Toshkent tibbiyot akademiyasi farmakologiya

8. а- адреноблокаторларнинг фармакологик хоссалари 
Fentolamin, tropafen, digidroergotoksin, digidroergotamin,Prazozin
Moddalar qon tomirlar va a‘zolardagi-adrenoretseptorlami falajlab, ekzogen va
endogen katexolaminlar ta‘siriga to'sqinlik qiladi. M oddalar postsinaptik a-hamda
presinaptik a 2 -adrenoretseptorlami falajlaydi. Qon tomirlarda joylashgan postsinaptika 
adrenoretseptorlar 
falajlanishi 
tufayli 
qondagi 
adrenalin, 
mediatoradrenalin
adrenoretseptorlami qo'zg'ata olmaydi tomirlar kengayadi.Tomirlaming kengayishi
qisqa muddat davom etadi, chunki presinaptik joylashgan a, - adrenoretseptorlar 
falajlanishi tufayli mediator noradrenalinning erkin holda ajralishi oshib boradi —
adrenergik o'tkazuvchanlik tez tiklanadi, qon bosimi yana ko'tarilishi, taxikardiya paydo 
bo'lishi mumkin.Agar adrenalin a adrenolitiklardan keyin yuborilsa, uning ta‘siri 
butunlay o'zgaradi, qon bosimi ko'tarilish o'miga pasayib ketadi. Bunda a
adrenoretseptorlar falajlanishi tufayli adrenalin tomirlaming P - adrenoretseptorlarini 
qo'zg'atadi, ulaming silliq mushaklari bo'shashadi,tomirlar kengayadi, qon bosimi 

---

17 
pasayadi.a-adrenoblokatorlar 
me‘da-ichak adrenoretseptorlarini falajlashi tufayli
oshqozon sekretsiyasi, ichak peristaltikasi oshadi; moddalar miotrop, spazmolitik 
ta‘sirga ham ega. a-adrenolitiklar tibbiyotda qon bosimini tushirish, gipertoniya 
kasalligini davolash uchun qo'llaniladi.Moddalar ayniqsa qo'l, oyoqlardagi tomirlami 
kengaytiradi, endoarterit, Reyno kasalliklarini davolashda qo'llaniladi.Fentolamin
buyrak usti bezining o'smalari tufayli kelib chiqqan gipertenziyani aniqlash va
davolash uchun venalarga yuboriladi, gipotenziv ta‘siri qisqa muddat davom etadi.
Fentolamin prekapillar sfinkterlar, arteriolalaming qisqarishiga to'sqinlik qiladi, ichki 
a‘zolamibuyrak, o'pka, yurakning qon aylanishiga ijobiy ta‘sir ko'rsatadi, yurak 
faoliyatini oshiradi, shuning uchun shoklami, ayniqsa, kardiogen shokni davolashda 
qo'llaniladi. 
Tropafen davomli ta‘sir etadi, moddaning atropinga o'xshash ta‘siri ham bor.
Digidroergotoksin, digidroergotamin qoramug' alkaloidlari unumlaridan bo'lib, qon
bosimini muntazam ravishda pasaytiradi, arteriolalami kengaytiradi, venalar tonusini
oshiradi, ular gipertoniya kasalligining boshlang'ich bosqichlarida, miya tomirlari 
qisqarganda migren, endoarterit, Reyno kasalliklarida qo'llaniladi.a -adrenolitiklardan
prazozin postsinaptik joylashgan a adrenoretseptorilami tanlab falajlaydi muttasil
gipotenziv ta‘sir ko'rsatadi, arteriolalami hamda venalami kengaytiradi, yurakka 
venalardan qonning qaytishini kamaytiradi, yurak faoliyati yengillashadi,chunki chetda 
joylashgan tomirlar qarshiligi ham kamayadi. Prazozin gipertoniya kasalligini, ayniqsa, 
o‗smirlardagi gipertoniyani davolashda qo'llaniladi, og'iz orqali yuboriladi.Pfizer fiimasi
chiqaradigan kardura (doksazolin mezOat) tanlab postsinaptik a,- adrenoretseptorlami
falajlaydi, chetda joylashgan qon tomirlami kengaytiradi, periferik bosim pasayadi. Shu 
bilan birga kardura gipolipidemik ta‘sirga ham ega, gipertoniya kasalligini davolashda
qo'llaniladi.Yurak va qon tomirlarda organik o'zgarishlar bo'lsa, a - adrenolitiklami 
qo'llash man etiladi. Gastrit kasalligida (bolalarda) bular ehtiyotlik bilan qo'llaniladi.
Fentolamin davomli qo'llanganda og'ir gipoglikemiya ro'y berishi mumkin.