Toshkent tibbiyot akademiyasi farg‘ona filiali “ijtimoiy fanlar” kafedrasi

GLOSSARIY:


Avantyurizm (frans. aventure – sarguzasht, xavf) – 1) shaxsning g‘arazli maqsadiga erishish uchun sodir etadigan g‘ayriqonuniy hatti-harakatlari 2) shubhali ishlarga moyillik.
Avtarkiya (yun. auterkeia – o‘z-o‘zidan qoniqish, autos - o‘z va arkeo – to‘q holatdaman degan ma’noni anglatadi) – bir mamlakatning boshqa mamlakatga bo‘lgan tobeligidan qutulib, iqtisodiy va siyosiy jihatdan o‘z-o‘ziga etarli iqtisodiyot barpo etishga qaratilgan yopiq siyosati. Avtarkiya davlatning suverenitetini belgilab beradi.
Agrar inqiroz – amalga oshirib bo‘lmaydigan zaxiralarning o‘sishiga, narxlarning pasayishi, ishlab chiqarish hajmining qisqarishi, ishlab chiqaruvchilarning sinishi (bankrot)ga olib keluvchi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ko‘p va sifatsiz ishlab chiqarish.
Agressiya (lot. agressio – hujum qilish, tajovuz) – 1) biror hududni egallash, davlat mustaqilligini tugatish, siyosiy tizimni o‘zgartirish maqsadida olib borilgan noqonuniy qurolli hujum, xalqaro huquqlarga zid ravishda bir davlat (davlatlar) boshqa davlat (davlatlar)ga kuch ishlatishi. A. Harbiy, iqtisodiy, psihologik, g‘oyaviy va hokazo bo‘lishi mumkin. A.ni aniqlash BMT Bosh Assambleyasining 1974 yil 14 dekabrdagi rezolyusiyasida qabul qilingan. A.ga uchragan davlat individual yoki jamoa tarzda o‘z-o‘zini himoya qilish huquqiga ega (BMT Nizomining 51 moddasi). Bunday holda davlatning harakatlari, agar u A.ni boshlovchi bo‘lsa ham, oqlanadi. Hududni bosib olish yoki A. tufayli erishilgan boshqa ijobiy harakatlar ham qonunga zid hisoblanadi. A. ishlatilgan hollarda BMTning Xavfsizlik Kengashi ba’zi harbiy operatsiyalarni o‘tkazish orqali harbiy choralarni ham qo‘llashi mumkin (BMT qurolli kuchlari shuningdek,, BMTga a’zo davlatlarning qurolli kuchlarini ishlatish). BMT Nizomining 5-moddasiga muvofiq, agressiv urush eng og‘ir xalqaro jinoyat hisoblanib, reparatsiyalar va restitutsiyalar shaklidagi xalqaro huquqiy va moddiy javobgarlikka olib keladi. Amalga oshirilish uslubiga ko‘ra A. bevosita va bilvosita bo‘lishi mumkin. 2) kishilarning jamiyatda bahamjihat yashash me’yorlari va qoidalariga zid bo‘lgan maqsadli destruktiv hatti-harakat, hujum qiluvchi (jonli va jonsiz) ob’ektlarga zarar etkazuvchi, odamlarga jismoniy zarar keltiruvchi yoki ularda salbiy holatlarni uyg‘otuvchi taranglik, qo‘rquv, ezilganlik yoki xo‘rlanganlik holati va boshqalar.