichi; pH x — kislota yoki asos qo‘shilgandan keyingi
- eritmaning vodorod ko‘rsatkichi.
- Agar qonda buffer sig’imi 100 foiz deb olinsa bufer sistemalari quyidagi ko’rinishda taqsimlanadi:
| | | - Oqsilli
- (zardob oqsillari)
| | | | | | | OQSILLI BUFER SISTEMA QON PLAZMASIDA - Gidrokarbonatli bufer
- H2CO3 / HCO3– PKA 6,25
- Fosfatli bufer
- H2PO4– / HPO42− PKA 6,8
- Oqsilli bufer
- HPt/ Pt – bikarbonatli sistema bilan bog’langan holda uchraydi.
ERITROSITLARDA - GEMOGLOBINLI BUFER 2 ХIL KO’RINISHDA:
- НHB / HB – РКА 8,2
- НHB∙О2 / HB∙О2 – РКА 6,95 (OKSIGEMOGLOBINLI)
- GEMOGLOBIN OKSIGEMOBLOBINLI BUFER ERITROTSITLARNING UMUMIY BUFER SIG’IMINING 75% FOIZINI TASHKIL ETADI.
GEMOGLOBIN BUFER SIFATIDA - # gistidinli bo’lishi mumkin
- AMINOKISLOTALI BUFER SISTEMA
ORGANIZMNING BOSHQA TO’QIMALARIDA - SIYDIKDA, HUJAYRALARARO SUYUQLIKDA FOSFATLI BUFER SISTEMA QONGA NISBATAN KO’PROQ MUHIM ROL O’YNAYDI.
- TAXMIN QILINISHICHA TO’QIMALARDA AMINOKISLOTALI VA PEPTIDLI BUFER SISTEMALARI MAVJUDDIR (KARNOZIN DIPEPTID, АNSERIN).
GIDROKARBONATLI BUFER SISTEMA - GENDERSON-GASSELBAX TENGLAMASIGA KO’RA,
- РН = РКА(Н2СО3 / НСО3–) + ℓG = = 6,1 + ℓG
- BU YERDA S – СО2 NING QONDA ERUVCHANLIK KOEFFICIENTI, 0,033 GA TENG (BUDZEN KOEFFICIENTI), PСО2 – СО2 NING MUVOZANAT PARTSIALBOSIMI
- СО2 ning suvda erigan qismi
- 6,4 25 ⁰С da 6,1 37 ⁰С da
KISLOTA - ASOS MUVOZANATINING BUZILISHI - pH qiymatining 0,2 – 0,3 birlikka o’zgarishi jiddiy patologik buzilishlarga olib keladi.
- pH qiymatining 0,6 birlikka surilishi o’limga olib keladi!!!
- Oqsil tuzilishi va funksiyasi o’zgaradi, oqibatda fermentativ bo’lmagan kataliz ishga tushadi (organism uchun kerak bo’lmagan organik reaksiyalar sodir bo’ladi).
- 4. Nafas yo’llari alkalozi
- 3. Nafas yo’llari atsidozi
- KISLOTA -ASOS MUVOZANATINING
- BUZILISHI
TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI - Tibbiyotda pH qiymatini doimiy me’yorda ta’minlab turadigan buffer eritmalarga ehtiyoj tug’iladi:
- bu eritmalarni organizmga kiritish uchun;
- laboratoriya muhitida biologik jarayonlarni o’rganish uchun;
- klinik analizlarda va h.k.
VAZIYATLI MASALALAR: - 7,5 ml natriy gidrofosfatning 0,1 normalli va 7,5 ml natriy digidrofosfatning 0,1 normalli eritmalaridan tashkil topgan fiziologik buffer eritmaning рН qiymatini hisoblang. Natriy digidrofosfatning рКsi 7,2 teng.
- 20 ml qon zardobiga tarkibida 2 mol vodorod xlorid saqlovchi xlorid kislota qo’shilganda eritmaning рН qiymati 3,4 gacha o’zgaradi.
Vaziyatli testlar: - 1. Bufer sistemalarning рН ini o’zgartirmaydigan miqdorda kuchli kislota yoki asoslarni qo’shish chegarasi bo’ladi.
