Elka kamari suyaklarining birlashishi. o‗mrov suyagining to‗mtog uchi to‘sh
suyagi bilan g‗o‘shilib to‘sh o‗mrov Bo‗g‗imi (articulatio sternoclavicularis) ni,
ikkinchi yassi uchi kurak suyagining yelka o‘sig‗iga g‗o‘shilib yelka o‘sig‗i o‗mrov
(articulatio acromioclavicularis) Bo‗g‗imini hosil qiladi, o‗mrov suyagining to‘sh
suyagi dastasi bilan Bo‗g‗im hosil kiladngan uchi mos bo‘lmagani uchun ularning
orasida tog‗ay diski (discus articularis) borligi tufayli Bo‗g‗im bo‘shlig‗i ikkiga
bo‘lingan va deyarli xar tomonga erkin xarakat g‗ila oladi. Bo‗g‗im kapsulasi oddingi
interclaviculare) bilan o‘zaro birlashadi. Bundan tashg‗ari, o‗mrov suyagi birinchi
qovurg‗a bilan o‗mrovqovurg‗a boylami (lig. sostaclaviculare) org‗ali tutashadi.
o‘sig‗idagi Bo‗g‗im Yuzasi bilan yelka o‘sig‗i o‗mrov Bo‗g‗im (articulatio
acromioclavicularis) ni hosil g‗ilib birlashadi. Bo‗g‗im hosil g‗iluvchi suyaklarni bir
biriga moslashturadigan Bo‗g‗im diski (discus articularis) bo‘ladi. Bo‗g‗im
karsulasining tepa g‗ismida lig. acromioclaviculare superius pastki tomonda lig.
acromioclaviculare inferius joylashgan. Bulardan tashg‗ari, kurak suyagining
birlashturadi. Kurak suyagi tana skeletiga to‘g‗ridan to‘g‗ri birlashmasdan, muskullar
orasida jo‘lashgan bo‘lib, bu yerda kurakning o‘ziga xos boylamlari mavjud.
Jumladan, kurakning tumshug‗simon o‘sig‗i bilan yelka o‘sig‗i (akromion) o‘rtasida
lig.coracoacrominale tortilgan bo‘lsa, kurak suyagining ustki g‗irrasida jo‘lashgan
kesimta (incisura scapule) chekkalari oraligida ligamentum trasversum scapule
91
Elka bo‗g‗imi (articulatio humeri) yelka suyagining sharsimon boshi bilan
kurak suyagining bo‗g‗im chug‗uri g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Bo‗g‗im boshchasi
bo‗g‗im yuzasiga g‗araganda taxminan uch barobar kattadir. Shuning uchun bo‗g‗im
yuzasining g‗irrasidan boshlangan lab tog‗ayi (labrum glenoidale) Bo‗g‗im Yuzasini
kattalashtirib bo‗g‗im boshchasiga moslashturadi. Bu Bo‗g‗im atrofida boylamlar
kam, kapsulasi yupg‗a bo‘lganligidan Bo‗g‗imni mustaxkamlaydi. Kapsulaning tepa
g‗ismi g‗alinlashib tumshug‗simon yelka boylami (lig. coracoacrominale )ni hosil
g‗iladi. Bu boylam tumshug‗simon o‘sig‗dan boshlanib yelka suyagining anatomik
bo‘yniga yopishadi. Bo‗g‗imni uning atrofida jo‘lashgan muskullar, aynig‗sa bo‗g‗im
xaltasining ichidan o‘tgan ikki boshli yelka muskuli uzun boshining payi
mustaxkamlab turadi.
1
Tirsak Bo‗g‗imi (articulatio cubiti) yelka suyagining pastki uchi bilan bilak va
tirsak suyaklarining Yug‗ori uchlari g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Tirsak Bo‗g‗imi
tarkibida yelka-bilak, yelka-tirsak va bilak bilan tirsak suyaklari Yug‗ori uchlarining
Bo‗g‗imlari tafovut etiladi. Bu uchta Bo‗g‗imlar bitta kapsula bilan g‗o‘shilib, paylar
bilan tutashib turganligidan tirsak Bo‗g‗imi deb ataladi. Ulardan biri yelka-tirsak
Bo‗g‗imi (articulatio humeroulnaris) yelka suyagining pastki uchidagi g‗altaksimon
g‗ismining Bo‗g‗im Yuzasi bilan, tirsak suyagining tepa uchidagi g‗altak kemtigi
g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. g‗altaksimon Yuzaning botig‗i bir tomonga sal
g‗iyshayganligidan Bo‗g‗im vintsimon xarakatlanish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Articulatio radioulnaris proximalis - bilak suyagi boshchasi atrofidagi aylanma
Bo‗g‗im Yuzasi (circumferentia articularis radii), bilak tirsak suyagidagi bilak
kemtigi (uncisura radualis ulnea) - ning g‗o‘shilishidan hosil bo‘lgani uchun silindr
shaklidagi Bo‗g‗imlar gurixiga kiradi. Tirsak Bo‗g‗imi ikki Yon tomonidan xuddi
uzun kanop ip singari Yumalok va pishig‗ boylamlar vositasida mustaxkamlangan.
Bu boylamlarning ichki (medial) tomondagi Yonlama tirsak boylami ligamentum
collaterale uinea deb atalib, yelka suyagi ichki do‘ng usti do‘mbog‗ining
(epicondylusmedialis) pastki chetidan boshlanadi va tirsak suyagidagi katta
kemtikning ichki kirgog‗iga yopishadi. Ikkinchi boylam, Yonlama bilak boylami -
ligamentum collaterale radiale yelka suyagi distal uchining tashg‗i do‘ngidan
boshlanib, bilak suyagining boshini xalg‗a singari o‘ragan boylam - ligamentum
anulare radii g‗o‘shilib ketadi. Bu so‘nggi boylam tirsak suyagidagi kemtik (incisura
radialis ulnea) chetidan boshlanib, bilak suyagining boshchasini aylanib o‘tadi va
kemtikning org‗a (karama-karshi tomonidagi) chetiga yopishadi. Bu aylanma boylam
suyakning boshchasiga birikmaganligi uchun bilak suyagi o‘zining tikka (vertikal)
o‘g‗i atrofida erkin aylana oladi. Tirsak suyagining incisura radialis ulnea g‗irrasi
bilan bilak suyagi bo‘yni oralig‗ida ko‘ndalang tortilgan lig. guadratum jo‘lashgan.
Tirsak Bo‗g‗imidagi xarakat asosan bitta o‘g‗ (ko‘ndalang o‘g‗) atrofida sodir bo‘ladi
(bukilish va yozilish). Shuning uchun u bir o‘kli Bo‗g‗imlar guruhiga kiradi.
Bunday xarakat vag‗tida ikki Bo‗g‗im, ya‘ni articulatio humeroradialis bilan
articulatio humeroulnaris g‗atnashadi. Bukilish xadeb davom etavermaydi, tirsak
suyagidagi to‘sh o‘sig‗i (processus coronoideus) yelka suyagidagi shu nomli
chug‗urchaga kirib tag‗algach, bukilish to‘xtaydi. Xuddi shuningdek yozilish xam
ma‘lum chegaragacha davom etadi. Bunda tirsak suyagining katta o‘sig‗i (olecranon)
1
Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell AWM Elsever Churchill
Livingstone, 2014
