Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

«Padarkush»

 

asarida biz taiim-tarbiyaning bosh maskani oila,  ota- 

ona  ekani  haqida  g6oyat  muhim  fikr  borlig6ini  sezamiz.  Behbudiy  bu 

asarda o6z g6oyalarini, ya’ni ta’ lim-tarbiy aning buzilib ketishiga oilaning 

o6zi  sabab  bo6layotganini  tomoshabin  qalbiga  chuqur  singdirishga 

intiladi.  Behbudiy  aslida  Turkiston  xalqining  hammasini 

boy  va 

badavlat  qilish  yo6llarini  o6ylaydi.  Ammo  ommaviy  farovonlikka 

erishmoq  uchun  ilm-ma’rifat  va  taiim-tarbiyani  to6g6ri  yoiga  qo6yish 

zarurligini tushunadi,  fuqarolaming ma’naviy dunyosini boyitmay turib, 

moddiy boyligini oshirib boimasligini tushunadi.

541

---

Buni  biz  Domla  obrazida  ko‘ramiz.  Domla  kuyib-pishib  o‘giini 

o‘qishga berishga da’vat  etsa-da,  Boyga  uning  so‘zlari  ta’sir etmaydi, 

aksincha,  Domlaning  so‘zini  kesib,  haqorat  qilib,  uyidan  chiqarib 

yuboradi.  Boy o‘z davlatiga mahliyo  bo‘lib,  odob-axloq, taiim-tarbiya, 

jamiyat, 

fuqaro 

taqdiri, 

vatan, 

millat 

kelajagi 

to‘g‘risidagi 

tushunchalardan yiroq yuradi.  «Ey Domla — deydi nihoyat g ‘azablanib 

Boy -  Siz menga tahqiqchimi? O ‘g ‘il meniki, sizga nima? O 'qiganni biri 

siz,  yemoqqa  noningiz  y o ‘q,  bu  holingiz  ila  menga  nasihat  qilursiz. 

Xayrullah  mehmonxonani qulfla,  uyqum  keldi...».  Bu  satrlarda Boyning 

maktab-ma’rifat, taiim-tarbiya ishlariga tamoman yot bir unsur ekanligi 

ifodalangan.  0 ‘zida  tarbiya  boimagan  kimsa,  birovga  tarbiya 

berolmaydi,  shuning  uchun  bolalar  bilan  birga,  ulaming  ota-onalarini 

ham tarbiyalash zamonaning eng katta muammosi sifatida kun tartibiga 

qo‘yiladi.  Bu  jihatdan  asardagi  Domla  obrazi  ham  muhim  tarbiyaviy 

ahamiyatga ega. Domla Boydan nihoyatda ranjib, oxiri uning huzuridan 

ketayotganida  yoshlar  tarbiyasiga  oid  fikrlarini  shunday  izhor  etadi: 

« 0  ‘qimoq  va mullo bo ‘Imoq  uchun pul kerak,  badavlatlarimiz xoli bul, 

bas,  bu  ketish  ila  navzambilloh  dunyo  va  oxiratda  rasvo  bo ‘lurmiz,

0 'qimoq  barcha musulmonga,  erkak va xotin  bo ‘Isin farz edi.  U qayda 

qoldi?  Oh,  voy,  bizni holimizga....  Boy,  men sizga amri m a’ruf etdim va 

menga  shariat  byicha  lozim  blgan  ishni  bynimdan  soqit  qildim. 

Insholloh,  mylab  chiqarib  alifni  tayoq  demay  turgan  o ‘g ‘lingiz xoyo 

holatini krarmiz va ham o ‘qitmaganingiz uchun gunohkor bo‘lursiz».1 

Domlaning  qanchalik  haq ekanligi  asar xotimasida Toshmurod va  Boy 

hayotining fojiali yakunida ko‘rsatilgan.

Behbudiy 

Turkiston 

aholisi 

orasidagi 

kaltabin, 

o‘jar, 

o‘zbilarmonlami  g‘aflat  uyqusidan  uyg‘otishga,  ulami  yangi  zamon 

taqozosi  bilan  yetuk  shaxslar  darajasiga  ko‘tarishga  butun  qobiliyatini 

sarflaydi.  Zotan  u  millatni  halokatdan  saqlab  qolish,  qaramlikdan 

qutqarishning  yagona  y o ii  shu  deb  biladi.  Boy  singari  kattalarda 

ko‘ringan  nuqsonlar  ulaming  bolalariga  ham  yuqub  borayotgani 

Behbudiyni  va  butun  jadidlami  tashvishga  soladi.  Bu  jihatdan 

«Padarkush» dramasidagi Ziyoli obrazi va uning faoliyati, ayniqsa, katta 

ahamiyat  kasb  etadi.  Ziyoli  Domlaga  nisbatan  ilg‘or  mulohazalami 

bayon  qiladi.  Ziyoli  yevropacha  taiim   olgan,  uning  tashqi  qiyofasi, 

kiyim-kechaklari, gap-so‘zlari ham yangicha, zamonaviy ruhni ko‘rsatib 

turadi.  U  Domlaning  fikr-mulohazalarini  yanada  kengroq  koiamda 

davom ettiradi. Shariatda ta’kidlangan ilm-ma’rifatga oid aqidalami ham