- А. Bu chegara qanday kattalik bilan belgilanadi?
- а) рН qiymati
- б) kislota yoki asosning hajmi
- в) buffer sig’imi
- г) buffer konsentrasiyasi
- д) kislota yoki asosning dissosiasiya konstantasi
- Б. Bu kattalik qancha buffer eritma uchun hisoblanadi?
- а) 10 litr
- б) 15 litr
- в) 1 litr
- г) 5 litr
- д) 0,1 litr
- В. Bu kattalikni hisoblash uchun qanday formuladan foydalaniladi?
- а) рН = - lg [H+]
- б) См = m / MV
- в) Кд = [AB]/ [A+]n [B-]m
- г) n = m / M
- д) В = С / рН1 – рН0
- 2. Organizmda bufer sistemalar muhitning рН qiymatini doimiy qilib saqlab turadi.
- А. Qiyudagi bufer sistemalardan qaysi biri asosan qonda faoliyat ko’rsatadi?
- а) fosfatli
- б) ammiakli
- в) gidrokarbonatli
- г) asetatli
- д) oqsilli
- Б. Tanlangan bufer sistemaning kimyoviy tarkibini ko’rsating.
- а) NaH2PO4 + Na2HPO4
- б) NaHCO3 + H2CO3 *
- в) CH3COONa + CH3COOH
- г) PtCOONa + Pt COOH
- д) NH4Cl + NH4OH
- В. Tanlangan buffer eritmaga ОН- ionlarini qo’shganda bufer ta’siri mexanizmini aks ettiruvchi jarayonni ko’rsating.
- а) H2CO3 + OH- = HCO3- + H2O*
- б) H2PO4- + OH- = HPO42- + H2O
- в) NH4Cl + OH- = NH4OH + Cl-
- г) CH3COOH + OH- = CH3COO- + H2O
- д) Pt COOH + OH- = Pt COO- + H2O
Турли рН эга бЎлган ацетатли буфер эритмаларини тайерлаш | | | | - To’liq va to’g’ri bajarildi
| | | - Eritmani tayyorlash uchun 5 toza va quruq kolba olish.
| | | | | - Har bir kolbaga sirka kislotaning 0,1 М eritmasidan quyish
| | | | | - Har bir kolbaga 0,1 М natriy asetat eritmasidan qo’shib va sirka kislota eritmasi qo’shib aralashtiriladi.
| | | | | - Elektrolitik stakanga tayyorlangan bufer eritmani ketma-ket qyish.
| | | | | - Shishali va kumush xloridli elektrodlardan galvanik zanjir tayyorlash.
| | | | | - рН qiymatini o’lchash uchun tugmachani bosish va рН ni yozib olish.
| | | | | - Genderson-Gasselbax tenglamasi yordamida bu eritmalarning рН ini hisoblash.
| | | | | - рН ni nazariy va amaliy qiymatlarini solishtirib tajribaning nisbiy xatoligini hisoblash.
| | | | | | | | Қон зардобининг буфер сиғимини аниқлаш | | | | - To’liq va to’g’ri bajarildi
| | | - Титрлаш учун 2 тоза ва қуруқ колба олиш
| | | | | - 2 колбага 5 мл дан қон зардобини қуйиш
| | | | | - рН Ўзгариш интервалини хисоблаш, индикаторни тЎғри танлаш ва уни колбага қуйиш
| | | | | - Ишчи эритма натрий гидроксидни бюреткага қуйиш ва ноль нуктасига келтириш
| | | | | - Фенолфталеин индикатори билан эквивалент нуқтагача титрлаш, ишчи эритманинг хажмини Ўлчаш
| | | | | - Бюреткага хлорид кислотанинг ишчи эритмасини қуйиш ва ноль нуқтасига келтириш
| | | | | - Метилоранж индикатори иштирокида эквивалент нуқтагача титрлаш, ишчи эритманинг хажмини Ўлчаш
| | | | | - Кислота ва асос буйича қон зардобининг буфер сиғимини хисоблаш
| | | | | | | | - gidrokarbonatli bufer
- sistema
Do'stlaringiz bilan baham: |
