Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va x d. t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va x.d.t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi

Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

“Tasdiqlayman ” Toshkent Tibbiyot Akademiyasi o’quv ishlari bo’yicha prorektor professor O.R. Teshayev__________________ “____”_________________2010 yil

Yagona metodik tizimga asosan tuzilgan amaliy mashg’ulot

uslubiy ishlanmasi III kurs talabalariga mo’ljallangan

№ 63 Mavzu: Anemiya diagnostikasi

T.T.A. M.U.X. tomonidan tavsiya etilgan “____”_____________2010 yil

2010-2011 o’quv yili

№ 63 Mavzu: Anemiya diagnostikasi

1. Mashg’ulot o’tkazish joyi: auditoriya,palatalar, gematologiya bo’limi.

2. Mashg’ulotning davomiyligi - 2 soat.

3. Maqsadi va vazifalari.

Talabalarni anemiya bilan bemorlarning asosiy shikoyatlari bilan tanishtirish va shu bemorlarni surab-surishtirish. Talabalarni anemiya bilan bemorlarda surab-surishtirish, kuzdan kechirish, paypaslash va tukillatishni va kon tahlilini analiz kilishni urgatish. Anemiya bilan bemorlarni ovkatlanish hususiyatlarni tugrisida tushuncha berish.

Talaba bilishi lozim:

- anemiya bilan bemorlarning shikoyatlarni bilish

- anemiya rivojlanish mehanizmni bilish

- anemiya bilan bemorlarning tekshirish usullarini bilish

- anemiya bilan bemorlarni asosiy simptomlarni bilish

- anemiya bilan kasalangan bemorlarni mustaqil ravishda tekshirishi va ular bilan ishlashi

- qon taxlili va suyak ko’migi taxlillarini mustaqil o’qishi

- yig’ilgan ma’lumotlar asosida sindromal diagnoz qo’yish

4. Motivasiya.

Bugungi kunda anemiyalar Ozbekistonning kasalliklar strukturasida birinchi urin egalaydi. Anemiya nafakat boshka azolarga butun organizmga tasir korsatadi. Anemiya bilan bemorlarni tugri paypaslashni va tukillatishni bilish, surab-surishtirish va kuzdan kechirish uz vaktida anik tasxis kuyishga va davolashda axamiyatli.

5. Fanlararo bogliqlik.

Vertikal integracia

Gorizontal integracia

Vertikal integraciya: Gorizontal integraciya:

Anatomiya Patologik anatomiya

Fiziologija Patologik fiziologiya

Gistologiya
Umumiy qon analizi o’pka, yurak-qon tomir, xazm, ayirish va boshqa sistema kasalliklarida amalga oshiriladi. Bundan tashqari talaba qon analizini to’g’ri taxlil qila olishi nafaqat terapiya nefrologiya, gematologiya kasalliklarida, balki genekologik va xirurgik kasalliklarda tashxis qo’yishda muxim ahamiyatga ega.

Gemoglabin o’pkada havo tarkibidagi kislarod bilan birikib oksi gemoglabin hosil qiladiva to’qimalarga borib gemoglabinga va kislarotga ajraladi. Gemoglabin to’qima hujayralarga kislarodni berib to’qima hujayralaridan karbonat angidrid gazini briktirib olib o’pkada ajratadi. Shuning natijasida ichki nafas olish sodir bo’ladi. Eritrositlarning soni yoki gemoglabin miqdorini kamayishi kam qonlik hisoblanadi. Bu esa bolalarning yoshlik vaqtida noto’g’ri ovqatlanishi ovqatni sifat tarkibiga etiborsizlik ochiq havodan yaxshi foydalanmaslik oqibatida darmonsizlik tez charchab qolish va bosh aylanish kasalligiga olib keladi . bolalarda bunday kasallikga uchraganda temir moddasiga boy, vitaminlik va yuqori kaloriyalik ovqatlarni istemol qilish kerak(jigar, hayvon qonidan tayyyorlangan ovqatlar, olma, sabzi, qulupnay va boshqalar).

Eritrositlar cho’kish reaksiyasi. (POE). Agarda qonning ivishdan saqlab, shishadan yasalgan kopilyarda bir necha soatga qoldirsak, qon aralashmasidagi eritrasitlarni kapilyar trupkalar tubiga cho’kib qolganini ko’ramiz.

Eritrositlarni cho’kish tezligi turli yoshdagi kishilarda, ayollarda, bolalarda turlicha bo’ladi. Bundan tashqari turli xil kasalliklar tufayli ham o’zgarishi mumkin.

Masalan: 3-9mm. erkaklarda, ayollarda 7-12mm. soatiga cho’kadi. Organizm holatining o’zgarishlarida eritrositlar cho’kish reaksiyasini o’zgarishi kuzatiladi.

Eritrositlarning ma’lum tezligida cho’kishdan foydalanib tibbiyotda kasalliklarni belgilashda foydalaniladi. Buni tibbiyotda POE deyiladi. Aniqlaydigan asbobni panchenko apparati deyiladi.

Organizm qattiq shamollaganda tuberkiloz kasalligida, xomilador ayollarda, yallig’lanish kasalligi boshlaganda va boshqa o’zgarishlarda eritrositlar cho’kish reaksiyasi tezligi ortadi.

Leykositlar oq qon tanachalari qoning yadroli xujayralari bo’lib aktiv harakatlarning xususiyatiga egadir. Ular har xil shaklda bo’lib, 1kub mm bolalar qonida 8000-11000 gacha bo’ladi, katta odamlarda normal holatda bo’ladi. Uning soni kun mobaynida o’zgarib turishi mumkin. Lekositlar 3 gruppa bo’ladi. 1) donador leykositlar 2)donasiz leykositlar 3) monositlar.

Donador leykositlar o’z navbatida 3 guruhga bo’linadi: neytrofilar eozanofillar va bazofillar.

Leykositlarning ko’rsatilgan miqdoridan ortib ketishi lekositoz deb atalsa miqdordan kamayib ketishi lekopinya deyiladi.

Lekasitlar organizm ichki muhutining posboni hisobl;anadi chunki lekositlar qonga va limfaga tushgan mikroblarni viruslarni organizm ichiga kirishi qatttiq kurashadi. Organizmga tushgan moddalarni neytrallash xususiyatiga ham egadir.

Trombositlar -qon plastinkari, qonning shalkli elemenlar orasida eng maydasidir. Ular komikda hosil bo’ladi. 1mm³ 300000 dan 400000 qon plastinkalari bo’ladi uning soni ham yoshga qarab o’zga boradi. Trabbasitlar qonning ivishida muhim rol o’ynaydi. Qon ivishi organizm uchun biologik ahamiyatga ega bo’lib jarohatlanganda qon yo’qotishdan saqlanadi.

Yurak organizmda nasos funksiyasini bajaradi. Yurak va qon aylanish sistemasiga yurak, arteriyalar venalar kapilyar kiradi. Yurakdan qon olib ketuvchi tomirlar arteriyalar yurakga qon olib keluvchi qon tomirlar vena qon tomirlar deyiladi. Qon qon tomirlarida harakatlanar ekan murrakkab yo’lni katta va kichik qon aylanish doiralarini bosib o’tadi.

Katta qon aylanish doirasi yurakning chop qorinchasidan boshlanib butun tanani qon bilan taminlab, yurakning o’ng bo’machasiga venoz qon sifatida qo’llanadi.

Kichik qon aylanish doirasi yurakning o’n qorinchasidan o’pka arteriyasi bilan boshlanib o’pkaga boradi, tarmqlanib o’pka hujayralari bilan gaz almashinib yurakning chap bo’machasiga quyiladi.

Sog’lom odamda qon 3-4 minut ichida iviydi. Ba’zi odamlar qon plazmasining tarkibida qonning ivishida muhim ahamiyatga ega bo’lgan biologik modda-antigemofil omil yetarli bo’lmaydi. Bu kasallik gemofiliya deb atalib, u nasldan-naslga, ya’ni ota-onadan bolaga o’tadi. Bunday odamlarda qon ivishi buziladi, natijada bexosdan burundan qon kelishi, salgina jarohat tufayli ko’p qon yo’qotish mumkin. Bundan tashqari, trombositlarning soni kamayganda, ovqat tarkibida kaltsiy (Ca) ionlari,  kaliy (K) vitaminining miqdori yetishmay qolganda ham qonning ivish xossasi kamayadi.

Eritrositlar (qizil qon tanachalari) - suyaklarning ko’mik qismida hosil bo’ladi. Eritrositlarning hosil bo’lishi va soni normal miqdorda bo’lishi odamning sog’lig’iga, ovqatlanishiga, jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishiga, quyoshning ultrabinafsha nurlarini yetarli qabul qilishiga bog’liq.

Leykositlar  (oq qon tanachalari) - yadroli qon hujayralari bo’lib, yadrosining shakliga va bo’yalishiga qarab uch turga: monositlar-bir yadroli yirik leykositlar limfositlar-bir yadroli, lekin monositlardan bir oz maydaroq; donador leykositlar, ya’ni granulositlarga bo’linadi. Leykositlar sonining ko’payishi leykositoz, kamayishi leykopeniya deb ataladi. Leykositlar suyaklarning ko’mik qismida va taloqda (limfositlar) hosil bo’ladi. Leykositlarning asosiy vazifasi organizmni yuqumli kasalliklardan himoya qilishdir. Ular organizmga kirgan mikroblarni yutib, eritib yuboradi. Bu hodisa fagositoz deb ataladi. Leykositlarning bu xossasini atoqli rus olimi I.I. Mechnikov aniqlagan.  Odam yuqumli kasalliklar bilan kasallanganda leykositlarning soni ko’payib, 1mm3 qonda 10-20 mingga yetadi va undan ham ortishi mumkin. Odam uzoq vaqt davomida kam va sifatsiz ovqatlansa, bir necha kun, hafta davomida og’ir mehnatdan charchasa, surunkali uzoq davom etuvchi kasalliklarda leykositlar soni kamayadi. Bu esa organizm nihoyatda kuchsizlanganligidan dalolat beradi.

Trombositlar (qon plastinkalari) - suyaklarning ko’mik qismida va taloqda hosil bo’ladi. Yadrosi bo’lmaydi. Past tabaqali umurtqali hayvonlar trombositlarning yadrosi bo’ladi. 1mm3 qonda 300-400 ming dona trombosit bo’ladi. Ular leykositlarga o’xshab 2-5 kun yashaydi.





6. Darsning mazmuni.

6.1 Nazariy qism

Darsning asosiy kismga utishdan oldin talabalarning normal va patologik fiziologiya buyicha bilim saviyasini anilash zarur. Bu uchun ananaviy didaktik usulda surov utkaziladi (savol-javob).

Savollar:

- Kaysi elementlar kon tarkibiga kiradi?

- Anizocitoz nima?

- Poykilocitoz nima?

- Eritrocitlarni hayet davomiligi normada?

- Erkaklarda va aellarda gemoglabin normada?

- Gemning transporti?

Kamkonlik (anemia) - patologik xolat bulib, unda yo eritrositlarning mikdori kamayadi, yoki eritrositlardagi gemoglobinning kamayishi natijasida u funksional yetish-movchilikka ega bulib

koladi. Kamkonlikning xar xil tasnifi bor. Patogenetik koida asosida tuzilgan tasnif buyicha xamma

kamkonliklar uchta asosiy guruxga buli-nadi:

1. Kon xosil bulishi buzilishidan kelib chikkan kamkonlik:

a) ekzogen va endogen temir yetishmovchiligidan kelib chikkan kamkonlik (erta va kechki xloroz,

xomilador-lik kamkonligi, agastrik, gastroenterogen);

b) vitamin V₁₂ va folat kislotaning ekzogen va endogen yetishmovchiligidan kelib chikkan kamkonlik: ularning uzlashtirilishi buzilishi natijasida kelib chikadigan Addison - Birmer kamkonligi (xirurgik-agastrik, anenterogen, vitamin V12ning gijjalar tomonidan kup uzlashtirilishi natijasida - gijjali; omiladorlikdagi pernisioz kamkonlik); ilikning zax,arli shikastlanishi natijasida kelib chikadigan gipoplastik va aplastik kamkonlik (yukum-li kasalliklarda, xavfli usmalarda, nefritlarda, ba'zi bir dorilar ta'sirida yoki immun xoldan toyishi natijasida, nur energiyasi ta'sir kilganda va xokazo. Bularga yana ilik metaplaziyasidagi kamkonlik kiradi, leykozlarda, mielom kasalligida, ilikning avfli ўsma metastazida.

2. Kon yukotish natijasidagi utkir va surunkali kamkonlik.

3. Kon parchalanishi natijasida kelib chikadigan gemolitik kamkonlik.

a) tomirdan tashkaridagi, xujayra ichidagi gemoliz natijasida kelib chikkan surunkali irsiy-oilaviy shakli;

b) tomir ichidagi gemoliz natijasida kelib chikkan utkir gemolitik kamkonlik, infeksion va zaxarli omillar bilan chakirilgan kamkonlik, sepsis, bezgak, gemolitik zaxarlar, kuzikorin, ilon zaxarlari, guruxi tugri kelmaydigan kon kuyishdan kelib chikkan kamkonlik, gemoglobinuriya va boshkalar. Ilikning morfologik va funksional xolatiga karab kamkonlikning kuyidagi turlari farklanadi:

- giperregeneratorli,

- regeneratorli,

- aregeneratorli.

Eritrositlar gemoglobin bilan tuyinishiga karab xam kamkonliklar ajratiladi, boshkacha aytganda rangli kursatkich buyicha: normoxrom (0,8-1,0), gipoxrom (<0,8) va giperxrom (>1,0). Gipoxrom kamkonliklarga temir yetishmovchilngi natijasida kelib chikkan, surunkali kon okishidan keyingi, gastroenterogen kamkonlik, xloroz-lar kiradi. Giperxrom kamkonlikka Addison-Birmer kamkonligi,

axrestik, botriosefal kamkonliklar kiradi. Kamkonlikning barcha boshka turlari asosan normoxrom kamkonlik xisoblanadi.

Kamkonlikning klinik va gematologik alomatlarini 3 guruxga bulish mumkin:

1. Xamma kamkonliklarning umumiy belgisi asosan patofiziologik buzilishlarga boglik, xususan gipoksiya va yurak-kon tomir buzilishlari kuzatiladi.

2. Fakat ma'lum kamkonlik guruxiga mos bulgan alomatlar.

3. Ilikda kon ishlab chikarilishi va kon ishlab chikarilishidagi uzgarishlar.

Birinchi guruxga teri va shillik pardalar rangining okarishi, bosh aylanishi, bosh ogrishi, kulokda shovkin paydo bulishi; yurak soxasida noxush sezgilar sezish, xansirash, umumiy xolsizlik va tez charchash kiradi. Bundan tashkari, yurak-kon tomir sistemasi tomonidan taxikardiya, yurak chegarasining kengayishi, yurak uchida sistolik shovkin, EKG da yurak muskulidagi distrofik uzgarishlar, kam-konlikning ogir darajasida kon aylanish yetishmovchiligi rivojlanishi mumkin.

Yukorida kayd kilingan belgilar u yoki bu kamkonlikka xos alomat xisoblanmaydi, chunki ularning patogenetik mexanizmi bir va u kamkonlik darajasi bilan aniklanadi. Kamkonlikning rivojlanishi organizmning tashki muxit sharoitiga moslashish kobiliyatiga boglik. Yengil xollarda umumiy alomatlar kupincha bulmaydi, chunki kislorodga bulgan fiziologik muxtojlik ximoya-moslashish mexanizmi orkali ta'minlanadi. Ammo ancha rivojlangan kamkonlik yoki unga kushilgan kon aylanish etishmovchiligi organizmni kislorod tankisligiga olib boradi.

Kon ketishdan keyingi utkir kamshonlik.

Bu jaroxatlanish va ichki a'zolar butunligi buzilishi natijasida kelib chikadi. 12 barmok ichak yarasida, usmada, oshkozon polipozida, jigar sirrozida, kizilungach venalari varikoz kengayganda, upkadan, buyrakdan kup kon ketganda, gemorroidal kon ketishlarda, gemofiliyada, akusherlik amaliyotida bacha-dondan tashkari x,omila va boshkalarda utkir kamkonlik kuzatiladi.Kup kon ketgan vaktda miya, yurak va boshka xayotiy muxim a'zolarning kon bilan ta'minlanishi mumkin bulmay koladi va u ulim bilan tugaydi. Agar bemor tirik kolsa, ogir kollaps kelib chikadi. Bunga javoban periferik tomirlarning reflektor torayishi vujudga keladi. Kon talokdan, teri osti kletchatkasidan va boshka depolardan kon tomiriga tushadi, boshkacha aytganda, koplash jarayonla-ri sodir buladi. Klinik belgilari asosan kamkonlik, suvsizlik, tomir tonusining susayishi bilan ifodalanadi. Bemor xansirash, yurak urishi, yurak sox,asidagi ogirlik va ogrikdan, kup suv ichish, kuz oldining jimirlashidan shikoyat kiladi. Kuzdan kechirishda teri rangining, shillik pardalarning okarishi kuzatiladi. Kuz korachigi kengayib, ba'zan kurmay kolish mumkin, chunki tur pardaning maxsus elementlari anoksiyaga juda sezgir. Terini sovuk ter bosgan, xansirash kuzga tashlanadi. Es-xush saklangan yoki xiralashgan, alaxlash kuzatilishi mumkin. Bemorni tez-tez xikichok tutadi va u esnaydi. Tomir urishi ipsimon, arterial bosim tushib ketadi, tana xarorati pasayib, ba'zan kungil aynishi, kusish kuzatiladi.

Klinik kurinishi kon xajmiga va uning bkish tezligiga boglik. Tez rivojlanuvchi kon ketish eng xavfli

kamkonlik xisoblanadi. Bunda eritrositlar mikdorining kamayishi emas, balki gemodinamik buzilish rivojlanishiga olib keluvchi aylanib yuruvchi kon mikdorining kamayishi muxim urin tutadi. Konni tekshirganda tomirlarning reflektor torayishi, tomir yullarining kiskarishi, depolardan konning tushishi (talok, jigar, muskullar) natijasida gemoglobin va eritrosit kursatkichlari ilgarigi kursatkichlardan birmun-cha kamaygan buladi. 2-3 kun utgandan keyin eritrosit va gemoglobin kursatkichlari pasayadi, chunki gidremiya ri-vojlanadi - tukima suyukligi tushib, kon xajmi tiklana-di. Sungra ilikning kuchli faoliyat kursatish belgilari namoyon buladi: retikulositlar mikdori ortadi, periferik konda polixromatofillar va normoblastlar paydo buladi.

Kon ketishidan keyingi surunkali kamkonlik katta amaliy axamiyatga ega bulgan, kup uchraydigan

kasalliklar guruxiga kiradi.

Etiologiyasi xilma-xil: bavosilda, oshkozon va 12 barmok ichakning yara kasalligida, uzok vakt kon ketganda, bachadondan kon ketganda, gemorragik diatezda, xavfli usmalarda kuzatiladi. Ba'zan kon ketish uchogi shunday kichik buladiki, xatto uni bilolmay kolish xam mumkin.

Kasallik klinikasi kamkonlik darajasiga mos keladi, bundan tashkari, asosiy kasallik bilan belgilanadi. Kasallar umumiy xolsizlik, bosh aylanishi, kulokda . shovkin bulishi, tez charchash, xansirash (ayniksa jismoniy zurikkanda), es-xushni yukotish kabilardan shikoyat kiladilar. Kuzdan kechirganda terining kurukligi va okarishi, yuz va oyoklardagi bilinar-bilinmas shishlar kurinadi. Odatda bemor uncha ozmaydi. Sochlari murt bulib, erta okaradi va tukiladi. Tirnoklari botik buladi, kundalang burmalar kurinadi, xiralashadi va murt buladi. Ogiz burchaklari bichilishi mumkin. Til surgichlari silliklashadi - atro-fik glossit. Tishlarning yaltirokligi yukoladi, tez buzi-lib, paradontoz rivojlanadi. Yurakni eshitgan vaktimizda tonlarining susayishi, sistolik shovkin aniklanadi, u yurak asosida kuchlirok ifodalanadi. Buyinturuk venalarida shovkin eshitiladi, tomir urishi tez. Konni tekshirish: keskin gipoxromiya, rang kursatkichi 0,6-0,4, anizopoykilositoz, mikrositoz, EChT oshgan. Kon zardobida temir va mis mikdori pasaygan.

Addison –Bermer kasalligi (B₁₂ folat yetishmovchiligi anemiyasi).

Bu anemiyaning rivojlanishiga oshqozonning bez xujayralari to’liq rivojlanmaganligi ya’ni ichki gastromukoproteinning yetishmasligi sabab bo’ladi. Gastromukoprotein vitamin B₁₂ so’rilishida ishtirok etadi. B₁₂dan gemopoetin hosil bo’lib, gemopoezda ishtirok etadi. Asosan 40 yoshli odamlarda shakllanadi. Bosh aylanishi, quloq shang’illashi, uyquchanlik, dispeptik buzilishlar, tildagi og’riqlar, Xanter glossiti, xansirash, yurak urishining eshitilishi, radikulitga xos og’riqlar-Addison –Bermerga xos simptomlar xisoblanadi. Terisi quruq, rangpar, limon – sariq rangda, yuz va oyoq panjalarida shishlar, tirnoqlar murtlashib qoladi.Oshqozon shirasi tarkibida pepsin va HCl bolmaydi. Qonda eritrositlar soni 1,5 mln va undan kamroq bo’ladi, Hb 4-5 g%gacha kamayishi, rang ko’rsatkichi 1dan oshgan – giperxromiya. Eritrositlarning xajmi normadagidan kattalashadi. (mikrositlar, megalositlar, ba’zan megaloblastlar). Eritrosotlarda bazal donachalar, yadro qoldiqlari, Kebato halqalari, Joli tanachalari boladi. Oq qon tanachalari: leykopeniya, limfotsitoz, neytropeniya, trombositopeniya. Suyak ko’migida megaloblastlar normoblastlargacha shakllanmaydi. Addison-Bermer qancha og’ir kechsa, megaloblastlar shuncha kop boladi.

Talabalarda kritik fikrlash asoslarini shakllantirish maksadida muxokamani "intervyu" usullida utkaziladi. Shuning uchun guruxni 3 kichik gruppalarga bolinadi: bemorlar, vrachlar, ekspertlar. Bemorlar kasallik tanlaydilar va vrachlar guruhi surab-surishtirishni boshlaydilar. Ekspertlar guruhi uchta yunalish boyicha baxolaydilar: nima togri kilindi, nima notogri kilindi, nima kilish lozim edi. Togri javoblar uchun talabalar ball oladilar. Togri javoblar muxokama kilinadi.

6.2.Analitik qism.

Bu kismda talabalarni taxlil va ma'lumotlarni interpritasiya kilish kobiliyatini rivojlantirish maksadida testlar va vaziyatli masalalar beriladi. Keyin talabalarga kurgazma material takdim etiladi.

TESTLAR:

1. 
   2 darajali anemiyada konning ko’rsatkichlarini ko’rsating:
   

a) gemoglobin 110-90 g/l

b) gemoglobin 90-70 g/l

c) eritrotsitlar 3,5*10⁹g/l

d) eritrositlar 2,5*10⁹g/l

e) gemoglobin 70g/l dan past
2. Auskultatsiyada anemiyada odatda eshitiladi:

a) choqqida sistolik shovqin

b) choqqida diastolik shovqin

c) ”bo’ri qichqirigi”

d) aortada sistolik shovqin

e) choqqida 1 tonni kuchyishi

3. Pereferik qonda qonning normal ko’rsatkichlari:

a) E.130-160g/l; A.120-140g/l;

b) E.130-150g/l; A.120-140g/l;

c )E.120-150g/l; A 120-140g/l;

d) E.110-150g/l; A110-140g/l;

e) E.120-140g/l; A.120-130g/l;

4. Gipoxrom anemiyada qonning rang ko’rsatkichlarini ko’rsating:

a) 0,6-0,7;

b) 0,85-1,05;

c) 1,1-1,2;

d) 0,9-1,0

e) 1,3-1,4

5. Patalogiyadagi ko’rsatkichlarni toping;

a) eritrositlar 4,2*10⁹g/l;

b) rang ko’rsatkichi 1,0;

c) EChT 10mm/s;

d) leykositlar 16*10⁹g/l;

e) gemoglobin 140g/l;

VAZIYATLI MASALA:
1. Bemor Shokirova K., 37 yoshda. Shikoyatlari: bosh aylanishi, tez charchash, quloq shang’illashi, umumiy xolsizlik, kekirish. Agar teri qoplamini ko’zdan kechirsak, teri qoplami va shilliq parda oqargan. Bemorning terisi quruq. Soch to’kilishi kuzatiladi, og’iz burchagida tortilish kuzatiladi. Auskultativ: yurakning yuqori qismida sistolik shovqin, “bo’ri qichqirig’i “ simptomi.

Savol: Qaysi turdagi anemiya to’g’risida gap ketmoqda?

1. 
   temir tanqis anemiya ;
   
2. 
   foliyev kislota tanqisligi anemiyasi;
   
3. 
   postgemorragik anemiya;
   

2. Bemor Botirova S., 27 yoshda. Shikoyatlari: umumiy xolsizlik, bosh aylanishi, charchab qolish, xaroratni ozroq ko’tarlishi. Kriz davrida yuqorida keltirilgan asoratlar kuchayadi. Ko’zdan kechirish: Bemorning terisi oqargan va ba’zi joylarda sariq shishlar paydo bo’ladi. Teri qichishishi kuzatilmaydi. Ko’krak kafasidagi bosim va perkussiyasi patologik xolatda. Taloqning kattalashganligini va zichlashganligi palpatsiya orqali aniqlanadi. Jigarning hajmi oshgani aniqlanadi.

Savol: Qonning qaysi kasalligi haqida gap ketmoqda?

a) autoimmun gemolitik anemiya

b) mioplastik sindrom

c) gemorragik anemiya

d) B₁₂ yetishmasligidagi anemiya.
6.3 Amaliy qism.

Darsning bu kismi amaliy kunikmalarga bagishlangan. Bu kismda bulimda ukituvchi bilan birgalikda bemorlarni kurasiya kilinadi. Ukituvchi surab-surishtirishda shikoyatlar va anamnez axamiyatini etib utadi.

7. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari.

Interaktiv usul:

8. Joriy nazoratni baxolash mezoni

№	O’zlashtirish (%)va ballarda	Baho	Talabaning bilim darajasi
1.	86-100	A’lo «5»
2.	71-85	Yaxshi «4»
3.	55-70	Qoniqarli «3»
4.	0- 54	Qoniqarsiz «2»

9. Joriy nazoratni baxolash mezoni

	Mashgulot bosqichlari	Mashgulot ko’rinishi	Davomiyligi
1.	O’qituvchining kirish so’zi		5 min
2.	Mavzuning o’rgatilishi slaydlar va o’yinlar bilan. Talabalar bilimini baxolash	Surov va tushuntirish	25 min
3.	Mavzu yakuni		5 min
4.	O’qituvchi amaliy mashgulotlarni ko’rsatib, usullarini urgatishi. Bu usullarni talabalar o’zlarida,keyin esa bemorlarda o’rganishadi.	Talabalar,valantyorlar, kasallik tarixi, analizlar,	25 min
5.	Amaliy va nazariy ko’nikmalarni o’zlashtirshni baxolash va guruxning baxosini e’lon qilish.	Ogzaki surov, testlar, vaziyatli masalalar, diskussiya.	20 min
6.	O’qituvchining xulosasi. 100 ballik sistemada talabaning bilimini baholash. Keying darsga vazifa berish.	Informatsiya, mustaqil tayyorlanish uchun savollar.	10 min

10. Tekshiruv savollari.

. Anemiyaning kelib chiqish sababi?

2. Fe yetishmovchiligidagi anemiyasi nima?

3. Foliyev kislota anemiyasi nima?

4. Postgemorragik anemiyaning kelib chiqish sababi?

5. Anemiya bilan og’rigan bemorlarning asosiy shikoyatlari?

6. Anemiya bilan og’rigan bemorlarning tekshiruv natijalari?

7. Qonning laborotor tahlili.

11.Foydalanilgan adabiyotlar:

Asosiy:
1. "Propedevtika vnutrennix bolezney" V.X.Vasilenko, A.L. Grebenev, Moskva, 1989.

2. "Propedevtika vnutrennix bolezney" M.V. Muxin, V.A. Moiseev, Moskva, 2002.

3. "Propedevtika vnutrennix bolezney" V.T.Ivashkin, V.K. Sultanov, S-Peterburg, 2000.

4. "Propedevtika vnutrennix bolezney" A.A. Grebenev, Moskva, 2001.

5. "Ichki kasalliklar propedevtikasi" E.Y.Kosimov va b., Toshkent, 1996.
Kushimcha:
1. "Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po propedevtike vnutrennix bolezney" O.G.Dovgyallo, Minsk, 1989.

2. "Vnutrennie bolezni. Raspoznavanie.Semiotika. Diagnostika" A.L.Shishkin, S-Peterburg, 2000.

3. “Terapevtichiskiy spravochnik” M. Vudli, A. Vallan, 1995.