Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг



Download 12,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/411
Sana09.07.2021
Hajmi12,49 Mb.
#113758
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   411
Bog'liq
ANATOMIYA-MAJMUA

Chanog„ - son bo„g„imi 

Chanog‗-son bo‗g‗imi - articulatio coxea chanog‗ suyagidagi g‗uymich kosasi 

bilan  son  suyagining  boshi  birlashishidan  vujudga  keladi.  Chakaloklarda  bu 

Bo‗g‗imda  to‘rtta  suyak  ishtirok  etadi,  jumladan,  chanog‗  suyagining  uchta  bo‘lagi 

(Yonbosh,  Chov  va  g‗uymich  suyaklari)  g‗uymich  chukurida  tutashib  turadi,  birog‗ 

bir-biri bilan bitishmagan bo‘ladi. 




 

95 


Q‗uymich  kosasining  atrof  g‗irg‗og‗idagi  fibroz  tog‗ay  xalg‗a  (labrum 

acetabulare) Bo‗g‗im tomon biroz tog‗aygan bo‘lgani uchun son suyagi boshini g‗isib 

ushlab  turadi.  Bu  xalg‗a  g‗uymich  kosasining  pastki  chetidagi  kemtikni  (incisura 

acetabuli)  to‘ldiradi  va  g‗uymich  kosasining  ko‘ndalang  bog‗lami  -lig.  trasversum 

acetabuli  deyiladi.  Chanog‗-son  Bo‗g‗imi  ichida  yana  bitta  boylam  (lig.  capitis 

femoris)  g‗uymich  kosasi  o‘rtasidagi  chug‗urchadan  boshlanib  son  suyagining 

boshidagi  chug‗urchaga  yopishadi  .  Bu  boylam  sinovial  parda  bilan  o‘ralgan,  uning 

tarkibida  son  suyagining  boshiga  boruvchi  arteriya  jo‘lashgan.  Chanog‗-son 

Bo‗g‗imining  xaltasi  son  suyagining  old  tomonidagi  ko‘stlararo  chizig‗  (linea 

intertrochanterica) bo‘ylab, org‗adan esa ko‘stlararo g‗irra (crista intertrochanterica ) 

dan boshlanib, g‗uymichkosasi chetining tashg‗i aylanasiga yopishadi. 

1

 



TIZZA Bo‗g‗imI 

Barcha  Bo‗g‗imlar  ichida  eng  katta  va  murakkab  tuzilgan  tizza  Bo‗g‗imi  - 

articulatio  genus  uchta  suyakning,  ya‘ni  son  suyagi,  katta  boldir  suyagi  va  tizza 

g‗opg‗og‗i  xamkorligida  hosil  bo‘ladi.  Son  suyagining  pastki  uchidagi  Bo‗g‗im 

Yuzasi old qismi salgina botik, tizza Yuza kirgoji bilan Bo‗g‗im hosil kilsa, Bo‗g‗im 

Yuzasining kolgan qismi ichki va tashki do‘nglar bo‘ylab orka tomonga davom etgan 

va  anchagina  Yumalokklangan.  Shuning  uchun  xam  son  suyagidagi  bu  Bo‗g‗im 

Yuzasi  katta  boldir  suyagining  ustki  uchidagi  Bo‗g‗im  Yuzasija  mos  kelmaydi. 

Binobarin, ikki suyak o‘rtasidagi bu yetishmovchilik tolali tog‗aydan tuzilgan maxsus 

yarim  o‘  shaklli  plastinkalar  (menisklar)  -  menisci  -  yordamida  tugatiladi.  Bunday 

menisklar  Bo‗g‗imda  ikkita  bo‘lib,  ichki  -  meniscus  medialis  va  tashg‗i  -  meniscus 

lateralis tomonda jo‘lashgan. Yarim o‘ shaklidagi tashg‗i chetlari g‗alin bu menisklar 

Bo‗g‗im  xaltasi  bilan  bitishib  ketadi,  Yupg‗a  va  o‘tkir  g‗irg‗og‗li  ichki  chetlari  esa 

erkin turadi. Ularning uchlari old va org‗a tomondan do‘nglararo tepalikka boylamlar 

bilan  yopishgan.  Menisklar  o‘rtasidagi  kemtik  old  tomonidan  menisklarning  biridan 

ikkinchisiga  tortilgan  ko‘ndalang tizza boylami  (lig. Trasversum  genus)  menisklarni 

ushlab turadi, menisklar esa Bo‗g‗im bo‘shlig‗ini ustki va ostki g‗avatlarga ajratadi. 

Suyaklarning  glialin  tog‗ay  bilan  g‗oplangan  bo‘gim  Yuzalari  keng  bo‘lgani 

uchun  xam  Bo‗g‗im  xaltasi  keng  va  erkin  tortilgan.  Katta  boldir  suyagida  va  tizza 

g‗opg‗og‗ida u tog‗ay bilan g‗oplangan Bo‗g‗im Yuzalarining chegarasida yopishsa, 

son  suyagida  Bo‗g‗im  uYuzsi  chegarasidan  birmuncha  o‘tib  yopishadi.  Xaltaning 

Yupg‗alashgan  org‗a  tomonida  g‗on  tomir  o‘tadigan  teshiklar  bor.  Bo‗g‗im  xaltasi 

tizza  g‗opg‗og‗iining  tepasida  juda  keng  g‗o‘shimcha  xalta  (cho‘ntak)  -  bursa 

supralateralis  -  ni  hosil  g‗iladi.  Bu  bo‘shlig‗  son  suyagi  bilan  to‘rt  boshli  muskul 

orasidan Yug‗origa davom etadi va Bo‗g‗im boshlig‗i bilan tutashadi.  

Tizza  Bo‗g‗imi  xaltaning  ichida  va  sirtida  jo‘lashgan  bir  nechta  kuchli 

boylamlar  vositasida  mustaxkamlanadi.  Xaltaning  ichida  Yug‗orida  ayotilgan 

ko‘ndalang boylamdan tashg‗ari, ya‘ni ikkita juda pishig‗ boylam bor. Bular bir-biri 

bilan kesishgan boylamlarning oldingisi  - lig. cruciatum anterius, son suyagi tashg‗i 

do‘ngining  ichki  Yuzasidan  boshlanib,  boldir  suyagi  do‘nglari  oralig‗ining  old 

soxasiga  yopishadi.  Org‗adagi  boylam  -  lig.  cruciatum  posterius  son  suyagi  medial 

do‘ngining  ichki  Yuzasidan  boshlanib,  boldir  suyagi  do‘nglari  oralig‗ining  org‗a 

soxasiga borib yopishadi. 

                                                      

1

 

Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell  AWM Elsever Churchill 



Livingstone, 2014

 



 

96 


Bo‗g‗im  xaltasining  ichki  (sinovial)  g‗avati  tashg‗i  fibroz  g‗avatiga  nisbatan 

anchagina  keng  bo‘lganidan  burmalar  vujudga  keladi.  Bu  burmalarning 

g‗o‘shilishidan  bitta  plica  synovialis  infrapatellaris  hosil  bo‘ladi.  Lig.  kollaterale 

tibiale  -  tizza  Bo‗g‗imining  tashg‗i  tomonida  jo‘lashgan  son  suyagining  ichki 

do‘ngidan katta boldir suyagiga tortilgan, lig. Collaterale fibulare esa son suyagining 

tashg‗i do‘ngidan kichik boldir suyagining boshiga tortilgan. Bu boylamlarning ichki 

Yuzasi Bo‗g‗im xaltasi bilan chatishgan. Yonlama boylamlar suyaklarning ikki  Yon 

tomonga  surilishi  yoki  bukilishiga  yo‘l  g‗o‘ymaydi.  Bo‗g‗imning  org‗a  tomonida 

g‗iyshig‗  tag‗im  boylami  -  lig.  politeum  obliguum  va  ravog‗simon  -  lig.  politeum 

arcuatum  tag‗im  boylami  Bo‗g‗im  xaltasi  bilan  chatishib  ketgan.  Ularni  alog‗ida 

ajratib bo‘lmaydi. 

Patella  -  ning  pastki  chetidan  boldir  suyagi  g‗adir-budiriga  mustaxkam  lig. 

patellae  boylami  tortilgan.  Bu  boylam  sonning  to‘rt  boshli  muskul  payi  bo‘lib, 

keyinchalik shu pay ichida patella vujudga kelgan. Muskul payining ana shu g‗ismiga 

tizza g‗opg‗og‗i boylami deyiladi. To‘rt boshli muskul payining ikki Yon tomondagi 

tolalari esa tizza g‗opg‗og‗ining Bo‗g‗im xarakati vag‗tida bir me‘yorda ushlab turish 

vazifasini  bajaradi.  Ustki  tolalar  son  suyagining  ichki  va  tashg‗i  do‘nglariga, 

pastkilari  esa  katta  boldir  suyagi  do‘nglariga  yopishadi.  Binobarin,  ularning  turgan 

jo‘lariga  g‗arab  retinaculum  laterale  va  retinaculum  mediale  deyiladi.  Bo‗g‗im 

atrofida  bir  nechta  shillig‗  xaltachalar  jo‘lashgan  bo‘lib,  ulardan  ba‘zilari  Bo‗g‗im 

boshlari  bilan  tutashgan.  Ana  shular  xisobiga  Bo‗g‗im  bo‘shlig‗i  Yana  xam 

kengayadi.  

Masalan,  tizza  kopkogi  yakinida  uchta  xaltacha  bor:  1)  bursa  subcutanea 

prepatellaris  -  tizza  kopkoji  bilan  teri  o‘rtasidagi  xaltacha;  2)  bursa  subcutanea 

superficialis - tizza kopkoji bilan facsiya o‘rtasidagi xaltacha; 3) bursa infrapatllars - 

tizza  kopkoji  boylamining  katta  boldir  suyagiga  yepichjan  joyidagi  xaltacha.  Lekin 

bu  zo‘nggi  xaltacha  tizzadan  uzokda  bo‘lgani  uchun  Bo‗g‗im  bo‘shlig‗i  bilan 

tutashmaydi. Bo‗g‗imning orka tomonidagi shillik bo‘shlig‗lari ko‘pincha shu atrofga 

yepishuvchi  muskullarning  paylari  ostida  jo‘lashgan.  Tizza  Bo‗g‗imi  galtaksimon 

Bo‗g‗imlarga kiradi. Unda bukilish va yojilish (frontal uk atrofida) xamda ichkari va 

tafariga  buralish  (tikka  uk  atrofida)  sodir  bo‘ladi.  Lekin  bu  sunggi  xarakat  ancha 

chegaralangan.  Bo‗g‗im  ichidagi  kesishma  boylamlar  va  menisklar  shunday 

jo‘lashganki, ular Bo‗g‗imning bukilishiga mutlako xalakit bermaydi. Tizza  

Bo‗g‗imi yojilganda menisklar son suyagi ostida yezilib, prujina xoliga keladi, 

kesishgan  boylamlar  tarang  tortiladi-da,  tizza  Bo‗g‗imining  yojilishini  chegaralab 

ko‘yadi.  




Download 12,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   411




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish