Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 A. Zunnunov. Xalq pedagogikasida aqliy tarbiya// Xalq Ta’limi,  1994 yil 3—4-sonlar, 49-50-betlar.

2 0 ‘zbek pedagogikasi antologiyasi. -T .:  « 0 ‘qituvchi»,  1995, 24-bet.

58

---

Oczbek  xalqining  uzoq  yillar  davomida  aqliy  tarbiyada  qoilagan 

yaratilgan  «Bekinmachoq»,  «Quvlashmachoq»,  «Zag6izg6on»,  «Aylan- 

ma  darra»,  «Osrta  qoiimni  top»,  «Kim  chaqqon»,  «Ayyor  tulki», 

«Tortishmachoq»,  «Yoshlom-yoshlom»,  «Sarinchoq»,  «01ma  menda», 

«Chumurdi  -  qochdi»,  «Oq  terakmi,  ko‘k  terak»  va  boshqa  harakatli 

yinlari  yosh  yigit-qizlarda  harakat  faolligini,  mustaqillik,  fikrlash, 

chaqqonlik,  dstni  himoya  qilish,  o6xshatish,  chamalash,  so‘zlarni 

to‘g6ri va bir vaqtda aytish, bir joyda turib turli harakatlami bajarish kabi 

malaka  va  ko‘nikmalami  egallashga  yordam  berdi.  Masalan,  «Oq 

terakmi,  ko‘k  terak?»  o6yinida  oraligi  10-12  metrli  masofada  7-8 

nafardan  yoki  undan  ko6proq  bolalar  saf  tortib,  ikki  tomonda  qo6l 

ushlashib,  zanjirsimon  shaklda turishadi.  Bir tomonda  saf tortib  turgan 

bolalar baravariga qo6shiq qilib aytadilar:

Oq terakmi, ko‘k terak,

Bizdan sizga kim kerak?

Javoh:

Oladigan jon kerakS

Yanajavob:

OI-o oladigae janingni!

Narigi  tomonning  bolalaridan  bittasi  o6z  to6dasidan  ajralib  chiqib, 

to6g6ri  biron  bolaning  qo‘liga  uradi.  Zanjimi  uzadi  yoki  uzolmaydi,  yo 

asir oladi yoki o6zi asirlikda qoladi.

«Chumurdi  -   qochdi»  o6yinida  4-5  bola  qatnashadi.  Bolalar  ariq 

bo6yicha  keladilar.  Shunda  bolalardan  biri  «Chumurdi-qochdi» 

o6ynaymiz deb taklif qiladi.  0 6yin qoidasi bo6yicha suvga kim kechikib 

tushsa.  Shu  chumiriladi  (sho6ng6itiladi).  Uch-to6rt  bola  keyin  tushgan 

bolani suv tagiga sho6ng6itib keyin qochib-suzib ketadilar.  Chumurilgan 

bola boshqalami quvadi. Kimni tutib olsa, endi shu chumuriladi.

«01ma menda»  o6yinida esa bir necha  bola suvga tushadi.  Ulardan 

biri  «01ma  menda»  deya  sho6ng6ib  ketadi.  Keyin  go6yo  olma 

qalqiyotgandek  suvdan  faqat  boshini  chiqarib  yuboradi.  Qolgan  bolalar 

uni tutishga harakat qiladilar. «01ma menda» degan bola yana suv ostiga 

kirib  qochadi  davom  etadi.  Kim  oldin  haligi  bolaning  boshiga  q o i 

tegizsa, olmani shu olgan hisoblanadi. U qochadi va bolalar uni tutishga 

urinadilar.1

0 6zbek  xalq  pedagogikasining  zukko  tadqiqotchisi  Zokir  Mirtur- 

sunovning  ta’kidlashicha,  ov  qilish  o6yinlari  orqali  tarbiyalashning 

ahamiyati juda kattadir:  «Yoshlami  ov qilishga o6rgatishning biz uchun