Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet160/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

1 0 ‘sha joyda,  113-115-betlai*.

203



sharoit  yaratib  beradi.  1000-yilda  esa  Beruniy  «Qadimgi  xalqlardan 

qolgart  yodgorliklar»  asarini  yozib  tugatadi.  Bu  asar  yosh  olimning 

nomini  butun  Sharqqa  tanitdi.  Taxminan  1005-yilda  Abu  Rayhon 

Beruniy Xorazmshoh Abu-1 Abbos  Ma’mun ibn  Ma’mun (937-1017) 

tomonidan  Xorazmga  chaqirib  olinadi  va  saroyda  olim  hamda  davlat 

arbobi sifatida mulozamatda boiadi.

Beruniy  Abul  Abbos  Ma’mun  ibn  to‘g‘risida  mana  shunday  bir 

hodisani  quyidagicha  eslaydi.  Bir  kuni  shoh  otda  bir  qancha  yo‘1 

yurganidan  keyin  Beruniyning  uyi  yaqinida  to‘xtab,  uni  chaqirishga 

buyuribdi.  Beruniy  uyidan  sal  kechikib  chiqibdi.  Ma’mun  uni  ko‘rishi 

bilan  oldiga  ot  choptirib  kelibdi  va  otdan  tushmoqchi  boiganida 

Beruniy  egilib,  uning  otdan  tushmasligini  o‘tinib  iltimos  qilibdi.  Shoh 

bir  bayt  o‘qibdi,  uning  mazmuni  bunday:  «Ilm  har narsadan  uludir. 



Hamma ilmga intiladi,  ammo ilm (hecli kimga) o ‘zi kelmaydi».

Ilm  ahlining  qadriga  yetuvchi  Abu-1  Abbos  Ma’mun  ibn  Ma’mun 

Gurganchda  «Ma’mun  akademiyasi»ni  tashkil  etganligini  yuqorida 

ta’kidlab  o‘tgandik.  Beruniy  ana  shu 

«Ma’mun  akademiyasi»ning 

rahbari  sifatida  8  yil  (1009—1017)  faoliyat  ko‘rsatgan.  Mashhur 

olimlami  yigib,  madrasa  talabalariga  dunyoviy  ilmlardan  saboq 

berganlar va yosh olimlaming ilmiy tadqiqotlariga rahbarlik qilish bilan 

birga ularga fan asoslaridan ma’ruza o‘qiganlar.

«Ma’mun  akademiyasi»dagi  tinimsiz  mehnat  Beruniyning  shoh 

oldidagi  hurmat-e’tiborini  oshirdi,  xalqiga  ilm-ma’rifat  tarqatishdek 

buyuk maqsadni amalga oshirishga yaqindan yordam berdi.

Mahmud  G‘aznaviy  1017-yili  Xorazmni  istilo  qilgach,  mahalliy 

olimlami  mamlakat  manfaatlarini  ko‘zlab  ish  yuritishga  majbur  etgan. 

Ammo  olimlar unga bo‘ysunishni  istamaganlar;  buyuk alloma  ibn Sino 

shu vajdan Markaziy Osiyoni butunlay tark etgan, Abu Sahl esa sahroda 

halok  boigan.  Abu  Rayhon  Beruniyning  ustozlaridan  biri  Abdusamad 

karmatlar  {feodallarga  qarshi  tenglik  va  adolat  talab  qiluvchilar) 

harakatiga  qo‘shilgan!ikda,  shakkoklik  qilishda  ayblanib,  qatl  etilgan. 

Abu  Rayhon  Beruniyga  ham  shunday  ayb  qo‘yishmoqchi  boiishgan. 

Lekin  kimdir  sultonga  Abu  Rayhon  Bemniy  munajjimlik  ilmida  o‘z 

zamonasining peshvosi, podshohlaming undaylarga ehtiyoji zo‘r bo‘ladi, 

deb  qutqarib  qoladi.  Mahmud  G‘aznaviy  Abu  Rayhon  Beruniyni 

saroyidagi  bir  necha  olimlar  bilan  birga  G‘aznaga  jo ‘natishni  talab 

qilgan.  Mahmud  G‘aznaviy  Bemniyning  o‘tkir  zehnliligini  bilib,  har 

doim  u  bilan  ilm  sohasida  maslahatlashibgina  qolmasdan,  hatto  harbiy 

yurishlarda  ham uni  o‘zi  bilan birga olib yuradi.  Shunday yurishlardan

204



birida  Beruniy  Hindistonga  boradi  va  u  yerdan  hind  (sanskrit)  tilini 

o‘rganib  qaytgach,  bir  qancha  asarlami  hindchadan  arabchaga, 

arabchadan hindchaga tarjima qiladi va o‘zining «Tahqiqi molil hind» va 

mashhur «Tarihul hind» («Hindiston») asarlarini yozadi.

Mahmud  G‘aznaviyning  o6g ii  Mas’ud  davrida  Bemniy  o4zining 

falakiyot va fizikaga oid  mashhur «Qonuni  Mas’ud»  asarini  yozib,  uni 

Mas’ud  nomiga  bagishlaydi.  Shuningdek,  olim  ana  shu  davrda 

yaratilgan  «Joylar  chegaralarini  aniqlash  uchun  turar  joylarning 




Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish