Toshkent «noshir» 2017

Investitsiya fondlari
Investorlarning pul mablag‘larini jalb qilish va ularni
qonun hujjatlariga muvofiq qimmatli qog‘ozlarga, boshqa
investitsiya aktivlariga, shuningdek banklardagi hisobvaraq-
larga va omonatlarga qo‘yish maqsadida aksiyalar chiqara-
digan yuridik shaxs — ochiq aksiyadorlik jamiyati investitsiya
fondidir. Investitsiya fondi yuridik shaxsning boshqa tashkiliy-
huquqiy shakllariga o‘zgartirilishga haqli emas. Investitsiya
fondini qo‘shib yuborish, qo‘shib olish, bo‘lish, ajratib
chiqarish qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha
vakolatli davlat organi bilan kelishilgan holda amalga oshi-
riladi. Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi professional faoliyatni
amalga oshirish uchun investitsiya fondiga berilgan litsen-
ziyaning amal qilishini tugatish yoki uni bekor qilish in-

---

106
107
vestitsiya fondining belgilangan tartibda tugatilishiga olib
keladi.
Investitsiya fondlari ikki xilga bo‘linadi: 
ochiq 
va 
yopiq
investitsiya fondlari
. Ochiq, turdagi investitsiya fondlari
aksiyalarni ularni sotib olish majburiyati bilan muomalaga
chiqaradi, ya’ni fond qimmatli qog‘ozlarining egalariga
ularning o‘rniga pul summasi yoki mol-mulkni olish huquqini
beradi, bu ustavda oldindan ko‘zda tutilishi lozim. Yopiq
turdagi investitsiya fondlari aksiyalarni ularni sotib olish
majburiyatisiz muomalaga chiqaradi.
Investitsiya fondiga turli xildagi xatarlarni kamaytirish
maqsadida ayrim faoliyat turlari bilan shug‘ullanish va
moliyaviy yo‘qotishlarga olib keluvchi qator operatsiyalarni
amalga oshirish qonun yo‘li bilan man etiladi.
Masalan, investitsiya fondi:
— qimmatli qog‘ozlarga mablag‘lar sarflash, optsionlar,
fyucherslarni xarid qilish, har xil turdagi kafolatlarni berish
va mol-mulkni garovga qo‘yishdan tashqari investitsiyaning
boshqa turlarini amalga oshirish;
— egalari fond tugatilganidan so‘ng aktivlarni sotib olish
uchun oddiy aksiyalarning egalariga qaraganda ustunlik
huquqlariga ega bo‘lgan obligatsiyalar, imtiyozli aksiyalar va
boshqa turdagi majburiyatlar (qarz majburiyatlari)ni chiqarish;
— agar aksiyadorlik jamiyatining oddiy aksiyalarini xarid
qilgandan keyin investitsiya fondining affilyatsiyalangan
shaxslariga ushbu jamiyat aksiyalarining 10 foizdan ortig‘i
tegishli bo‘lsa, ularni sotib olish;
— o‘zining sof aktivlarining 10 foizdan ortig‘ini bir emi-
tentning qimmatli qog‘ozlariga investitsiya qilish, davlat qim-
matli qog‘ozlari bundan mustasno;
— fondni o‘zining affilyatsiyalangan shaxslari qimmatli
qog‘ozlariga mablag‘larni investitsiya qilish, qarz majbu-
riyatlariga mablag‘larni sarflash (davlat qimmatli qog‘ozlari
bundan mustasno);
— o‘zining affilyatsiyalangan shaxslaridan qimmatli
qog‘ozlar va boshqa aktivlarni sotib olish yoki ularga sotish,
boshqa investitsiya fondlarining aksiyalarini xarid qilish hu-
quqiga ega emas.
Shuningdek, investitsiya fondlari faoliyati uchun ayrim
boshqa cheklovlar ham mavjud va ular bunga og‘ishmay
amal qilishlari lozim.
Investitsiya fondi foydasining soliqlar, majburiy to‘lovlar
va investitsiya aktivlarining ishonchli boshqaruvchisi muko-
fotlari to‘langanidan keyin qolgan va sarmoyani ko‘paytirishga
yo‘naltirilmagan qismi aksiyadorlar o‘rtasida dividend sifatida
taqsimlanadi.