Toshkent Tibbiyot Akademiyasi “Tibbiy va biologik kimyo” kafedrasi

Аzotli asos
Мonosaharid; riboza(R=OH) yiki dezoksiriboza (R=H)
Fosfat kislota
Аdenozin-3`-fosfat

Nukleotidlarning tarkibi va tuzilishi

Azotli asos
Мonosaharid riboza (R=OH) yoki dezoksiriboza (R=H)
Fosfat kislota
Аdenozin-3`-fosfat
Kovalent bog’lar bilan polinukleotidning tutash zanjiriga bog’langan nukleotid zanjirlarning ketma-ketligi nuklein kislotalarning birlamchi tuzilishi deyiladi
Polinukleotid zanjirning bir uchida boshqa nukleotidi bilan bog’lanmagan fosfat kislota qoldig’i bo’ladi va shuning uchun ham lotincha R harfi bilan belgilanadi, polinukleotid zanjirning ikkinchi uchida shakar molekulasi qoldig’ining uchinchi holatida fosfat kislota bilan bog’lanmagan erkin spirt gidroksili bo’ladi va u zanjirning ON- uchi deyiladi.
DNK ning ikkilamchi tuzilishi bu uning molekulasidagi polinukleotid zanjirlarning fazoviy tuzilishidir. DNK ning ikkilamchi tuzilishini 1953 yili Dj. Uotson va F. Krik taklif qildilar.
Adenin qoldig’i Timin qoldig’i
Guanin qoldig’i Sitozin qoldig’i
I Nukleotid zanjir II Nukleotid zanjir
DNK ning ikkilamchi tuzilishi
1950 Chargaff qonuni
Ervin Chargaff
DNK tarkibidagi nukleotidlarning o’zaro munosabati ma’lum qonuniyatlarga buysunadi. Bu qonuniyatlar amerikllik olim E. Chargaff tomonidan aniqlangan, u Chargaff qoidalari deb yuritiladi.
Bu qoidaga muvofiq:
1) purinli asoslarning soni pirimidinli
asoslarning soniga teng, ya’ni (A+G) = (Ts+T).
2) har qanday DNK tarkibidagi adenin molyar
mikdorini timinning molyar miqdoriga va
guaninning molyar miqdorini sitozinning molyar
miqdoriga nisbati 1 ga teng, ya’ni A/T=G/Ts=1
3) pirimidin halqasining 4-holatida va purin
halqasining 6- holatida aminoguruh saqlagan
asoslarning soni xuddi shu holatlarda
oksoguruh saqlagan asoslarning soniga teng.
Bu A+Ts=G+T ekanligini bildiradi.
Chargaff qonuni
[ А ] + [ G ] = [ Т ] + [ C ] = 50%