Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Gar bu kitob ersa jinona kalid,

Do‘zaxiydur barcha palidu said.

Avaz  0 ‘tar  o‘g‘li  bergan  kitobni  So‘fi  ushlab,  qizarib- 

bo‘zarganicha,  hang-mang  boiib  qolaveradi,  hech  iloj  qilolmaydi. 

Qurbonniyoz shoiming bu shakkokligi  uchun uni aybga mubtalo qilishi 

mumkin edi.  Ammo,  so‘fi bu ishni  aslo  qilolmaydi,  chunki Avaz 0 ‘tar 

haq gapni gapirgandi. Qurbonniyoz aslida savodsiz. Avaz qozixonada bu

520

---

yolg‘onchi  so‘fini  tag‘in  ham yomonroq  gunohkor qilishi  mumkin  edi. 

Chunki,  besavod  kishining  yolg‘ondan  kitob  o‘qishi  shariatda  og‘ir 

jinoyat  hisoblanadi.  U  esa  hamma  diniy  kitoblami  to‘la  o‘qigan, 

mazmunini  ham  xatm  qilgan  edi.  Shu  sababli  so‘fi  Qurbonniyoz  Avaz 

0 ‘tardan yegan dakkining zahrini ichiga yutishga majbur bo‘ldi.

Ma’rifatparvar  Avaz  0 ‘tar  mahalla  bolalarini  o‘qitadigan,  ayni 

zamonda mulla Shomil bilan to‘qnashib qoladi. Mulla Shomil  masjidda 

imomlik  qilar,  mahalla  bolalarini  esa  eski  usulda  o‘qitar  edi.  Shomil 

mulla  sanalsa-da,  aslida  xat-savodi  yo‘q  edi,  u  ba’zi  suralami  yodlab 

olgan  bo‘lib,  ulami  bolalarga  yodlatar  edi.  Mulla  Shomilning  bola- 

chaqasi yo‘q,  so‘qqabosh,  o‘zi  o‘lguday ta’magir,  o‘ta xasis,  xudbin va 

maishiy  jihatdan  juda  buzuq  edi. 

Shomil 

uchun  imomlik, 

maktabdorligidan  kelayotgan  daromadlar  ichkiligi  xarajati  boisidan 

yetishmas,  shu  tufayli,  bolalami  payshanbalik  saboq  puli,  hayitlik 

pullaridan tashqari, g‘ayrirasmiy hayitlik xatlari yozib, ota-onalardan pul 

undirishga intilar edi. Bunday hayitlik xatlari, agar she’riy,  bir chiroylik 

uslub  bilan  yozilsa,  ota-onalar  Shomilga  ko‘proq  oqchalar  berishi 

mumkin  edi.  Shu  tufayli  yon  qo‘shnisi  bo‘lgan  shoir  Avaz;  0 ‘tar  bilan 

hamisha til  uehida  bo‘lsa-da,  iliq  gaplashishga  intilar,  u  uzoqni  o‘ylab 

ish  ko‘rar edi.  Kunlardan  bir kuni  Shomil  Avaz  0 ‘taming  uyiga kelib, 

shoir  bilan  samimiy  so‘zlashib,  mehmon  bo‘ladi  va  u  Avaz  0 ‘tardan 

ota-onalarga  bir  dona  namunali  she’riy  hayitlik  xati  yozib  berishni 

iltimos qiladi.  Avaz 0 ‘tar uni  mehmon qilib bo‘lgach,  xayrlashar ekan, 

uning tilagiga rozi bo‘ladi.

Ertasi  kuni  Shomil  Avaz  0 ‘tar  yozgan  xatni  olib  ketadi,  uni  o‘zi 

o‘qiyolmagach,  loaqal  birovga  o‘qitib  ham  ko‘rmay,  ota-onalarga 

tarqatadi.  Ravshanki,  bu  hayitlik  xatida  ota-onalar  domlaga  pul  berish 

emas,  balki Eshim degan  kuloldan o‘yinchoq idishlar,  suv chiqaradigan 

chig‘iriqlar sotib olishlari da’vat etilgan edi, shoiming o‘sha to‘rtligidan 

quyidagi misralar saqlanib qolgan: