Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

 

QO‟LTIQ ARTERIYASI 

Q  o‘  l  t  i  q  a  r  t  e  r  i  y  a  s  i  (a.  axillaris)  o‗mrov  osti  arteriyasining  bevosita 

davomidir,  uning  boshlanish  (Yuqori)  chegarasi  I  qovurqaning  tashqi  (lateral) 

chekkasi  hisoblanadi.  Qo‘ltiq  arteriyasi  cavum  axillare  da  mm.  pectoralis  major  et 

minor  ning  orqa  Yuzasi  bo‘ylab  pastga  tushadi  va  mm.  latissimus  dorsi,  pectoralis 

major ning pastki chekkasiga yetganda yelka arteriyasi a. brachialis nomi bilan yelka 

sohasiga davom etadi. 

A. axillaris joylashuviga ko‘ra uch bo‘lakka ajratiladi:  

I. Ko„krak-o„mrov uchburchagi (trigonum clavipectorale) m. pectoralis major 

Yuqori  qismining  orqa  sohasida  joylashgan,  uni  Yuqoridan  o‗mrov  suyagi,  pastdan 

m.  pectoralis  minor  ning  Yuqori  qirrasi  chegaralab  turadi.  Qo‘ltiq  arteriyasini  bu 

sohada  oldindan  va  tashqaridan  plexus  brachialis  nerv  tutamlari  o‘rab  tursa-da, 

medial  tomonda  v.  axillaris  yo‘naladi,  tashqi  tomondan  limfa  tugunlari  va  yog‗ 

to‘qimalari  berkitib  turadi.  O‘z  navbatida  bu  uchburakdagi  a.  axillaris  dan  quyidagi 

tarmoqlar chiqadi: 

a) y u q o r i d a g i k o‘ k r a k a r t e r i y a s i (a. thoracica superior) qo‘ltiq osti 

arteriyasidan boshlanib, I–II qovurg‗a oralig‗i muskullariga, mm. pectoralis major et 

minor, m. serratus anterior ning Yuqori qismiga va m. subclavius ga tarqaladi. 

b) k o‘ k r a k - y e l k a o‘ s i g‗ i a r t e r i y a s i (a. thoracoacromialis) kalta 

bo‘lib,  a.  axillaris  dan  boshlanadi  va  deltasimon  muskulga,  m.  pectoralis  major  et 

minor va yelka Bo‗g‗imiga tarqaladi.

1

 

II.  Ko„krak  muskuli  uchburchagi  (trigonum  pectorale)  m.  pectoralis  minor 

ning  orqa  Yuzasiga  to‘g‗ri  keladi,  bu  uchburchakda  a.  axillaris  dan  Ko‗krak 

muskullariga rr. thoracicae lar chiqadi. 

Ko‗krak  qafasining  Yon  arteriyasi  (a.  thoracica  lateralis)  m.  serratus  anterior 

bo‘ylab  pastga  tushadi  va  ana  shu  muskulni  qon  bilan  ta‘minlaydi;  Ko‗krak  beziga 

rami mammarii laterales ni beradi. 

III.  Ko„krak  muskul  osti  uchburchagi  (trigonum  subpectorale)  m.  pectoralis 

minor,  m.pectoralis  major  hamda  m.  delteideus  larning  pastki  chekkalari  oralig‗iga 

to‘g‗ri keladi. Bu uchburchakdan quyidagi tarmoqlar chiqadi: 

a)  k  u  r  a  k  o  s  t  i  a  r  t  e  r  i  y  a  s  i  (a.  subscapularis)  a.  axillaris  dan  chiqib 

bo‘linadi:  1)  Ko‗krak  qafasining  orqa  arteriyasi  –  a.  thoracodorsalis  kurak  osti 

arteriyasining  davomi  sifatida  mm.  serratus  anterior,  latissimus  dorsi,  subscapularis 

                                                      

1

 

Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell  AWM Elsever Churchill 

Livingstone, 2014

 

---

 

438 

m.  teres  major  ga  tarqaladi  va  a.  thoracicae  lateralis,  aa.  intercostales  lar  bilan 

anastomozlashadi; 2) kurakni o‘rab turadigan arteriya a. circumflexa scapulae kurak 

osti  arteriyasidan  chiqib,  foramen  trilaterum  orqali  fossa  infraspinata  ga  o‘tadi  va 

muskullarga tarqalib, a. suprascapularis bilan tutashadi; 

b) y e l k a s u y a g i n i o‘ r a b t u r a d i g a n o r q a a r t e r i y a (a. cir-

cumflexa humeri posterior) ba‘zan a. circumflexa scapulae bilan birga qo‘shilib, bitta 

umumiy  poya  ko‘rinishida  qo‘ltiq  osti  arteriyasidan  chiqadi.  Bu  arteriya,  odatda,  a. 

axillaris  dan  chiqqan  alohida  shoxcha  bo‘lib,  foramen  quadrilaterum  orqali 

deltasimon  muskul  ostidan  o‘tadi  va  yelka  suyagi  (collum  chirurgicum  humeri)  ni 

o‘rab  turadi,  a.  circumflexa  humeri  anterior  bilan  anastomozlashadi.  A.  circumflexa 

humeri  posterior  m.  deltoideus,  capsula  articularis  humeri  bilan  caput  humeri  larga 

tarmoqlar beradi; 

d) y e l k a s u y a g i n i o‘ r a b t u r a d i g a n o l d i n g i a r t e r i y a (a. 

circumflexa  humeri  anterior)  ba‘zan  a.  circumflexa  humeri  posterior  bilan  umumiy 

poya  ko‘rinishida  a.  axillaris  dan  ajralib  chiqadi  va  collum  chirurgicum  humeri  ni 

o‘rab turadi; 

a.  circumflexa  humeri  posterior  bilan  anastomozlashib,  m.  deltoideus  bilan 

birgalikda yelka Bo‗g‗imiga tarmoqlar beradi. 

Xulosa  qilib  aytganda,  qo‘ltiq  osti  arteriyasi  tolalari  o‗mrov  osti  arteriyasining 

shoxlari bilan keng anastomozlashadi.