3. Imom Ibn Mojja tomonidan yozilgan «Sunnai».
«Sunnai».
eng «sahih» hadislar kiritilgan, takrorlanmaydiganlari 4000 hadisdan
iboratdir.
Yuqoridagilarga
xulosa
qilib
aytganda,
islom
ta9limoti
mujassamlashgan Qur’oni Karimdagi «Biz odam bolalarini aziz-
mukarram qildik... ularga halol-pok narsalardan rizqu-ro4z berdik
va ularni o4zimiz yaratgan juda ko6p jonzotlardan afzal-ustun qilib
qo‘ydik»; «Ey mo4minlar, sizlarga rizq qilib berganimiz-pokiza
narsalardan yenglar», «BandaIarimga aytingki, ular eng go6zal
so4zlardan so4zlashsinlar», «Odamlarni aldab fitnaga solish
o4ldirishdan yomonroqdir», «Alloh zulm qiluvchilarni sevmaydi»,
«Parvardigoringiz... ota-onaga yaxshilik qilishlaringizni am r etdi...»
kabi muhim g‘oyalar; shuningdek, Hadisi Sharifdagi «Ilm egallang!
Ilm-sahroda do4st, hayot yo‘llarida tayanch, yolg4szlik damlarida -
yo4ldosh, baxtiyor daqiqalarda - rahbar, qayg4uli onlarda -
madadkor, odamlar orasida - zebu ziynat, dushmanlarga qarshi
kurashda - quroldir»; «Ilm olish har bir muslim va muslima uchun
farzdir»; «Beshikdan to qabrga kirgunlaringizcha ilm izlangiz»,
«Yoshlikda olingan ilm toshga o4yilgan naqsh kabidir»; «Yolg4on
so4zlama», «o4zinga ravo ko4rganni boshqalarga ham ravo ko4r»,
«Yenglar, ichinglar, sadaqa qilinglar, ammo isrofgarchiiikka
o4tmanglar», «Axmoqdan uzoqlashing», «Nonni e’zozlanglar»; deb
zikr etilgan hikmatlar komil insonni tarbiyalashda muhim manbadir.
Ta’kidlash joizki, Muso al-Xorazmiy, Imom Ismoil al-Buxoriy,
Imom at-Termiziy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon
Beruniy, Yusuf Xos Hojib, Ahmad Yassaviy, Ahmad Yugnakiy, Shayx
Najmiddinov Kubro, Sulaymon Boqirg‘oniy, Abduxoliq G6ijduvoniy,
Bahovuddin Naqshband, Mahmud Zamaxshariy, Mirzo Ulug‘bek,
Alisher Navoiy, Davoniy, Voiz Koshifiy va ulardan keyin ijod qilgan
boshqa
mutafakkirlar
islom
ta’limotini,
Qur’oni
Karimni,
payg^ambarimizning aytgan szlari, diniy va axloqiy yo‘l-yo6riqlari,
hikmatlaridan iborat manba-Hadisi Shariflami yaxshi bilganlar, ularning
ta’sirida ijod etib, kelgusi avlodlar uchun benazir meros qoldirganlar.
Aslini olganda esa, mutafakkirlarimizning tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-falsafiy
va ta’lim-tarbiyaga oid qarashlarining asosi, shuningdek, asarlarining
mazmun-mohiyati va g4oyasi ham Qur’oni Karim va Hadisi Sharif
ta’limotiga asoslanadi. Chunki biz nazarda tutayotgan davrdan boshlab
savod rgatish Qur’oni Karim va Hadisi Shariflardagi pand-nasihatlami
rganish va ulardagi krsatmalarni zlashtirish bilan olib borilgan.
Shunga ko‘ra, Qur’oni Karim va Hadisi Shariflardagi pand-nasihatlar
146
ham olimlar, ham adiblar ijodiga kuchli ta’sir etgan va islom ta’limoti
allomalarimiz asarlarida ilmiy talqin etiladi. Bularda ilgari surilgan
g&
oyaiar yosh avlodning ham aqliy, ham axloqiy
jihatdan kamol
topishiga, pedagogik fikr taraqqiyoti tarixida katta ahamiyatga ega
bo4ldi.
Shunday qilib, biz islom ta’limotida, ta’lim-tarbiya masalalarining
tutgan mini tahlil etar ekanmiz, bu davr ma’ naviy-ma’ rifiy
tafakkurining xarakterli tomoni shundaki, ma’naviyat, ma’rifat, odob-
axloq sohasidagi tasavvur, fikr, bilimlar islom diniy aqidalari va
ta’limotlarini ham bilimning, ilmiy tasavvuming bir ko4rinishi sifatida
o4z ichiga
singdirib yubordi. Dunyoviy ilmlar va
diniy ilohiy
tasawurlar bir butun holda qabul etilib, inson ilmiy tushunchalari
asosida talqin etilib, ular jahonga mashhur qomusiy mutaffakkirlarimiz
asarlarida keng o4rin egalladi.
3.2. TASAWUF NAMOYONDALARIKOMIL INSONNI
TARBIYALASH HAQIDA
Islom madaniyatining tarkibiy qismi blgan tasawuf islom
musulmon Sharqi mamlakatlarida falsafa, axloq, madaniyatni targ4ib
etishga, Qur’on va Hadislaming mohiyatini
ochib berishga, ilohiy
ilmlar bilan dunyoviy jlmlami o4zaro bog4lashga intilgan insonparvar
va xalqsevar ta’limot sifatida VIII asr o4rtalaridan boshlab o4z
nazariyasi va amaliyoti, ilm sifatida shakllandi va rivojlandi.1
Tasawufning tub mohiyati inson qalbi va mhiyatini, axloqini
poklash, shaxsiy hayotda halol yashash, zahiran va botinan pok
bo4lish, pok qalb va mh kuchi bilan Alloh visoliga yetishga kishilami
targ4ib-tashviqot etishdan iboratdir.
Birinchidan, tasawuf ta’limot sifatida oyat murakkab va
ko4pqirrali ijtimoiy-ma’naviy hodisa bo4lib, uning murakkabligi va
ko4pqirraliligi tasavvufiy yo4nalishlaming turli-tumanligidan, metod-
uslublarining rang-barangligida, bilish obyektining tadqiqot va targ4ibot
qilgan masalalar doirasining qamrovi juda kengligi, xilma-xilligi va
teranligida ifodalanadi.
Ikkinchidan, mazmunan va mohiyatan inson qalbini poklashga
qaratilgani, jaholat va xudbinlikka qarshi bo4lgani, mehm shafqat,
himmat va mardlik ko4rsatishni targ4ibot etgani, Allohga bo4lgan ishqni
birinchi o4ringa chiqargani, ilohiyat yo4lida dunyodan yuz o4girishini,
Do'stlaringiz bilan baham: 
