Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

tinglovchi  dono  blar»,  «Szni  aytgil  uqqanga»  — deb  qabul  qilish 

hodisasiga alohida diqqat qaratgan. Xalq qabul qilish muayyan darajada 

o‘sha narsani yoshlaming tushunishi, mavjud taassurotini aniqlashtirishi 

uchun  intilishini  ham  o‘z  tarkibiga  oladi  deb  bilgan.  Qabul  qilishni 

bilishga,  anglashga  intilishning  dastlabki  bosqichlaridan  biri  sifatida 

izohlab:  «Quyma  quloqqa  aytilgan  sz qyib  olinadi»,  «Sz  qadrini 

oqil  bilar,  eshitgan sziga  amal  qilar»  deya  eshitganini  uqib  oluvchi 

yoshlami  rag‘batlantiradi.  Bu  bilan  o‘rganilishi  lozim  boigan 

maiumotlami 

o‘zlashtirishga 

qiziqadigan, 

qabul 

qiladigan, 

tushunadigan kishilaming olamni anglashi oson kechishini tushuntiradi.

Inson  qandaydir  bir  narsani  idrok  etish  jarayonida  uni  awaldan 

o‘ziga tanish  boigan  narsa  bilan  qiyoslaydi:  o‘xshatadi  yoki  taqqoslab 

farqli  jihatlarini  aniqlaydi.  Chunki  qabul  qilish  jarayonida  inson 

ilgaridan  to‘plangan  muayyan  tushuncha  va  tasawurlardan  iborat 

bilimga  ega  boiadi.  Bular  o‘tmishda  egallangan  bilim  va  tajriba 

samaralari boisa ham, bilish jarayonining sifatli ishga tushishining zarur 

omili  boiib  xizmat  qiladi.  Inson  nimani  qabul  qilayotganini  awalgi 

tajribalari  asosida  ko‘z  oldida  gavdalantiradi.  Xalq  tushunchasicha, 

qabul  qilingan  maiumotlar  amaliy  faoliyat  asnosida  mustahkamlanib, 

takomillashib  boradi.  Darhaqiqat,  inson  turli  sezgi  a’zolaridan 

foydalanib, bulardan olingan tushuncha va maiumotlami miya va xotira 

faoliyati bilan toidirish orqali borliqning ayrim jihatlarini va o‘ziga xos 

xususiyatlarini mujassamlashgan holda idrok etadi.

Xalq pedagogikasi  idrok  etishning quloq vositasida ro‘y  beradigan 

eshitish  orqali  amalga  oshadigan  shaklining  faol  istifoda  qilinishini 

yaxshi  anglagan.  Ayniqsa,  «Oz  szlab,  kp  tinglash»  talab  qilish 

natijasida  ko‘p  bilim  olish  mumkinligiga  katta  e’tibor  qaratgan. 

Shuningdek,  xalq  «Quloq  bilim  eshigi,  so ‘z  ko‘ngil  beshigi»,  «Quloq 

eshitsa,  yurak ishonadi»,  «Sz  otasi  quloq»,  «Qulog‘ingga  quyib  ol»,

---

«Oqma quloq  (eshitganini darhol esdan chiqaradigan)  bo‘lma»,  «Quloq 

eshitmas,  eshitsa  kechikmas»,  «Eshitgan  bilan  quloq  to ‘ymas»  singari 

naql-maqollarda  olam  va  ijtimoiy  hayot  hodisalarini  bilishda  eshitish 

a’zosining  o‘mi  va  vazifasi  katta  ekanligini,  insonlar  eshitish  orqali 

zamr  maiumotlami  o‘zlashtirishini,  eshitish  aqliy  takomillashish 

jarayoniga  ijobiy  ta’sir  etib  insonni  bilim  olish  qobiliyatini  o‘stirishini, 

quloq  bayon  qilingan,  tushuntirilgan  bilimni  qabul  qilish  vositasi 

ekanligini,  bilishning,  eshitishning  chegarasi  yo‘qligini  «Quloq 

tuymasligini» qayd qilgan.

Xalq  ko‘rish  a’zosi  ko‘z  yordamida  olinadigan  tushunchalar 

mazmuni  va  koiamiga  ham  alohida  diqqat  qaratadi.  Ko‘rish  sezgisi 

bergan  maiumotlar  boshqa  sezgilar  vositasida  olingan  bilim- 

tushunchalarga chog‘ishtirganda  ancha  ko‘p  va sifatli  boiib,  insonning 

dunyoni bilishida muhim rol o‘ynaydi. Xalq yoshlarga doimo ko‘z bilan 

ko‘rilgan  narsalarga  ishonch  bildirishini,  ko‘z  bilan  ko‘rish  narsa  va 

hodisalaming  chinligi,  realligini  isbotlovchi  omil  ekanligiga  vasiyat 

qilgan. Shu sababli «Ko ‘zi ko ‘rmasning ko ‘ngli sezmas».  «Ko ‘z ko ‘rmay 

kngil ishonmaydi» deb qanday narsa boisa ham maiumotning asosli, 

ishonchli  boiishi  uchun  ko‘rish  a’zosi  xizmatiga  alohida  diqqat 

qaratilgan.

Inson aql-shuurini peshlovchi va shakllantiruvchi, olamni anglashga 

yordam bemvchi sezgi a’zosi ko‘z bilan ko‘rgan sharoitdagina shu narsa 

haqidagi  maiumot  va  tushunchalar  mazmuni  sifatli  boiadi  va 

takomillashib  boradi.  Bu  haqida:  «Ko‘p   yashagan  bilmaydi,  k o ‘p